Nieuw onderzoek naar vervuiling laat zien dat overal om ons heen grote hoeveelheden chemicaliën aanwezig zijn. Natuurgeneeskundig arts Harald Gaier heeft een aantal natuurlijke middelen voor u om uzelf en uw naasten gezond te houden.

In mei dit jaar werd er een nieuw onderzoek gestart naar de dood van een negenjarig Brits meisje, Ella Kiss-Debrah. Er waren namelijk aanwijzingen dat de astma-aanval waaraan zij overleed, verband hield met de ernstige luchtvervuiling in de omgeving van haar huis. Dat nieuws wakkerde de zorgen aan over de gevolgen van chemische vervuiling overal om ons heen.

Maar de aanwijzingen zijn niet bepaald nieuw. Al bijna twintig jaar geleden publiceerde bioloog Joe Thornton een grondige en heldere analyse van de wereldwijde ophoping van bepaalde giftige chemische stoffen (gechloreerde koolwaterstoffen) in zijn boek Pandora’s poison: chlorine, health, and a new environmental strategy (MIT Press, 2000). Deze verbindingen zijn aanwezig in
het milieu, ons voedsel, wilde dieren en in steeds grotere hoeveelheden ook in ons lichaam.

Voorbeelden van deze stoffen zijn beruchte gifstoffen als DDT, dioxinen en PCB’s, maar Thornton heeft het ook over veel minder bekende chemische gevaren. In zijn eigen boek staat expliciet vermeld dat het gedrukt is op papier dat gemaakt is zonder chloorgas, chloordioxide of andere chloorbleekmiddelen. Dat laat zien dat je een boek kunt drukken zonder het milieu verder te belasten.

Op dit moment zijn naar schatting 80.000 tot 100.000 chemische stoffen geregistreerd bij de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA), het bureau dat belast is met de bescherming van volksgezondheid en milieu. Maar van slechts een paar duizend van deze stoffen is bekend hoe giftig ze zijn. En over het effect van combinaties ervan weten we weinig tot niets.
We zijn het er tegenwoordig over eens dat deze overal aanwezige chemicaliën veel schade aanrichten. De schadelijke vervuilende stoffen zijn globaal in te delen in drie groepen (hoewel er ook veel overlap is): lucht-, water- en bodemvervuiling. Daarnaast is er organisch-chemische vervuiling zoals verf, waaruit chemicaliën vrijkomen in de lucht.

Vervuiling bestaat vaak uit minuscule deeltjes die zich verspreiden in de lucht, het voedsel, de bodem en in water. Dus ongeveer overal. Deeltjes met een afmeting van 10 micrometer (een honderdste millimeter) en kleiner (PM10) komen in uw longen terecht en verspreiden zich vervolgens in uw lichaam. Hoe kleiner de deeltjes (PM5 of PM2,5),
hoe makkelijker ze door ons lichaam worden opgenomen.

Veel van die deeltjes worden uiteindelijk door ons hele lichaam verspreid (en dat geldt ook voor andere levende planten en dieren). Dat veroorzaakt talloze problemen, vooral in de longen, lever, nieren, voortplantingsorganen en ons immuunsysteem. De deeltjes kunnen allerlei aandoeningen veroorzaken of verergeren, van onregelmatige hartslag tot astma en zelfs een hartaanval.
Wereldwijd is naar schatting een op de zes overlijdensgevallen te wijten aan lucht-vervuiling: dat is drie keer zoveel als sterfte door aids, tuberculose en malaria samen.1

Van DDT is inmiddels bekend dat het bij mensen vroeggeboorten en daardoor babysterfte veroorzaakt.2 PCB’s veroorzaken DNA-schade en genmutaties die kunnen leiden tot kanker,3 terwijl dioxinen de afweer verzwakken, hormonen afbreken, de genetische processen in de cellen veranderen, de zenuwen aantasten en ook kanker veroorzaken.4

Niet alleen baby’ s en jonge kinderen lopen gevaar. Vervuiling kan ook een rol spelen bij veel welvaartsziekten bij mensen van middelbare leeftijd. Onderzoekers van de Washington Universiteit in Saint Louis volgden gemiddeld 8,5 jaar lang de gezondheid van meer dan 1,5 miljoen Amerikaanse veteranen. Ze registreerden ook aan hoeveel PM2,5-luchtvervuiling de veteranen werden blootgesteld. Zo berekenden ze dat vervuiling wereldwijd mogelijk verantwoordelijk is voor ongeveer 3,2 miljoen diabetesgevallen per jaar (dat is zo’n 14 procent wereldwijd).5

Wetenschappers hebben jarenlang beweerd dat ze niet de middelen hebben om mogelijke schadelijke effecten van luchtvervuiling te beoordelen. Maar tegenwoordig kunnen zij dankzij nieuwe technieken en meer scheikundige kennis de chemische stoffen en deeltjes uit een luchtmonster isoleren en onderzoeken wat die precies in het lichaam doen.

Daardoor is er in de laatste tien jaar heel veel nieuw onderzoek gepubliceerd naar het verband tussen vervuiling en een enorm scala aan kwalen, variërend van de griep tot autisme.
Stephania Cormier, biochemicus en moleculair bioloog aan de Staatsuniversiteit van Louisiana, is een vooraanstaand onderzoeker op dit gebied. Ze bestudeert deeltjes die een schadelijke klasse van chemische stoffen vormen en ‘moeilijk afbreekbare vrije radicalen’ worden genoemd. Specifiek onderzoekt ze welke invloed die deeltjes hebben op onze gezondheid, vooral of blootstelling van
baby’s leidt tot luchtwegaandoeningen op volwassen leeftijd.

Cormier heeft met haar team onderzoek gedaan naar het voorkomen van astma in Memphis in Tennessee, een Amerikaanse staat waar veel kinderen astma hebben. Ze ontdekte dat het aantal bezoeken aan de Spoedeisende Hulp en het aantal ziekenhuisopnamen door astma-aanvallen tussen 2005 en 2015 zijn verviervoudigd.6

Uit nadere analyse bleek dat er bepaalde geografische ‘hotspots’ waren in het stadsgebied. Haar team concludeerde dat patiënten met een hoog risico vooral te vinden waren in de buurt van plaatsen met een hoge luchtvervuiling/blootstelling, zoals langs drukke wegen, bij allergenen binnenshuis en op andere locaties die volgens de Amerikaanse EPA giftig zijn. Een van die gebieden is het zuidwesten van Memphis. Onderzoekers van de faculteit voor Volksgezondheid van de Universiteit van Memphis beschreven dit gebied in een ander onderzoek als ‘een woongebied dat omringd is door bedrijven die fossiele brandstoffen verbranden, staalbedrijven, raffinaderijen en voedselverwerkende bedrijven. Daarnaast zijn er veel mobiele bronnen die zoveel vervuiling uitstoten dat ze gezondheidsrisico’s vormen voor de plaatselijke inwoners.’

Bij de analyse van het gebied verzamelden de onderzoekers 60 verschillende vluchtige organische verbindingen (VOC’s) en aldehyden, een andere veelvoorkomende vervuiling in uitlaatgassen. Van deze vervuilende stoffen kwamen er 39 in maar liefst 86 procent van de luchtmonsters voor, met gemiddelde concentraties die hoger waren dan die in veel industriegebieden in de VS. Naast het verband met astma is de kans op kanker door blootstelling aan 13 bekende kankerverwekkende stoffen in de monsters door hun cumulatieve effect vier keer zo hoog als het landelijke gemiddelde.7

Luchtvervuiling heeft ook invloed op ons immuunsysteem, althans bij dierproeven, die natuurlijk niet noodzakelijk ook voor mensen gelden. Zo hebben Cormier en haar team dieren onderzocht die werden blootgesteld aan moeilijk afbreekbare vrije radicalen in vervuilde lucht. De dieren bleken niet in staat om griep te bestrijden.
De sterfte in deze groep lag 20 procent hoger dan in de controlegroep. Het immuunsysteem van deze dieren gedroeg zich vreemd: het zorgde ervoor dat het lichaam de afweer tegen infecties uitschakelde.8

Het team van Cormier ontdekte ook dat de vervuilende stoffen maakten dat het lichaam de schadelijke effecten ervan minder goed kon tegengaan.
In de industrie zijn er koppige ontkenners die volhouden dat ons lichaam deze chemische stoffen weer makkelijk kwijtraakt. Het meest verontrustende bewijs voor het tegendeel komt uit een onderzoek van het ministerie van Gezondheid van Californië en de Universiteit van Californië in Berkeley.9

De onderzoekers analyseerden het verband tussen de blootstelling aan pesticiden in gebieden dicht bij landbouwbedrijven en het voorkomen van autismespectrumstoornissen (ASS). Ze keken naar mogelijke verbanden tussen het verloop van de zwangerschap, het gebruik van pesticiden in de directe omgeving, de soorten pesticiden, en het voorkomen van autisme bij de baby’s.
Het bleek dat mensen die dicht bij gebieden wonen waar pesticiden worden gebruikt, mogelijk zes keer zoveel kans hebben op een ASS. Het risico bleek het grootst tijdens de eerste twee maanden van de zwangerschap, en het verband met ASS was het sterkst bij blootstelling aan pesticiden op basis van gechloreerde koolwaterstoffen.

Andere onderzoekers, van de Universiteit van Californië in Davis, herhaalden het onderzoek met dezelfde resultaten. Alleen waren de ergste boosdoeners dit keer organische fosfaten die in insecticiden en herbiciden zitten.10

Deze onderzoeken, die door vergelijkbaar onderzoek wereldwijd worden ondersteund, wijzen er sterk op dat we er alles aan moeten doen om dit soort pesticiden
te vermijden. Het goede nieuws is dat we hun giftigheid op allerlei manieren kunnen voorkomen en behandelen. Voorkomen is natuurlijk altijd beter dan genezen. Dat doen we door geen voedsel en producten te gebruiken die schadelijke chemicaliën bevatten, en door waterfilters te gebruiken.

Als u op een volledig biologisch dieet overstapt, verdwijnen de pesticiden uit vervuild voedsel opmerkelijk genoeg vrij snel uit uw lichaam. Bij luchtvervuiling zijn er, naast maskers en nieuwe slimme filters, ook andere mogelijkheden om u en uw gezin gezond te houden.

Gelukkig biedt de natuur vaak mogelijkheden die de conventionele geneeskunde niet heeft: manieren om schadelijke stoffen uit ons lichaam te verwijderen.

Literatuur
1 Lancet, 2018; 391: 462–512
2 Lancet, 2001; 358: 110–4
3 Gefahrst Reinhalt Luft. 2011 Jan; 71(1-2): 25–32
4 J Global Biosci, 2012; 1: 10–16
5 Lancet Planet Health, 2018; 2: e301–12
6 J Asthma, 2017; 54: 842–55
7 Atmos Environ, 2013; 81: 112–6
8 Part Fibre Toxicol, 2014; 11: 57
9 Environ Health Perspect, 2007; 115: 1482–9
10 Environ Health Perspect, 2014; 122: 1103–9

 

Hoe u de vervuiling binnenshuis tegengaat

Als u denkt dat binnenblijven de oplossing is, hebt u het mis. Veel studies laten zien dat de lucht binnenshuis vaak vuiler is dan buiten, zelfs in industriegebieden. Dat komt, afgezien van de vervuilende stoffen in ons eten en drinken, hoofdzakelijk door de chemicaliën uit bouwmaterialen, meubels, schoonmaakmiddelen, verzorgingsproducten en andere huishoudelijke artikelen. Hieronder staan een paar veelvoorkomende problemen en manieren om het risico zo klein mogelijk te houden.

Probleem: pesticiden in voedsel

Hoewel ons voedsel tegenwoordig vol zit met pesticiden, hormonen en andere chemische stoffen, is er een eenvoudige oplossing. In 2006 analyseerden onderzoekers van de Emory Universiteit in Georgia de ochtend- en avondurine van kinderen van 3 tot 11 jaar. Ze hadden al gecontroleerd of er geen pesticiden aanwezig waren in de huizen waar de kinderen woonden. Het was een longitudinale studie: een wetenschappelijk onderzoek waarin dezelfde mensen over de hele onderzoeksperiode worden gevolgd.
De kinderen aten in de periode dat hun urine werd verzameld, drie dagen lang een (gewoon) controledieet. Daarna aten ze vijf dagen lang biologische groenten, fruit en granen. Daarna nogmaals zes dagen lang het controledieet.

Vlees en melkproducten bleven tijdens het hele experiment hetzelfde, omdat die minder pesticiden bevatten van de soorten die werden gemeten (chloorpyrifos en malathion).1
Blootstelling aan chloorpyrifos houdt verband met afwijkingen in de hersenen en een slechter werkgeheugen.2 Maar de onderzoekers van Emory ontdekten dat de concentraties pesticiden significant daalden zodra de kinderen biologisch voedsel kregen. En ze bleven laag gedurende de hele periode van vijf ‘biologische’ dagen.

In een andere studie, van de Universiteit van Washington, keken de onderzoekers naar de blootstelling aan pesticiden op basis van organisch fosfor bij peuters. De ouders hielden drie dagen voorafgaand aan het verzamelen van urine een voedseldagboek bij. Voor het onderscheid tussen biologisch en niet-biologisch voedsel gingen ze uit van de informatie op het etiket.
De kinderen werden toen ingedeeld in een ‘biologische’ en een ‘conventionele’ groep op basis van hun voedseldagboek. Ook werd voor elk woonhuis genoteerd welke pesticiden er werden gebruikt.
De onderzoekers verzamelden van de kinderen uit beide groepen de urine van een hele dag (24 uur) en bepaalden daarin de concentraties van vijf afbraakproducten van organische fosfaten.
De kinderen die niet-biologisch hadden gegeten, hadden vier keer zoveel afbraakproducten in hun urine als de kinderen die biologisch hadden gegeten.

Dit gigantische verschil tussen de twee groepen wijst erop dat kinderen die biologische groenten, fruit en sappen gaan eten, hun hoge risico door te veel blootstelling aan deze pesticiden in no time kunnen verlagen tot onder een veilige grens met een verwaarloosbaar risico.3 Dezelfde onderzoekers vergeleken ook de concentraties afbraakproducten van pesticiden bij volwassenen. De mensen die het vaakst biologische producten gebruikten, hadden de laagste concentraties afbraakproducten van organische fosfaten in hun urine.4

Al die onderzoeken laten heel geruststellend zien dat de concentraties chemische stoffen in ons lichaam snel dalen als we biologisch gaan eten.

Oplossing: stap waar mogelijk over op een volledig biologisch dieet.

Probleem: vervuilende stoffen en zware metalen in vis

Veel mensen zijn al gestopt met vis- en schaaldieren, omdat ze denken dat vis tegenwoordig te vervuild is. Overheidsinstanties in onder andere de VS en het VK versterken die angst: ze adviseren vrouwen tijdens de zwangerschap of borstvoeding bepaalde vissoorten en vis die in bepaalde gebieden gevangen is, niet te eten.5 Het Nederlandse Voedingscentrum adviseert zwangere vrouwen om één keer (maximaal twee keer) per week (vette) vis te eten, maar dan geen roofvissen, rauwe vis of zelf gevangen vis of schaaldieren.6

Uit onderzoek blijkt dat u veel minder vervuilende stoffen binnenkrijgt van bepaalde vette vis, zoals zalm of forel, als u gewoon de huid van de vis verwijdert voordat u hem bereidt.

Oplossing: verwijder de huid van vette vis voordat u de vis bereidt en eet.

Probleem: vlamvertragers

Chemische stoffen zitten niet alleen in ons eten en drinken. Want in veel textiel, schuim in meubels en babyproducten, isolatiemateriaal in gebouwen, vloerkleden, bedden, gordijnen, dashboards en autostoelen, en ook elektriciteitskabels en veel elektronische apparaten, zitten broom bevattende vlamvertragers (BFR’s).

BFR’s zijn niet chemisch aan het materiaal gebonden, maar worden in de fabriek toegevoegd of achteraf op het product gespoten. Normaal ontsnappen die stoffen als damp of kleine deeltjes in de lucht, en hechten zich vervolgens aan oppervlakken of huisstof. Door de wrijving en warmte die ontstaat als u zo’n product gebruikt – bijvoorbeeld als u op de bank zit en tv-kijkt – komen die stoffen sneller vrij.

Het gebruik van BFR’s is de laatste 25 jaar enorm gestegen, ten gunste van de brandveiligheid. Er worden verschillende chemicaliën voor gebruikt. De meestgebruikte zijn TBBPA, een stof die enzymen afbreekt, HBCD, dat het evenwicht in de schildklier verandert, en PBDE’s, stoffen die kanker kunnen veroorzaken, hersencellen kunnen doden en de ontwikkeling sterk kunnen verstoren.7

Oplossing: gebruik natuurlijke wol voor alle meubelbekleding zoals stoelen en banken, en voor alle beddengoed zoals kussens en dekbedden. Aan wol hoeven geen vlamvertragers te worden toegevoegd, omdat het materiaal van zichzelf al uitstekend vlamwerend is.8

Probleem: elektronische apparatuur, zoals e-readers, computers, tablets en telefoons

Ook deze producten bevatten vlamvertragers, omdat ze warm worden tijdens gebruik. Door de geproduceerde warmte komen hieruit dezelfde vluchtige BFR’s vrij die ook in meubels worden gebruikt.

Oplossing: lucht de ruimten waarin u de apparatuur gebruikt geregeld. Zet elektronische apparaten ’s nachts helemaal uit. Dat geldt vooral voor apparaten in de slaapkamer.

Probleem: bisfenol A in plastic verpakkingen en flessen

Er is veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van de groeiende epidemie van obesitas in geïndustrialiseerde landen. Suikers en kunstmatige zoetstoffen worden als boosdoeners genoemd, maar er is nog een andere belangrijke schuldige: de opname van bisfenol A (BPA), dat vrijkomt uit plastic voedselverpakkingen, plastic flessen en de plastic binnenbedekking van blikjes voedsel en drinken.

BPA breekt hormonen af, zoals insuline en oestrogeen. In bevolkingsonderzoeken en experimentele modellen is de hoeveelheid BPA in urine al vaak in verband gebracht met obesitas.9

Oplossing: gebruik zo min mogelijk kant-en-klaar-maaltijden en verpakt voedsel, en koop dranken in glazen flessen. Het loont ook om plastic verpakkingen te mijden en om de bijsluiters van medicijnen en de etiketten van etenswaren goed te lezen. Deze geven de laatste jaren veel meer informatie. Drink water uit glazen flessen en kraanwater, eventueel gefilterd.

Probleem: chemicaliën in babyluiers

Er zijn talloze wetenschappelijke studies die de gevaren aantonen van het pesticide glyfosaat (‘Roundup’, in de EU inmiddels verboden voor particulieren, maar nog toegestaan voor gebruik in de landbouw).10

In 2016 veroorzaakte een Frans tijdschrift deining door te schrijven dat babyluiers glyfosaat bevatten, naast formaldehyde en een aantal andere chemicaliën die kanker en andere schade kunnen veroorzaken. De Franse overheid stelde een onderzoek in en publiceerde in januari 2019 de resultaten. Het onderzoek bevestigde de voorlopige tests en de fabrikanten moesten maatregelen nemen om deze gifstoffen uit hun babyluiers te halen.11

Oplossing: schakel weer over op wasbare luiers, totdat dit probleem is opgelost en er geen glyfosaat meer in wegwerpluiers zit.

Probleem: talkpoeder voor baby’s en in toiletartikelen voor volwassenen

Talkpoeder (dat asbest bevat) wordt gebruikt als vulstof bij de papierproductie. Er zijn ook veel andere industriële toepassingen, bijvoorbeeld de productie van plastics, verven en coatings, rubber, voedsel, geneesmiddelen en keramiek.

Ook babytalkpoeder bevat asbest. Dat verhoogt de kans op een vorm van longkanker (mesothelioom) en op eierstokkanker op latere leeftijd.12 In producten voor volwassenen zit talkpoeder in de meeste soorten make-up, waaronder foundation, (vochtinbrengende) crèmes, oogschaduw, rouge, mascara, lippenstift, losse en compacte poeders en deodorant.

Oplossing: vervang talkpoeder voor baby’s door maïsmeel. Dat werkt net zo goed. Gebruik voor volwassenen andere gezondheids- en schoonheidsproducten.

 

Hoe u vervuiling binnenshuis vermindert

• Eet biologisch.1
• Verwijder de huid van vette vis.
• Vermijd pesticiden in uw huishouden (bijvoorbeeld vlooienpoeder voor huisdieren, anti-schimmelsprays, insecticiden en dergelijke voor de tuin, enz.) en gebruik ze nooit in de buurt van kinderen.
• Vermijd voedselverpakkingen of waterflessen van plastic.
• Gebruik eventueel een waterfilter om uw kraanwater te zuiveren. Afhankelijk van de kwaliteit van uw drinkwater thuis, kunt u een waterfilter gebruiken. Een goede filterkan haalt vrijwel alle zware metalen uit kraanwater. Reinig de filterkan wekelijks. U kunt het water ook in de koelkast bewaren om bacteriegroei tegen te gaan. Een filter op basis van omgekeerde osmose, met een koolstoffilter, is ook een optie. Daarin zit een halfdoorlatende membraan die koolwaterstoffen uit bacteriën, virussen, pesticiden, parasieten, chloride, hormonen en koolwaterstoffen tegenhoudt.
• Het extra filter verwijdert ook chloroform en fenolen.
  Als u nieuwe meubels hebt, ventileer uw huis dan drie dagen goed om vervuilende deeltjes te laten uitwasemen. Na klussen met materialen die veel vluchtige organische verbindingen (VOC’s) bevatten, kunt u de ruimte tot 38°C verwarmen om de vervuiling ‘uit te bakken’. Daarna zet u de ramen open en lucht u de ruimte zo goed mogelijk. Dat herhaalt u twee of drie dagen lang. Op die manier komen de chemische stoffen sneller vrij. Gebruik in ruimten met hoge concentraties VOC’s absorptievaten met aluminiumsilicaat of zeoliet. Het is bekend dat VOC’s daaraan binden.
• Gebruik geen vaste vloerbedekking. Daarin zitten wel 100 chemicaliën zoals middelen tegen schimmels en vlekwerende materialen. Kies een harde vloer, zoals parket of tegels, met kleine kleden van biologische katoen, onbehandelde wol of 100 procent nylon.
• Gebruik verf met weinig organische oplosmiddelen of verf op waterbasis.
• Gebruik reinigingsproducten, toiletartikelen en cosmetica met natuurlijke ingrediënten.
• Kies kasten en werkbladen van massief hout, of seal de oppervlakken van composietmaterialen met een afdichtmiddel op waterbasis of met weinig gifstoffen. Als u een composiet als mdf moet gebruiken, laat het dan goed uitwasemen.
• Trek uw schoenen uit zodra u thuiskomt, zodat u geen pesticiden en andere chemicaliën van buiten mee naar binnen neemt.
• Gebruik een goed afgesteld mechanisch ventilatiesysteem, zoals een ventilator voor de terugwinning van warmte, om de lucht in huis voortdurend te verversen.
• Ontgift uw lichaam regelmatig door de gifstoffen uit te zweten, bijvoorbeeld in de sauna of met ver-infrarood-dekens.