Patiënten in de psychiatrie zouden na een crisis hun medicatie moeten afbouwen naar een minimale dosis, om mogelijke schadelijke gevolgen en bijwerkingen te verminderen.1 Psychiater Remke van Staveren vertelde het NRC dat artsen vaak wel weten hoe ze medicatie moeten opbouwen, maar minder weten over verantwoord afbouwen.
Het overmatig gebruik van psychofarmaca – geneesmiddelen voor de behandeling van psychiatrische aandoeningen en psychologische problemen – heeft ernstige gevolgen, waaronder een verkorte levensduur van vijftien jaar onder patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen. Het afbouwen van deze medicatie kan positieve resultaten opleveren, zowel in termen van gezondheid als kostenbesparing.
Remke van Staveren werkt bij ggz-organisatie BuurtzorgT in Amsterdam. Daarnaast is ze consulent bij de Afbouwpoli van ggz Noord-Holland Noord en schreef ze het boek Minder slikken. In haar interview met NRC vertelt ze dat psychiatrische aandoeningen niet altijd levenslang zijn en als ‘kwetsbaarheden’ zouden moeten worden beschouwd. Verschillende factoren, zoals genetica, opvoeding en levenservaringen, dragen bij aan deze kwetsbaarheden. Door bijvoorbeeld psychotherapie kunnen omstandigheden veranderen, en kunnen mensen leren omgaan met crisissen. Daarom is het volgens Van Staveren belangrijk kritisch te kijken naar het medicatiegebruik, en mensen na een crisis te helpen met afbouwen.
Bijwerkingen
Het gebruik van psychofarmaca gaat gepaard met bijwerkingen zoals concentratieproblemen, geheugenverlies, evenwichtsstoornissen en verslaving. Antidepressiva kunnen bijvoorbeeld leiden tot afvlakking, sufheid, hoofdpijn, gewichtstoename, slapeloosheid of maag-darmklachten. Antipsychotica hebben een sterk dempend effect en verhogen het risico op hart- en vaatziekten, diabetes, ernstige bewegingsstoornissen en een hoge bloeddruk.
Het afbouwen van medicatie is echter niet vanzelfsprekend vanwege de angst voor een terugval, zowel bij patiënten als bij hun artsen en familieleden. Van Staveren benadrukt dat mensen niet simpelweg ‘een stofje in de hersenen missen’: er komt een complex systeem aan signaalstoffen kijken bij psychiatrische problemen, zoals dopamine, serotonine en stresshormonen.
Ondersteuning in afbouwpoli’s
Het afbouwen van psychofarmaca vereist een zorgvuldig en geleidelijk proces dat maanden tot jaren kan duren. Omdat de hersenen wennen aan medicatie, komen oorspronkelijke klachten bij abrupt stoppen hoogstwaarschijnlijk dubbel en dwars terug. Het grootste effect valt weg bij de laatste milligrammen van de medicatie, waardoor afbouwen extra uitdagend wordt. Een probleem is dat er weinig medicijnen beschikbaar zijn in lagere doseringen, waardoor patiënten zelf pillen moeten breken of capsules moeten openen om vervolgens de korreltjes te tellen. Er zijn echter ontwikkelingen gaande, zoals de introductie van zogenaamde taperingstrips, waarmee apothekers geleidelijk lagere doseringen kunnen voorschrijven.
Om patiënten te ondersteunen bij het afbouwen van medicatie zijn er afbouwpoli’s opgericht in Amsterdam en Noord-Holland-Noord – waar Van Staveren als consulent bij betrokken is. Het doel van deze poliklinieken is om voorschrijvers te leren hoe ze medicatie kunnen afbouwen, zodat patiënten uiteindelijk een zo laag mogelijke dosis krijgen die nog effectief is. Artsen zouden daarbij regelmatig moeten controleren of de dosis en het medicijn nog steeds geschikt zijn voor de patiënt, evenals de juistheid van de diagnose. Het uiteindelijke doel is dat iedere arts kan opbouwen én afbouwen.
Minder slikken
Van Staveren haar boek Minder slikken is ook bedoeld voor artsen, maar vooral voor patiënten. Het biedt betrouwbare en begrijpelijke informatie om patiënten te helpen weloverwogen beslissingen te nemen over hun medicatie. Vanwege het gebrek aan onderzoek naar verantwoord afbouwen van psychofarmaca, benadrukt Van Staveren dat ervaringskennis een waardevolle bron is. Ze wijst hierbij op het belang van het wereldwijd online delen van kennis en ervaringen van mensen die hun medicatie hebben afgebouwd. Minder slikken is te bestellen via onze webshop.