Ik overweeg mijn naar binnen staande grote teen (hallux valgus) te laten opereren omdat ik er steeds meer pijn aan heb. De dokters hebben me verteld dat de teen daarbij gebroken moet worden en rechtgezet, terwijl de knobbel die op het gewricht is ontstaan wordt weggesneden. Kunt u me vertellen welke risico’s die operatie inhoudt en of hij wel helpt? Zijn er ook alternatieven?
D.B., Carlisle

Hallux valgus (HV) is een vormafwijking van de voet waarbij de grote teen naar de andere tenen toe staat, soms zelfs eroverheen. De verdikking van de weefsels naast het gewricht aan de basis van de teen heet ook wel bunion. Deze ontstaat als reactie op een lokale ontsteking doordat het uitstekende bot gaat knellen in de schoen.

HV komt tien keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. Wellicht hebben vrouwen een verhoogd risico door genetische en anatomische factoren, maar de belangrijkste reden is dat vrouwen vaker slecht passende schoenen dragen en schoenen waarin de tenen naar elkaar toe geduwd worden. Vooral schoenen met hoge hakken veroorzaken een overbelasting van de botten en spieren van de voet. Toch is de precieze oorzaak van deze afwijking niet bekend, aangezien hij zelfs voorkomt bij bevolkingsgroepen die geen schoenen dragen.

Een operatie wordt meestal pas uitgevoerd als het een probleem wordt om schoenen te dragen of wanneer de voet niet meer goed beweegt en het gewricht veel pijn doet. Zo’n operatie wordt trouwens pas overwogen wanneer de conservatieve behandelmogelijkheden uitgeprobeerd zijn, zoals steunzolen (inlegzooltjes die speciaal ontworpen zijn om de voetfunctie en de drukverdeling bij te stellen), teenspreiders en een nachtspalk.

Al kunnen de meeste van die ‘behandelingen’ de symptomen deels verlichten, toch zijn de meeste voetspecialisten het erover eens dat een conservatieve behandeling de hallux valgus zelf niet kan verhelpen1. Uit een recent literatuuronderzoek bleek zelfs dat steunzolen en nachtspalken geen betere resultaten opleveren wat pijn en kwaliteit van leven betreft dan geen behandeling2. Geen wonder dus dat de meeste mensen met een HV op enig moment wel een operatie overwegen.

Operatietechnieken

Momenteel zijn er meer dan 130 chirurgische technieken om een HV te corrigeren. De eenvoudigste procedure heet bunionectomie, waarbij de benige uitstulping aan de basis van de grote teen wordt weggeschaafd. Bij complexere ingrepen wordt bijvoorbeeld een klein wiggetje bot uit het middenvoetsbeentje (metatarsale osteotomie) of uit de teen (phalanx osteotomie) gehaald om het gewricht ‘recht’ te zetten. Ook kunnen de pezen en banden rond de grote teen chirurgisch gecorrigeerd worden.

Uit onderzoek lijkt naar voren te komen dat een operatie effectief de verkeerde stand corrigeert en de pijn verhelpt. Bij een literatuuronderzoek van 21 trials bleek dat een operatie beter hielp dan de twee onderzochte conservatieve behandelingen of geen behandeling, al ontbreken kwalitatief goede onderzoeken 2.

Bij dit overzichtsonderzoek werd zelfs geen bewijs gevonden dat de ene vorm van operatie beter was dan een andere, al bleek bij een recentere trial dat er betere resultaten geboekt werden bij een Chevron-osteotomie (een van de vele vormen van metatarsale osteotomie) dan met de operatie van McBride, waarbij alleen de weke delen (pezen) worden gecorrigeerd. Bij de Chevron-osteotomie was de ‘patiënttevredenheid hoog (95 procent), de correctie goed en het aantal complicaties minimaal’, aldus de onderzoekers 3.

Maar zoals bij alle operaties zijn er risico’s, zoals bijwerkingen van de lokale verdoving en de mogelijkheid dat er een infectie ontstaat. Andere complicaties zijn een vertraagde wondgenezing, een gevoelsverlies of tintelingen, een hematoom (bloedophoping), beperkte bewegingsmogelijkheid van het gewricht, likdoorns of eeltvorming op nieuwe drukplekken en de mogelijkheid dat zich een hallux varus ontwikkelt. Dat laatste is het tegenovergestelde van een hallux valgus: de grote teen gaat naar buiten staan.

Wanneer de HV is ontstaan door deformerende krachten bij het lopen of staan, is het tevens mogelijk dat de teen achterover blijft staan en de veelvoorkomende afwijking hallux rigidus ontstaat. Er is dus geen garantie dat een operatie een HV voorgoed zal genezen. Zowel de afwijkende stand als de bunion kunnen opnieuw ontstaan 2.

Alternatieven

Gelukkig is er een geheel non-invasieve alternatieve behandeling waarvan bewezen is dat hij werkt. De afgelopen 25 jaar zijn er dankzij de geregistreerde podotherapeut en homeopaat dr. M. Taufiq Kahn onderzoeken en ontwikkelingen geweest in de behandeling van HV met Tagetes patula. Op basis van deze plant heeft hij een aantal natuurlijke medicijnen ontwikkeld voor de huid, botten en nagels van de onderste ledematen.

Bij de behandeling voor HV en bunion wordt de goudsbloempasta gedurende twee maanden op de bunion gesmeerd, waarna er een beschermend verbandje op gaat. Bij een gerandomiseerde dubbelblinde placebogecontroleerde trial aan het Royal London Homeopathic Hospital bleek de goudsbloemtherapie veilig en effectief te zijn bij alle leeftijden. De pijn verdween totaal en de zwelling van zachte weefsels nam af (35 procent), evenals de hoek van de HV (30 procent)4. Bij een ander onderzoek waren de resultaten ongeveer even indrukwekkend 5.

BRONNEN:

1 MMW Fortschr Med, 2006; 148: 37: 39-40
2 Cochrane Database Syst Rev, 2004; 1: CD000964
3 Acta Chir Orthop Traumatol Cech, 2007; 74: 105-110
4 Focus Altern Complement Ther, 2001; 6: 83
5 J Pharm Pharmacol, 1996; 48: 768-770

De pijn verzachten

Hierna vindt u enkele adviezen om de pijn te verzachten.
• Bekleed de bunion en draag ruim zittende schoenen.
• Gebruik ontstekingsremmende kruiden zoals kamille, gember en Arnica.
• Geef de voet een warm voetenbad of leg er ijs op.
• Probeer ultrageluidtherapie1.
• Probeer acupunctuur of bindweefselmassage.

1J Manip Physiol Ther, 1991; 14: 527-529