Is het glas halfvol of halfleeg? Volgens recent onderzoek naar de relatie tussen lichaam en geest is het antwoord op deze vraag (met andere woorden: bent u een optimist of een pessimist) van belang bij het behoud van een goede gezondheid en het bereiken van een hoge leeftijd.Optimisten, mensen die geneigd zijn te denken, te verwachten of te hopen dat alles op zijn pootjes terecht zal komen, blijken niet alleen gelukkiger maar ook gezonder te zijn dan hun pessimistische tegenpolen. Ze zijn ook minder vaak ziek en ze leven gemiddeld langer dan wie een minder positieve kijk op het leven heeft.

In 1960 kregen 7000 mensen een persoonlijkheidstest. Veertig jaar later bleek dat van degenen die hoog scoorden qua optimisme, er veel meer nog in leven waren dan van de pessimisten. De deelnemers aan de test werden onderverdeeld in optimisten, pessimisten en gemengd optimist/pessimist volgens de Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI)-score. Hun ‘stijl van duiden’ (de wijze waarop ze bepaalde gebeurtenissen in hun leven interpreteerden) bleek een krachtige voorspeller van hun levensduur te zijn1.

Deze resultaten waren consistent met de resultaten van eerdere studies. Toen zij de medische dossiers van meer dan achthonderd patiënten bestudeerden, vonden verschillende teams van onderzoekers dat degenen die geneigd waren zichzelf de schuld te geven van negatieve gebeurtenissen, die dachten dat de negatieve gebeurtenissen eeuwig zouden doorgaan en die deze gebeurtenissen hun leven op allerlei manieren lieten beïnvloeden, hun risico op overlijden met 19 procent verhoogden. Dat betekent dat ze hun leven door hun pessimistische visie met gemiddeld vijftien jaar bekorten2.

Een optimistische houding daarentegen bleek het risico op overlijden met 50 procent te doen afnemen3. Ook de kans op aandoeningen leek kleiner te worden. Dat kwam naar voren in een tien jaar durend onderzoek van de Harvard School of Public Health. Mensen die het leven van de zonnige kant bekijken, verminderen hun kans op een hartaandoening met meer dan 50 procent vergeleken met de pessimisten. Het verschil is net zo groot als dat tussen rokers en niet-rokers4.

Ook blijkt uit ander onderzoek dat pessimisten vaker ziek zijn dan optimisten en dat ze in het algemeen een slechtere conditie hebben5,6. Optimisten rapporteren dan ook een betere kwaliteit van leven dan pessimisten. Ze zijn fysiek en mentaal veel fitter7.

Gezondheid en positief denken

Hoe komt het dat positief denken bevorderlijk is voor een gezonder en langer leven? Een van de verklaringen is dat optimistische mensen niet vlug depressief worden. Depressies zijn immers een risicofactor voor mortaliteit (overlijden)8. Ook gaan optimisten actiever om met hun ziekte of hun stresssituaties. Ze zijn eerder geneigd te denken dat ze weer gezond worden. Medische adviezen zullen ze dan ook beter opvolgen en ze zullen hun levensstijl aanpassen9. Wanneer optimisten ziek worden, blijken ze meer dan pessimisten actieve stappen te ondernemen om hun ziekte te bestrijden10.

De interessantste verklaring echter is toch wel de biologische. De Amerikaanse psycholoog Martin Seligman veronderstelt dat het zo gaat: de hersenen registreren optimistische gedachten waarna er in hormonale (bloed), chemische en neuronale (zenuwen) wegen allerlei veranderingen ontstaan die de cellen van het lichaam en alle lichaamssystemen beïnvloeden. In feite blijkt een positieve levenshouding gepaard te gaan met een beter immuunsysteem en met lagere niveaus van het stresshormoon cortisol11,12.

Hoe gaat de beïnvloeding van de geest op het lichaam nu precies in zijn werk? Volgens de bioloog Candace Pert uit de VS, auteur van Molecules of Emotion (New York: Scribner, 1997) is het sleutelwoord neuropeptiden (eiwitten). Die zorgen ervoor dat alle cellen in het lichaam met elkaar relaties aangaan. Via deze neuropeptiden gaan boodschappen van hersencellen naar hersencellen, van hersencellen naar lichaamscellen en van lichaamscellen naar lichaamscellen. ‘De chemische verbindingen die ons lichaam en onze geest besturen, zijn dezelfde als die bij emoties een rol spelen,’ aldus Pert. ‘Dat betekent dat we veel meer aandacht moeten besteden aan onze emoties, willen we onze gezondheid behouden.’
Joanna Evans

1Mayo Clin Proc, 2006; 81: 1541-1544
2Mayo Clin Proc, 2000; 75: 140-143
3Mayo Clin Proc, 2002; 77: 748-753
4Psychosom Med, 2001; 63: 910-916
5Cognit Ther Res, 1988; 12: 119-132
6 J Pers Soc Psychol, 1988; 55: 23-27
7Mayo Clin Proc, 2002; 77: 748-753
8Mayo Clin Proc, 2006; 81: 1541-1544
9Dossey L. The Extraordinary Healing Powers of Ordinary Things. New York: Harmony Books, 2006
10Behav Res Ther, 1990; 28: 243-248
11J Pers Soc Psychol, 1998 ;74 : 1646-1655
12 Br J Health Psychol, 2005; 10: 467-484

Hoe wordt u een optimist?

De tover van het optimisme is volgens psycholoog Martin Seligman dat we onze dagelijkse gedragingen vervangen door meer adaptieve, positieve responsen volgens vijf stappen1:
• Tegenslag: Stelt u zich een alledaagse situatie voor die tegenvalt, bijvoorbeeld dat iemand voor uw neus weg een parkeerplaats inpikt.
• Opvatting: Ga na welke gedachten u hierover krijgt, bijvoorbeeld: typisch iets voor mij; of: dat overkomt mij nou altijd.
• Vervolg: Stel u voor wat u vervolgens geneigd bent te doen, bijvoorbeeld: luid gaan toeteren of de andere chauffeur naar de andere wereld wensen.
• Evolutie: analyseer nu de situatie en ga met uzelf in discussie, bijvoorbeeld: de parkeerplaats is niet mijn eigendom, of: er zijn nog wel andere parkeerplaatsen.
• Regeneratie: bekijk de zaak dan positief en bedenk een optimistische kijk: de chauffeur van de andere auto is ouder en hij heeft meer behoefte aan die parkeerplek, of: de plek opgeven is een goede daad en daardoor voel ik me beter.

Houd een dagboek bij waarin u alle negatieve gedachten die u hebt opschrijft. Probeer de negatieve gedachten door positieve te vervangen.

Feliciteer uzelf als in uw leven iets positiefs gebeurt. Ga na op welke manieren u ertoe hebt bijgedragen dat dat positieve plaatsvond.

Haal uzelf niet naar beneden als er iets misgaat. Ga na welke externe factoren een rol zouden kunnen hebben gespeeld en onthoud dat er lering valt te trekken uit iedere mislukking.

1Dossey L. The Extraordinary Healing Powers of Ordinary Things. New York: Harmony Books, 2006