Soms leidt een ingezonden brief tot een waardevolle verdieping. Dat gebeurde bijvoorbeeld toen haptotherapeut Paulien Pinksterboer op het artikel Luister (niet) altijd naar je gevoel van Cindy de Waard reageerde. Resultaat is dit artikel, dat Pinksterboer samen met haar dochter schreef. Het is belangrijk om je gevoelens te voelen, maar het is minstens zo belangrijk om deze niet klakkeloos te volgen. Gevoelens vertellen zelden de héle waarheid.

Het luisteren naar, omgaan met en vertalen van gevoelens is een van de meest essentiële onderdelen van ons bestaan. Wie we zijn en wat we willen in het leven, dat heeft de feedback van ons gevoel nodig. Als leidraad, maar niet als baas! Ons gevoel geeft ons namelijk veel informatie over hoe we ons verhouden; tot onszelf en tot de wereld.

Gevoel hoort gevoeld te worden én context te krijgen. Gezond omgaan met gevoel, en dit integreren in ons dagelijks leven, is de kern van de kunst van het leven. Het is ook de kern van werkelijke beschaving. We geven zelf vorm aan het leven door te redeneren. Gevoelens en emoties geven het leven kleur, motivatie en inspiratie. Toch zijn we zélf uiteindelijk de vormgever die het hele plaatje overziet. Zowel liefde als woede kunnen verblinden, dus kiezen is essentieel.

Gezond omgaan met gevoel is de kern van de kunst van het leven

In het streven naar meer zingeving en persoonlijke vrijheid – en vanwege de aangetoonde schadelijke effecten van het onderdrukken van gevoelens – wordt gevoel in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw bijna heilig verklaard als nieuw kompas naar beschaving. ‘Luister naar je gevoel’ is het credo van die tijd.

Vaak in de betekenis van gehoorzamen. Van coach tot spirituele influencer; ze roepen het allemaal. ‘Het voelt gewoon goed’, wordt de nieuwe manier om keuzes te onderbouwen, in plaats van ‘ik heb er goed over nagedacht en heb op basis daarvan een weloverwogen beslissing genomen.’

Zoals bij alle nieuwe trends die ontstaan in onze pogingen het leven en onszelf beter te begrijpen, komt gelukkig ook hierin een kentering. Men zoekt naar meer nuance omdat de waarheid meestal niet alleen in het midden ligt, maar een heel spectrum beslaat.

Om ‘voelen’ écht de juiste plaats toe te kennen in ons bestaan en om ‘gevoel’ niet weg te drukken en niet te over-intellectualiseren, moet het belang ervan in een breder perspectief gezien worden. Hiervoor is het nodig om uit het kader te stappen van de valse tegenstelling ‘wel of niet naar je gevoel luisteren.’

Om werkelijk te kijken naar de functie van gevoel, de plek die dit heeft in ons leven en in onze identiteit. En vooral om te weten wat ‘voelen’ betekent voor een in alle opzichten zo gezond mogelijk leven. In de parameters die ontstaan door te kijken vanuit de vraagstelling ‘wel of niet luisteren naar gevoel’, lopen we het risico om het belang van voelen – als fundamenteel aspect van onze interactie met het leven – uit het oog te verliezen.

Raadgever met bestaansrecht

Luisteren naar je gevoel en ermee in gesprek gaan, betekent dat je zelf de leiding houdt. Dit zou zelfs de weg uit een depressie kunnen betekenen. Voel daarom altijd je gevoelens en kijk of deze je iets zeggen over je verleden, over je lichaam, over je omgeving en over je wensen en voorkeuren.

Neem vanuit verantwoordelijkheid en gezond verstand de leiding, zodat je je gevoelens kunt meenemen op jouw pad, in stappen die tot nieuwe en dus veranderde gevoelens zullen leiden. Gevoel zegt altijd iets, maar vertelt zelden de hele waarheid.

Zoals je ‘angst voor vuur’ vertaalt als zinnige raadgever met bestaansrecht, maar zelf bepaalt welk vuur je hoger op moet stoken, moet doven of moet trotseren – bijvoorbeeld door toch dat brandende huis binnen te gaan om je kind te kunnen redden.

Gevoel vertelt zelden de hele waarheid

Handelen, als je weet dat het goed voor je is terwijl dit niet per se fijn voelt, bouwt in je hersenen een groter vermogen op om dingen voor jezelf te kunnen verwezenlijken. Gevoel voelen, erkennen en de ruimte geven, maar zélf kiezen wat je doet, is de sleutel tot persoonlijk succes.

Gevoel zegt altijd iets en heeft altijd bestaansrecht, maar alleen jij bepaalt welke keuzes je maakt. Je gevoelens en je emoties zijn immers vaak een gevolg van verleden, van eerdere keuzes of van boodschappen uit je omgeving; ze geven je signalen. Jij zal moeten bepalen wat je met die boodschappen doet. Signalen klakkeloos overnemen zal in de praktijk betekenen dat de geschiedenis zich herhaalt.

Primitieve taal

Voel dus altijd je gevoel, en luister goed, maar doe niet wat het je opdraagt. Luisteren naar je gevoel staat namelijk los van de keuze ‘hoe te handelen.’ Luister omdat het altijd iets zegt over waar je nu staat. De primitieve taal van je gevoel leren begrijpen, vereist geduld, kennis en compassie.

We creëren pas een gezond leven als we kunnen handelen ondanks onprettige gevoelens. Zelfvertrouwen bouw je bijvoorbeeld op door gericht dingen te ondernemen die je nog niet kunt, zodat je deze kunt leren. Dit is een proces waarbij je vaak emoties tegenkomt die het tegenovergestelde zeggen van wat je zou willen horen; zenuwen bijvoorbeeld.

Handel moedig en weet dat die zenuwen – hoewel goed en beschermend bedoeld – je niet hoeven tegenhouden bij het opbouwen van zelfvertrouwen. Gezonde dingen doen die eng voelen is – in de juiste mate – een van de gezondste dingen die je kunt doen.

Om een weloverwogen keuze te kunnen maken in een lastige situatie, is het advies niet voor niets om ergens meerdere keren over na te denken; in verschillende gemoedstoestanden. Ieder mens weet hoe anders de wereld eruitziet als je gemoed verandert, en hoe soms zaken plots meer in verhouding lijken te zijn als de eerste emoties zijn weggeëbd.

Zo krijg je feedback van verschillende onderdelen van je bestaan en kun je zelf je weldoordachte keuze maken. Gevoel komt altijd ergens uit voort, heeft recht van bestaan en wordt meestal pas problematisch als het – intern of extern – niet de ruimte krijgt in je systeem en door onderdrukking buitenproportioneel groeit in een poging gehoord te worden.

Dit betekent dat je, om een gebalanceerd gevoelsleven te creëren, vaak juist niet direct vanuit je gevoel handelt.

Gemakzuchtig of hedonistisch

Keuzes leren maken vanuit autonomie, compassie en zelfrespect, met inachtneming van je gevoel/instinct is een goed beginsel als het gaat over individuele verantwoordelijkheid. De fout die helaas vaak wordt gemaakt, is dat we gemakzuchtig of hedonistisch worden in onze keuzes; in hoe we met ons gevoel omgaan en in hoe we gevoelens en emoties interpreteren.

Een goed gevoel nastreven op de korte termijn, door direct vanuit emotie of gevoel te handelen, leidt zelden tot het creëren van een echt goed gevoel en een stevige identiteit op de lange termijn. Nooit onderdrukken dus. Dat er meer nodig is om emoties te verwerken dan het intellectualiseren ervan, is bekend.

Gevoelens en emoties zijn er simpelweg om gevoeld te worden. Ze hebben context, erkenning en veiligheid nodig: dan is het voor je systeem mogelijk om een emotie daadwerkelijk te verwerken.

Zélf kiezen wat je doet is de sleutel tot persoonlijk succes

Als daar niet voldoende tijd, aandacht of veiligheid voor is, dan zal die gevoelsbeleving zich op latere momenten blijven aandienen; met toenemende intensiteit. Deze blijft steeds harder aan je deur kloppen, tot je luistert, om volledige verwerking mogelijk te maken. Soms is naderhand niet eens meer duidelijk uit welke situaties bepaalde emoties zijn voortgekomen; bij complexe trauma’s bijvoorbeeld.

Afhankelijk van hoe negatief de invloed van deze ‘rest-emoties’ zijn op het functioneren, noemen we iets immers een ‘trauma’. Professionele hulp zoeken in plaats van je angstig terugtrekken is een goed voorbeeld van hoe je jouw gevoelens/emoties serieus neemt, terwijl je zelf bepaalt wat een gezonde handeling is voor jou als geheel.

We zouden in relatie tot onze gevoelens moeten staan zoals goede, liefdevolle ouders zich tot hun kinderen verhouden. Een kind komt pas bij je als dit het gevoel heeft dat er voldoende ruimte en aandacht is om gehoord te worden. Als wij vervolgens de juiste context, aandacht en erkenning kunnen geven aan het kind/gevoel, en met compassie het kind/gevoel kunnen erkennen en begeleiden, hebben we de grootste kans dat er een liefdevol, gezond en gehecht mens uit voortkomt.

Als we op die manier omgaan met onze gevoelens – waarnemend en zonder ons ermee te identificeren – kunnen wij uitgroeien tot authentieke mensen, in harmonieuze verbinding met het bestaan. We zijn dan niet overgeleverd aan emoties, maar zijn de ouders voor onze emoties die een gezonde leefomgeving creëren voor ontwikkeling. Volwassen, voelend, maar wel zelf bepalend wat gezond gedrag is.

Gezond verstand

Een gigantische oorzaak van diep leed in de wereld, durf ik te stellen, is ongeleid en onderdrukt gevoel, zowel op korte als op lange termijn, omdat het gevoel hierdoor buitenproportioneel groot zal worden. Het maken van gezonde keuzes wordt hierdoor steeds moeilijker. Gevoelens kunnen zo groot worden dat mensen dreigen te vergeten dat ze zelf hun handelen bepalen.

Boosheid is bijvoorbeeld een gezonde emotie die overschreden grenzen aanduidt, maar heeft altijd gezond verstand nodig om constructief handelen te kunnen waarborgen. Onderdrukte boosheid en verdriet kunnen zelfs leiden tot impulsen voor destructief gedrag. Terwijl boos zoeken naar een constructieve uitlaatklep de onprettige emotie en de oorzaak ervan, juist kunnen veranderen.

Door direct aan gevoel te gehoorzamen en te weinig te begrijpen over de functie, staan we nu voor de volgende uitdaging in de menselijke ontwikkeling: ons gevoel als krachtgevend, informatieverschaffend, verrijkend onderdeel van ons menselijk bestaan de juiste plek toekennen in ons leven.

Wees daarom de kapitein op je schip en zorg dat er geen reden is voor muiterij. Neem lastige gevoelens als een zorgzame ouder aan de hand op weg naar een nieuw perspectief. Want pas als we goed worden in ons slecht voelen, kunnen we ons écht helemaal goed voelen. Anderen ondersteunen. En misschien zelfs de wereld verbeteren.

Meer informatie: medileer.nl

Ivy Frederieke Sharrard en Paulien Pinksterboer

Uiteindelijk kwam het leeuwendeel van deze tekst uit de koker van Ivy, de ‘schrijver’ van de twee, in samenspraak met ‘prater/doener’ Paulien.