‘Je gaat het pas doorhebben als je het ziet.’ Deze oneliner van voetballegende Johan Cruijff was geregeld te horen tijdens het symposium Eva is geen Adam van Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en stichting Voices for Women in Groningen op 19 oktober j.l. De highlights in een korte nabeschouwing.
‘De vrouwenzorg is ziek,’ stelt Mirjam Kaijer van stichting Voices for Women tijdens het symposium Eva is geen Adam in het UMCG. ‘Vrouwen worden niet gekend, krijgen vaker een psychisch label opgeplakt, krijgen vaker medicatie voorgeschreven en de oorzaak van klachten wordt vaker bij de vrouw zelf gelegd. Vrouwen worden anders ziek dan mannen. Veel klachten van vrouwen zijn hormoon gerelateerd. Toch is de geneeskunde nog altijd afgestemd op het mannenlichaam. Vrouwen staan daardoor met 10-0 achter. Dat is geen vrouwenprobleem, maar een maatschappelijk probleem.’
De feiten spreken voor zich. Van alle patiënten met onverklaarde gezondheidsklachten is 80 procent vrouw. Vrouwen hebben twee keer zo vaak een depressie en hebben veel vaker angststoornissen. Van alle patiënten met auto-immuun aandoeningen is 75 procent vrouw. Vrouwen ervaren vaker meerdere en ook andere klachten dan mannen. Zij krijgen vaker een beroerte, doen het slechter na een beroerte en ervaren ernstigere, acute symptomen rondom COVID-19.
Vrouwen worden niet alleen anders ziek, ze worden ook anders behandeld en gediagnosticeerd. Mannen krijgen vaker lichamelijk onderzoek of een doorverwijzing naar de tweede lijn. Bij vrouwen wordt vaak voor bloedonderzoek gekozen. Mede door het verschil in diagnostische interventies, hebben vrouwen een kleinere kans op het krijgen van een diagnose.
Vrouwen krijgen vaker medicijnen voorgeschreven dan mannen. Zij hebben ook vaker bijwerkingen na medicijngebruik. Dit zit deels in de dosering. Een man van meer dan 100 kilo krijgt dezelfde pil als een vrouw van 45 kilo. Ook hormonen zijn van invloed. Oestrogeen speelt een rol bij van alles en nog wat – ook bij de manier waarop medicijnen in het lichaam worden afgebroken. Het kan voor de dosering dus uitmaken of een vrouw in haar vruchtbare levensfase is of postmenopauzaal is en zelfs in welke fase van de menstruatiecyclus zij zit.
Hormonen doen ertoe. Periodes van laag oestrogeen – premenstrueel, perinataal en perimenopauzaal – verhogen de kans op mentale ziekten. Omgekeerd wordt bij vrouwen vaak te snel aan een psychische aandoening gedacht, terwijl er wel degelijk een lichamelijke oorzaak kan zijn.
Er zijn meters gemaakt. Dat spreekt onder meer uit de videoboodschap van demissionair minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) Ernst Kuipers, die onderzoeksbudget vrijmaakte. Het blijkt ook uit de ambitie van het UMCG dat onderzoek naar gender-sensitieve zorg en diagnostiek hoog op de agenda zet, en uit de oprichting van het Expertisepunt Vrouwen in de Psychiatrie EVA binnen het UMCG.
Er is sprake van een kennishiaat. Het zou fijn zijn als artsen dit richting patiënten durven benoemen. ‘Als je steeds hoort dat het tussen je oren zit, ga je daar op den duur zelf in geloven,’ zo vatte een van de ervaringsdeskundigen de kwestie samen. Tot blijkt dat een tumor op de schildklier of hypofyse of bijwerkingen van medicijnen, zoals de anticonceptiepil of antidepressiva, de oorzaak was van de ellenlange lijsten met lichamelijke en emotionele klachten. Er wordt te veel vanuit organen gedacht. De holistische visie ontbreekt.
De schrijnende ervaringsverhalen zijn nadrukkelijk niet bedoeld als aanklacht tegen de zorg. Het gaat niet om de schuldvraag, maar om de vraag hoe de gezondheid van vrouwen kan worden verbeterd. Er is sprake geweest van tunnelvisie. Men is onbewust onbekwaam. Als je het eenmaal ziet, kun je het niet meer negeren.
Meer informatie over stichting Voices for Women en volgende symposia: https://voicesforwomen.nl/stichting/