Een commissie van Amerikaanse overheidsadviseurs op het terrein van de gezondheidszorg heeft unaniem de gewichtsverliespil Rimonabant – de wonderpil tegen obesitas van Sanofi Aventis – afgekeurd, nadat was gebleken dat deze het risico op zelfmoordgedachten en psychiatrische neveneffecten vergroot.
In Engeland, en sinds april ook in Nederland en de rest van Europa, werd de pil al verkocht onder de naam Acomplia. In de VS wilde Sanofi de pil op de markt brengen onder de naam Zimulti. Het is de eerste van een nieuwe serie middelen die de cannabinoïde-1-receptor (CB1) in hersenen en in vetcellen blokkeert. Men veronderstelt dat het verlangen naar voedsel, waardoor iemand te veel gaat eten, afneemt wanneer deze receptoren onder controle worden gebracht.

Zelfmoord

Een overzicht van een serie klinische trials toonde aan dat 20 mg Rimonabant plus een laag-calorisch dieet het lichaamsgewicht in een jaar met ongeveer 5 procent meer verlaagde dan met het dieet alleen. Deze dosis werd echter ook in verband gebracht met een groot aantal bijwerkingen, waaronder stemmingsstoornissen. Hoewel aan de trials alleen deelnemers zonder psychiatrisch verleden of zelfmoordpogingen mochten deelnemen, bleek bij een meta-analyse van alle gegevens dat diegenen die Rimonabant slikten, tweemaal zo vaak als verwacht mocht worden zelfmoordgedachten en -gedrag rapporteerden als deelnemers in de placebogroep. Twee patiënten pleegden daadwerkelijk zelfmoord terwijl ze deze pil gebruikten.

Anderen rapporteerden symptomen als wanen, psychotisch gedrag en agressie bij het gebruik van Rimonabant. Eén gebruiker probeerde zelfs zijn dochter te wurgen en een andere sloeg zijn vrouw. In een maand (mei tot juni 2007) werd dertig maal ongewenst psychiatrisch gedrag bij gebruik van het medicijn gerapporteerd bij de Food and Drug Administration (FDA), de afdeling Metabole en endocrinologische producten. Andere bijwerkingen omvatten duizeligheid, beven, verlies van het gevoel voor pijn of aanraking, geheugenverlies, epileptische aanvallen en verwardheid in denken en waarnemen. Niet verwonderlijk: het medicijn werkt in op dié gedeelten van de hersenen die betrekking hebben op herinnering, beweging en beloningsgedrag.

De onderzoekers van FDA gaven als commentaar dat deze ongewenste neurologische gevolgen waarschijnlijk ook hebben bijgedragen aan het onevenredig hoge aantal patiënten (6,9 procent) uit de groep die 20 mg Rimonabant gebruikte, dat tijdens de trial letsel opliep (zoals hersenkneuzing, hersenschudding, valincidenten, verkeersongelukken en whiplash). In de placebogroep was dit slechts 3,8 procent.

Multiple sclerose

Nog een reden voor ongerustheid zijn vier gevallen van bevestigde of vermoede multiple sclerose (MS) die tijdens of vlak na de trial in de Rimonabantgroep werden gerapporteerd. In de placebogroep was dat maar één geval. Van de vier patiënten die MS ontwikkelden, had slechts één tevoren verschijnselen van MS, en haar symptomen verergerden tijdens de trial.
Een andere vrouw, die enkele maanden na de start van de behandeling MS ontwikkelde, was na het beëindigen daarvan binnen enkele weken bijna geheel hersteld. Desalniettemin is de exacte samenhang tussen het medicijn en MS op dit moment onduidelijk.

Geweerd uit Amerika

Sanofi Aventis had gehoopt de FDA ervan te kunnen overtuigen dat de voordelen van Rimonabant – met name het vermogen significant gewichtsverlies tot stand te brengen – ruimschoots opwegen tegen de beschreven risico’s, die in de klinische praktijk goed te behandelen zijn. Maar het besluit van de commissie het medicijn niet aan te raden betekent naar alle waarschijnlijkheid dat Zimulti in Amerika niet op de geneesmiddelenmarkt wordt toegelaten. Toch heeft Sanofi Aventis dit wel in andere delen van de wereld weten te bereiken. Het is alarmerend dat het medicijn al is toegelaten in dertig landen in Europa, Noord- en Zuid-Amerika en in India. In de twee landen met de hoogste verkoopcijfers, Engeland en Duitsland, gebruikten tussen juni en november 2006 meer dan 64.000 patiënten het medicijn.

Levenslang

Omdat langetermijnstudies naar Rimonabant nog moeten worden afgerond, is het werkelijke effect op de toekomst van de gebruikers nog steeds onduidelijk. Wat wij wél weten is dat patiënten die stoppen met Rimonabant, het gewicht dat zij kwijtraakten weer snel terugkrijgen. Dat betekent dat het middel levenslang geslikt zou moeten worden. Als we het grote aantal bijwerkingen van dit medicijn in aanmerking nemen, is het middel dus niet echt het wonder waar de mensen met overgewicht op hoopten.

Joanna Evans