Mensen en andere zoogdieren hebben een dag-nachtritme dat beïnvloed wordt door verschillende factoren, zoals verlichting. Ook de timing van onze eetmomentenkan het circadiaan ritme beïnvloeden. Op verkeerde momenten eten kan daarom slaapproblemen veroorzaken.
Het circadiaan ritme staat onder controle van een aantal ‘klokgenen’. Deze genen worden aan- en uitgeschakeld onder invloed van licht en het eten van voedsel. Het menselijk lichaam is er op geprogrammeerd om te eten als het licht is. Door ’s nachts te eten, bijvoorbeeld bij een jetlag of het werken in ploegendiensten, ontstaat er een acute verstoring van het circadiaan ritme. Regelmatige verstoring van het dag-nachtritme kan het onstaat van metabole ziekten waaronder diabetes type 2 en metabool syndroom, evenals hart- en vaatziekten in de hand werken.
Het is goed onderzocht hoe licht invloed heeft op het dag-nachtritme. Wetenschappers wisten tot voor kort echter nog niet goed hoe voeding zijn invloed uitoefent op het slaap-waakpatroon.
Insuline speelt sleutelrol
De hormonen insuline en insulin-like groth factor 1 (IGF-1) zijn in staat om het circadiaan ritme te beïnvloeden door veranderingen in de genexpressie van de klokgenen. Onder normale omstandigheden zal iemand bij het wakker worden in de waak-fase gaan, welke versterkt wordt door de inname van voeding. Insuline versterkt dus het signaal om wakker te zijn. Mensen die bijvoorbeld in ploegendiensten werken, eten echter ook als het donker is. Dit zorgt voor een conflict in de klokgenen, omdat licht en voeding niet meer gelijk lopen.
Wetenschappers hebben aangetoond dat dit conflict in het lichaam wordt opgelost door de klokgenen minder actief te maken. Dit resulteert echter in een verstoorde slaap. Door waar mogelijk regelmatiger te eten, of niet te eten als het al donker is, kan de slaap verbeteren.
Cell. 2019 May 2;177(4):896-909.e20