Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) publiceerde onlangs een artikel met betrekking tot het overzichtsrapport ‘Mentaal welbevinden van de jeugd: lessen uit de coronacrisis’.1 In het rapport werden 40 onderzoeken naar het effect van de coronacrisis en -maatregelen op het mentaal welzijn van kinderen en jongeren gebundeld. De belangrijkste conclusie? “Jongeren willen meer oog voor hun mentaal welbevinden”, aldus het NJi. Een onderwerp dat wij graag aandacht geven.
De afgelopen drie jaar hebben verschillende wetenschappelijke instellingen en onderzoeksorganisaties onderzocht wat de gevolgen zijn van de coronacrisis en -maatregelen voor kinderen en jongeren.2 De veertig onderzoeken vonden plaats in de periode maart 2020 (de eerste coronamaatregelen) tot april 2022 (net na het einde van de laatste coronamaatregelen). Het NJi was hierbij het verzamelpunt van alle onderzoeken. De uitkomsten zijn na afloop met de onderzoekers en jongeren besproken.
Uit het overzichtsrapport kwamen verschillende resultaten. Eén van de conclusies is dat de kwaliteit van leven (levenstevredenheid, levensgeluk) van jongeren en jongvolwassenen gedurende de coronacrisis afnam. Dit negatieve beloop leek sterker te zijn in de tweede lockdown. Emotionele problemen zoals angstgevoelens en eenzaamheid verergerden, vooral bij kinderen en jongeren die voor de coronacrisis al psychische klachten hadden. Daarnaast ervoeren kinderen uit eenoudergezinnen meer angst en een lagere algemene gezondheid. Externaliserende problemen, zoals agressiviteit, gedragsproblemen en hyperactiviteit, bleken niet substantieel te zijn toegenomen.
Met betrekking tot de sociale omgeving verslechterde, in het algemeen genomen, de sfeer binnen gezinnen. Er werd minder ouderlijke steun ervaren, een effect dat afhankelijk bleek van de opvoedstijl die ouders hanteerden. Ook lag de schatting van het aantal gevallen van kindermishandeling hoger dan voor de coronacrisis. Tijdens de lockdowns misten de doelgroep hun vrienden en nam de schoolmotivatie en verbondenheid met klasgenoten af. De school- en studiestress nam tijdens de coronacrisis toe.
Uit diverse gesprekken en plenaire reflecties zijn er door jongerenpanels en onderzoekers de volgende lessen voor de toekomst geformuleerd (citaten zijn afkomstig uit de publicatie van het NJi):
- ‘Laat mentale gezondheid even zwaar wegen als fysieke gezondheid’ – de jongeren ervoeren meer last van de maatregelen dan van het virus zelf.
- ‘Kies altijd voor een aanpak op maat’ – de jongeren gaven het belang aan van rekening houden met onderlinge verschillen. Zo bloeiden sommige jongeren op bij onlineonderwijs en anderen juist niet.
- ‘Crisis of niet, investeer in de pedagogische basis’ – tijdens de coronacrisis viel de pedagogische basis waar de kinderen en jongeren in opgroeiden grotendeels weg. Er waren geen alternatieve manieren om elkaar te ontmoeten, mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding werden beperkt en scholen waren gesloten. Dit had verschillende negatieve gevolgen. De jongeren gaven daarom aan dat er altijd gezorgd moet worden voor ontmoetingsplekken en sportmogelijkheden.
- ‘Kies voor een aanpak in samenspraak met jongeren’ – de coronamaatregelen zijn vooral vanuit het gezichtspunt van volwassenen en ouderen bedacht, zonder overleg met kinderen en jongeren. Hierdoor sloot de aanpak, communicatie en voorlichting niet bij hen aan, en voelden ze zich geleidelijk aan minder bereid zich aan de maatregelen te houden. De jongeren gaven aan dat er met hen besproken moet worden wat zij nodig hebben, zodat het beleid voor iedereen werkt.
Hoewel een groot deel van de mentale problemen van kinderen en jongeren is hersteld, geldt dat niet voor alle. Er is nog steeds een groep kwetsbare kinderen en jongeren met ernstige problemen. Dit zijn vooral kinderen met een chronische lichamelijke aandoening of met psychische problemen, vaak uit minder kansrijke omgevingen. Het mentaal welzijn van deze groep ging al voor de coronacrisis achteruit. Maatschappelijke factoren, als opgroeien in armoede, geluk- en prestatiedruk en zorgen over de woon- en klimaatcrisis, spelen hierbij een rol. En deze factoren zijn er nog steeds, ook nu de coronacrisis is gaan liggen.
Kijk voor het volledige overzichtsrapport op https://tinyurl.com/2vtwkn6y
Bronnen:
1 https://tinyurl.com/bpahwyf5
2 https://tinyurl.com/y8u37fta