Volgens de handboeken staat de naam fibromyalgie (FM) voor een cluster van chronische symptomen van pijn verspreid door het lichaam, waarvoor geen duidelijke lichamelijke oorzaak te vinden is. De term is in 1981 voor het eerst gebruikt en betekent letterlijk pijn (algie) in de spieren (my) en het bindweefsel (fibro). Omdat er al die tijd geen duidelijke oorzaak te vinden was, werden patiënten met fibromyalgie jarenlang als hypochonders in het verdomhoekje gezet. Bovendien maakte het feit dat meer dan 90 procent van de lijders aan fibromyalgie vrouw is, de aandoening niet begrijpelijker voor mannelijke artsen.

In 1990 werd FM echter eindelijk erkend door het American College of Rheumatology als een daadwerkelijke aandoening met een specifiek cluster van symptomen: wijdverbreide pijn van het bewegingsapparaat die minimaal drie maanden aanhoudt, zonder tekenen van ontsteking of spierafwijkingen. Een kenmerkend symptoom is een veelheid aan gevoelige punten op bepaalde plaatsen van het lichaam1.

 Overlap met andere ziekten

Later is ook het symptoom vermoeidheid toegevoegd aan de lijst, aangezien er een grote overlap is met het chronisch-vermoeidheidssyndroom/myalgische encefalomyelitis (CFS/ME). Volgens clinici bestaat inmiddels het onderscheid tussen de twee aandoeningen alleen nog uit het aantal gevoelige punten, maar de Amerikaanse expert dr. Kerry Bone heeft ontdekt dat FM-patiënten veel meer last hebben van slaapstoornissen dan mensen met CFS/ME. Ook is er een overlap met multipele overgevoeligheid voor chemicaliën (MCS). Bij deze allergische reactie op stoffen in de omgeving worden veel soortgelijke symptomen gezien als bij FM en CFS/ME.

Tekortschieten medische behandeling

Welke naam er ook opgeplakt wordt, duidelijk is dat wie aan een van deze aandoeningen lijdt binnen de reguliere geneeskunde nog steeds van het kastje naar de muur gestuurd wordt.
Maar niet alleen faalt de medische behandeling in deze gevallen, FM-patiënten kunnen zelfs schade ondervinden van de conventionele behandelingen die reguliere artsen aandragen. Uit een recent onderzoek van dr. Peter Dawes van de Engelse North Staffordshire Royal Infirmary bleek namelijk dat veel FM-patiënten uiteindelijk vele operaties moeten doorstaan: arthroscopie, endoscopie, overbodige blindedarmverwijdering, blaasophanging vanwege urineretentie, laparotomie om oorzaken van de pijn op te sporen, en ruggengraatoperaties vanwege pijn in de rug. ‘Een van de problemen is dat veel specialisten enkel binnen hun eigen vakgebied werken,’ aldus Dawes. Eigenlijk zouden ze in staat moeten zijn de kenmerken van een meer algemene aandoening te herkennen, maar dat gebeurt dus vaak niet2.

Er zijn alternatieven beschikbaar, al is het nogal een ratjetoe.

Traditionele Chinese geneeskunst
Van acupunctuur is reeds lang bewezen dat het zeer goed pijn bestrijdt, en de pijn bij fibromyalgie blijkt hierop geen uitzondering. In Amerika hebben artsen van de zeer conservatieve Mayo Clinic in Rochester, Minnesota, onlangs een placebogecontroleerde trial uitgevoerd met vijftig FM-patiënten.

De helft van hen kreeg echte acupunctuur en de andere helft nep-acupunctuur (de naalden werden op verkeerde plekken ingebracht). De patiënten werden na de behandeling nog zeven maanden gevolgd, waarin duidelijke verschillen bleken tussen de twee patiëntengroepen. Bij diegenen die met de echte acupunctuur behandeld waren, ‘verbeterden de symptomen van fibromyalgie significant’, aldus de onderzoekers. Daarbij had de behandeling niet alleen de pijn, maar ook de vermoeidheid en angst verminderd3. Aangezien dit niet de enige trial was waaruit bleek dat acupunctuur werkt, zou dit wel eens de beste behandeling voor FM kunnen zijn.

Homeopathie
Homeopathie staat niet bepaald bekend om zijn robuuste evidence-based onderzoeken, maar artsen aan de Universiteit van Arizona schoten er wel mee in de roos wat fibromyalgie betreft. Zij sloten onlangs een grote dubbelblinde trial af waarin de helft van de deelnemende FM-patiënten een individueel afgestemde homeopathische behandeling had gekregen en de rest een placebo. Toen de patiënten drie maanden later weer beoordeeld werden, bleek het met de behandelde patiënten significant beter te gaan dan met diegenen die een placebo hadden gekregen. Ze hadden minder last van pijn en gevoeligheid, van depressie en ze hadden een betere algemene gezondheid en kwaliteit van leven4.

Voedingssupplementen
Gebleken is dat patiënten met fibromyalgie een te laag magnesium hebben en er zijn bewijzen dat een deel van de symptomen kan verbeteren door 300 mg magnesium per dag in te nemen5. Ook een dagelijkse combinatie van Ginkgo biloba (200 mg) en co-enzym Q10 (200 mg) kan helpen6.

Behandelingen van lichaam en geest
Intensief sporten is heilzaam gebleken7, evenals meer geestelijk gerichte behandelingen. Cognitieve gedragstherapie en mindfulness meditatie bleken bijvoorbeeld ook beide veelbelovend8.
Tony Edwards

1Arthritis Rheum, 1990; 33: 160-172
2Rheumatology, 2004; 43[suppl 2]: ii72
3Mayo Clin Proc, 2006; 81: 749-757
4Rheumatology [Oxford], 2004; 43: 577-582
5J Rheumatol, 1995; 22: 953-958
6J Int Med Res, 2002; 30: 195-199
7Curr Opin Rheumatol, 2007; 19: 111-117
8Altern Ther Health Med, 1998; 4: 67-70

 Wat niet werkt
• Therapie met statische magneetvelden. Bij een recente placebogecontroleerde trial werden de effecten van werkelijke magneten vergeleken met die van nepmagneten. Er werden geen verschillen gemeten in gevoeligheid van de huid of kwaliteit van leven, en slechts een marginaal significante afname van de pijn1.
• Chlorella pyrenoidosa. Deze algensoort die in schoon water leeft is rijk aan eiwitten, vitaminen en mineralen, maar heeft bij klinische trials met FM teleurstellende resultaten opgeleverd2.
• Osteopathie. Tot dusver zijn de resultaten uit klinische trials met deze behandeling niet overtuigend3.

1J Altern Complement Med, 2001; 7: 53-64
2Altern Ther Health Med, 2001; 7: 79-91
3Curr Pharm Des, 2006 ; 12 : 47-57