In België vindt sinds 2017 de ‘Tournée Minérale’ plaats, de Vlaamse versie van Dry January. Minimaal een maand worden mensen aangespoord om geen druppel alcohol te drinken. Naar aanleiding hiervan schreef Ilse van Bladel op biok.center een artikel over het stimuleren van gezondheidsgedragingen, waarbij een strategie als nudging kan helpen. [1] In haar artikel beschrijft ze wetenschappelijk onderzoek en geeft ze tips voor een gezonde leefstijl. Onderstaand wordt nudging uitgelegd, waarbij we verwijzen naar van Bladels artikel.
Nudging is een communicatiestrategie: via kleine aanpassingen in communicatie of in de omgeving kunnen nudges gezonde gedragsveranderingen teweegbrengen. Nudges zijn eigenlijk onbewuste, subtiele duwtjes in de goede richting, zonder mensen hierbij verplichtingen op te leggen. Denk bijvoorbeeld aan de geluid makende prullenbakken in de Efteling: Holle Bolle Gijs maakt het leuk om afval weg te gooien door “Papier hier!” en “Dank u!” te roepen.
Een ander bekend voorbeeld zijn de nepvliegjes in urinoirs. Deze zorgen ervoor dat mannen zo min mogelijk naast de pot mikken en zo hygiëne wordt bevorderd. Ook de zogenaamde piano trap op het station van Stockholm is een goed voorbeeld van nudging. Elke traptrede speelt muziek af, waardoor de trap nemen (in plaats van de lift) leuk wordt gemaakt. Naast deze voorbeelden wijst wetenschappelijk onderzoek uit dat nudging effectief kan zijn in het stimuleren van gezondere eetgedragingen.
Een nudge strategie met betrekking tot eetgedragingen is bijvoorbeeld het veranderen van de locatie van gezonde voedselproducten: het op ooghoogte in het schap plaatsen of dichtbij de kassa. [2] Maar ook het veranderen van de volgorde van voedselopties is een strategie: de gezonde optie als eerste bij een buffet, of als eerste optie op een menukaart. Van Bladel verwijst in haar artikel naar een Canadees onderzoek, waarin twee nudge-interventies in een Canadese supermarkt werden onderzocht. [3]
De ene interventie hield het plaatsen van bordjes in de supermarkt in, waarop informatie stond over de hoeveelheid groenten en fruit die in de winkel doorgaans werd gekocht. “In deze winkel schaft de gemiddelde koper tenminste vier verschillende soorten groente en fruit aan”, was er te lezen.
De andere interventie moedigde winkelaars aan om één derde van hun karretje met gezonde producten te vullen. De resultaten toonden een licht positief van beide interventies. Nederlandse onderzoekers testten recent of het subtiel herontwerpen van een menukaart de keuze voor plantaardige vleesalternatieven zou vergroten. [4] Het onderzoek behield de keuzevrijheid van de consument, door alle keuzemogelijkheden op het menu te laten staan.
Het nieuwe menu presenteerde de plantaardige optie echter als de standaard, in plaats van de vleesoptie. Dit zorgde ervoor dat de plantaardige opties significant vaker werden besteld: het zeewieralternatief van 16.1% naar 58.3%, het bonenalternatief van 8.6% naar 80%.
Maar zijn we allemaal even ontvankelijk voor nudges? Van Bladel omschrijft in haar artikel een Zwitsers onderzoek, waarin verschillende factoren werden geïdentificeerd die samenhangen met de mate waarin iemand een nudge accepteert. [5] In het onderzoek werd de acceptatie van verschillende nudges voor gezond eten in een universiteitsrestaurant bij 1032 studenten getest. Het bleek voor studenten vooral belangrijk dat ze het gevoel hadden zelf bewust en vrijwillig te kunnen kiezen voor gezonde voeding.
De gemiddelde acceptatie van een nudge verschilde hierbij per nudge. Van Bladel beschrijft dat het daarom belangrijk is dat er goed wordt nagedacht over hoe een nudge wordt vormgegeven. Zo kan er worden gedacht aan het zorgen voor gemak (bijvoorbeeld de beschikbaarheid van gezonde producten in automaten), het verschaffen een aantrekkelijke presentatie (zoals voorgesneden fruit) en het zorgen voor duidelijke etikettering (want wat is wel en niet gezond?). In haar artikel omschrijft van Bladel dat nudging op school belangrijk is, omdat dit de plek is waar jongeren een aanzienlijk deel van hun dag zijn. Een gezonde voedselconsumptie op school zou zo vertaald kunnen worden naar een algeheel gezonder voedingspatroon.
Concluderend biedt nudging als communicatiestrategie veelbelovende resultaten voor het stimuleren van gezonde leefstijlgedragingen. Hierbij is het belangrijk hoe een nudge wordt vormgegeven. Voor het gehele artikel én tips voor een gezonde leefstijl verwijzen wij naar het artikel van Ilse van Bladel (https://www.biok.center/artikel/gezondheidspreventie-nudging-op-school-en-de-supermarkt-werkt#.Y-oSwWCcPiE.linkedin).
Bronnen:
1 https://www.biok.center/artikel/gezondheidspreventie-nudging-op-school-en-de-supermarkt-werkt#.Y-oSwWCcPiE.linkedin
2 PMID: 33446288, DOI: 10.1017/S0029665120007983
3 PMID: 36266681, DOI: 10.1186/s12889-022-14370-8
4 PMID: 35460809, DOI: 10.1016/j.appet.2022.106049
5 PMID: 35409789, DOI: 10.3390/ijerph19074107