Veel zorgorganisaties hanteren de term ‘waardegedreven zorg’. Het gaat hierbij om de waarde voor de patiënt; dat wil zeggen de wensen van patiënten in verhouding tot de financiële aspecten. De kwaliteiten van het relatief schaarse aanbod van diensten of producten moeten opwegen tegen de prijs van de behandeling. Waarde is namelijk de som van de kwaliteiten gedeeld door de som van de kosten.
Dilemma: de waarde van zorg is voor iedereen anders
Dit is te vergelijken met de aankoop van een auto. Er zijn meerdere kwaliteiten waarop je kunt letten: technische kwaliteiten, emotionele kwaliteiten (design, kleur, vertrouwen in de garagehouder) en gemakskwaliteiten (comfort, bereikbaarheid van de garage). En er zijn kosten: koopsom, verbruik, verzekering en belasting, maar bijvoorbeeld ook de afkeer van een specifiek merk of de afstand tot de garage. Tenslotte wordt de waarde afgezet tegen het doel: voor wekelijks naar Hamburg te rijden, wordt een andere afweging gemaakt dan voor een boodschappenauto.
Voor zorg geldt iets vergelijkbaars. Er zijn vaktechnische kwaliteiten (effectiviteit van de behandeling, duidelijke informatie), emotionele kwaliteiten (klantvriendelijkheid, geruststelling, vertrouwen) en gemakskwaliteiten (goede bereikbaarheid en toegankelijkheid). Naast financiële kosten zijn er ook emotionele kosten (angst, pijn, onzekerheid) en gemakskosten (slechte bereikbaarheid). De waarde wordt dan gedefinieerd door de som van de vaktechnische, emotionele en gemakskwaliteiten, gedeeld door de financiële, emotionele en gemakskosten. De voorkeur van patiënten is afhankelijk van de ernst van de aandoening, van de levensverwachting én van persoonlijke belevingen.
Een dilemma hierbij is dat de waarde van zorg voor iedereen anders is. Zorgprofessionals zijn vooral geïnteresseerd in vaktechnische kwaliteiten. De financiële consequenties zijn voor hen minder van belang. Professionals kunnen belangstelling hebben voor nieuwe behandelingen en hoogstaand vakmanschap. Voor zorginkopers (verzekeraars, zorgkantoren en gemeenten) geldt de standaard zorgkwaliteit tegen de laagste kosten. Emotionele kwaliteiten, gemakskwaliteiten en kosten zijn geen onderdeel van het inkoopprotocol.
Patiënten/cliënten ervaren de waarde allemaal anders. Angst en pijn, voorkeuren voor invasieve behandeling en voor betrokkenheid bij de behandelafspraken zijn voor iedereen verschillend. Afgezien van de eigen bijdrage spelen de financiën voor patiënten bij de keuze van de zorg geen rol van betekenis. De eigen bijdrage is onafhankelijk van de zorgkwaliteit en is daarom, noch voor de patiënt noch voor de professional, een reden om af te zien van de beste of duurste zorg. Een voorbeeld is de vergoeding van merkmedicijnen: terwijl er goedkopere geneesmiddelen zijn met exact dezelfde werkzame stof, willen patiënten en behandelaars toch vaak de duurdere merkmedicijnen.
Bij gecompliceerdere behandelingen zijn de voordelen en kosten moeilijker zichtbaar te maken. Als verzekerde willen mensen een lagere verzekeringspremie en dus goedkopere zorg, maar zodra iemand patiënt wordt, verandert die afweging. Vertaald naar de aankoop van een auto: als de kosten gelijk zouden zijn, ligt het op de loer om als boodschappenauto een dure bolide te kiezen waar men iedere week mee naar Hamburg zou kunnen. Mooi, die waardegedreven zorg. Maar over welke waarde hebben we het dan eigenlijk en wie bepaalt of de wens van patiënten/cliënten inhoudelijk én economisch redelijk is?
Jo Caris
