Uit recente onderzoeken blijkt dat antioxidanten cruciaal zouden kunnen zijn bij de behandeling van deze chronische huidaandoening.

Het plaatselijke pigmentverlies doet fysiek geen pijn, maar op psychologisch vlak veroorzaakt vitiligo veel leed. Vaak is de ziekte progressief en van de oorzaak weten we nog niet veel. De huid verliest plaatselijk zijn pigment en gaat witte ‘vlekken’ vertonen. Melanocyten zijn de cellen in de huid die pigment aanmaken, waardoor de huid zijn kleur krijgt. Bij vitiligo sterven deze pigmentcellen af of kunnen ze niet meer normaal functioneren. Wereldwijd lijden naar schatting honderd miljoen mensen hieraan.
Hoewel vitiligo medisch gezien niet schadelijk is en geen lichamelijke pijn veroorzaakt, kunnen de emotionele en psychologische effecten heel ernstig zijn. Het blijkt dat 16 tot 35 procent van de mensen met deze aandoening aanzienlijke psychiatrische problemen heeft, zoals chronische depressiviteit, slaapstoornissen, suïcidale gedachten en angsten. Door vitiligo kan iemand ook problemen krijgen met het aangaan van relaties en bepaalde sociale situaties structureel gaan vermijden1.

Mysterieuze oorzaak
Wat nu precies vitiligo veroorzaakt, blijft nog een mysterie. De meest gangbare theorie is dat het een auto-immuunziekte is, waarbij het immuunstelsel zich tegen de eigen pigmentcellen richt2. Maar een andere theorie wint terrein, namelijk die van een verminderd vermogen om vrije radicalen te bestrijden, zoals waterstofperoxide. Dat kan zich daardoor in de huid ophopen en de melanocyten beschadigen. Normaal gesproken kunnen onze cellen zich verdedigen tegen schade door vrije radicalen door middel van de antioxiderende werking van enzymen als superoxide dismutase (SOD), glutathion peroxidase en catalase. Uit verschillende onderzoeken is nu gebleken dat dit verdedigingsmechanisme bij vitiligo gestoord is, waardoor een situatie ontstaat van oxidatieve stress3. Inmiddels wordt aangenomen dat oxidatieve stress een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van vitiligo.

De link met antioxidanten
Het goede nieuws van die onderzoeksresultaten is dat eruit volgt dat antioxidanten – oraal ingenomen of plaatselijk op de huid aangebracht – wel eens een effectieve behandeling van vitiligo zouden kunnen vormen. Een aantal wetenschappers is al begonnen met onderzoek naar het gebruik van antioxidanten, zoals selenium en vitamine C en E, bij de behandeling van vitiligo. In één van die onderzoeken – weliswaar een dierexperimenteel onderzoek, dus de resultaten hoeven niet hetzelfde te zijn bij mensen – kregen muizen met auto-immuniteit en zichtbare tekenen van vitiligo 22 weken lang normaal, commercieel verkrijgbaar voedsel, aangevuld met een mix van antioxidanten – waaronder vitamine A, C en E, selenium en zink – en groene thee te drinken. Vergeleken met de controlegroep, die gedestilleerd water te drinken kreeg en dezelfde normale voeding, vertoonden de muizen die met antioxidanten werden behandeld significante verbetering van de vitiligo. Bij 70 procent was een duidelijke repigmentatie te zien in de aangedane huid4.
Bij een ander onderzoek, nu wel met mensen, werd onderzocht of een supplement met antioxidanten de werking kon versterken van smalspectrum ultraviolet-B-lichttherapie. Dat is wereldwijd een van de meest toegepaste behandelingen bij vitiligo. In het onderzoek kregen 28 patiënten gedurende twee maanden vóór en zes maanden tijdens de smalspectrum UVB-behandeling ofwel een placebo ofwel een supplement met alfaliponzuur, vitamine C en E en meervoudig onverzadigde vetzuren. Niet alleen verminderde het supplement de mate van oxidatieve stress in de huid, maar ook versterkte het de therapeutische werking van de bestraling. Bij 47 procent van de behandelde patiënten kwam meer dan 75 procent van het pigment terug, terwijl dat maar 18 procent was in de placebogroep5.
Uit een ander klinisch onderzoek valt op te maken dat ook het aanbrengen van antioxidanten direct op de huid kan werken bij vitiligo. VitilVenz is een product uit Venezuela met co-enzym Q10, vitamine C en E en andere natuurlijke, ‘mitochondriën stimulerende’ ingrediënten. Het is met succes getest op honderd patiënten en controlepersonen. Diegenen die de crème samen met orale antioxidanten en fenylalanine gebruikten, zagen de beste (statistisch significante) verbetering van de huidpigmentatie6.

Pittige pepers
De hypothese van oxidatieve stress kan ook verklaren waarom piperine, het alkaloïde bestanddeel dat zwarte peper zijn pittige, kruidige smaak geeft, ook veelbelovend lijkt bij de behandeling van vitiligo. Piperine heeft een directe antioxidante werking tegen verschillende vrije radicalen7, en onlangs is wetenschappelijk vastgesteld dat het de huidpigmentatie bij muizen met vitiligo kan stimuleren. In dat Britse onderzoek werden muizen met een geringe pigmentatie willekeurig ingedeeld in een groep die een huidbehandeling kreeg met piperine en een groep die een placebo-crème kreeg. De crèmes werden vijf dagen per week twee maal daags aangebracht, in combinatie met UV-bestraling op drie van die vijf dagen of zonder. De conclusie luidde dat piperine op zichzelf al leidde tot significant betere repigmentatie dan de placebo-crème, terwijl piperine in combinatie met de UV-behandeling leidde tot donkerdere, meer egale pigmentatie dan bij enkel de UV-behandeling8. Nog niet bekend is of deze resultaten ook van toepassing zullen blijken op mensen, maar het vervolgonderzoek is onderweg.
Behalve piperine zijn er andere specerijen die goed tegen vitiligo kunnen zijn. Bij Italiaans onderzoek bleek onlangs dat curcumine (afkomstig van kurkuma/geelwortel) en capsaïcine (het actieve ingrediënt van rode pepers) een alternatieve behandeling zouden kunnen vormen om de voortgang van vitiligo te stoppen. Net als piperine zijn curcumine en capsaïcine natuurlijke antioxidanten die bij mensen met vitiligo een beschermende werking hebben tegen oxidatieve stress in de huid. Aan de hand van huidcellen van twaalf vitiligopatiënten ontdekten de Italiaanse onderzoekers dat deze bestanddelen inderdaad de antioxidatieve capaciteit konden vergroten en de productie van vrije radicalen onderdrukken. Ook waren ze in staat om celdood te voorkomen, waaruit valt op te maken dat deze stoffen zelfs de voortgang van de ziekte zouden kunnen stoppen9.
Maar net als voor piperine geldt voor deze stoffen dat het onderzoek zich nog in een pril stadium bevindt en dat nog niet bekend is wat het effect van deze bestanddelen in de klinische situatie zal zijn, als er al effect is. Bovendien zijn er ook onderzoeksresultaten waaruit valt op te maken dat een hoge inname van curcumine in de voeding juist schadelijk kan zijn doordat het bijdraagt aan de oxidatieve stress, en repigmentatie tegengaat10. Het zou dus zo kunnen zijn dat deze stoffen alleen plaatselijk aangebracht op de huid effectief zijn.

Een krachtig kruid
Een andere natuurlijke antioxidant die gunstig zou kunnen werken bij vitiligo is Ginkgo biloba. Dit kruid blijkt vrije radicalen ferm op te ruimen en wordt om die reden beschouwd als een nuttig middel bij ziekten die samenhangen met de productie van vrije radicalen, zoals ischemische hartziekten en beroertes, chronische ontstekingsziekten, en geheugenverlies en dementie11. En sinds 2003 kan vitiligo aan dat rijtje worden toegevoegd, dankzij een kwalitatief goed klinisch onderzoek, uitgevoerd in India. In dit dubbelblinde placebogecontroleerde onderzoek kregen 47 patiënten ofwel drie maal daags 40 mg ginkgo-biloba-extract (gestandaardiseerd op 24 procent ginkgoflavonglycosiden) ofwel een placebo in een soortgelijke dosering. Uit de resultaten bleek dat in de groep die het kruidenmiddel kreeg ‘de actieve progressie van de depigmentatie statistisch significant werd geremd’. Bij tien patiënten in die groep werd zelfs een aanzienlijk verbeterde tot volledige repigmentatie gezien, terwijl in de placebogroep maar twee patiënten een soortgelijke repigmentatie vertoonden. De conclusie luidde dat ‘G. biloba-extract een eenvoudige, veilige en redelijk effectieve behandeling lijkt om de progressie van de ziekte te stoppen’12.

De kern van de zaak
Natuurlijke antioxidanten – in de vorm van kruiden, specerijen of vitaminen en mineralen – hebben dus in meerdere onderzoeken al goede resultaten opgeleverd bij oraal gebruik of in de vorm van een plaatselijke crème. Zowel op zichzelf als in combinatie met de gangbare UV-behandelingen leverden de antioxidanten steeds een verbetering op. Er moet echter nog heel wat klinisch onderzoek worden gedaan naar al deze stoffen om hun exacte rol bij vitiligo vast te stellen, met name als het gaat om de beste doseringen. Toch lijkt uit de resultaten tot nu toe op te maken dat bestrijders van vrije radicalen wel eens de sleutel zouden kunnen vormen tot het stopzetten – of zelfs terugdraaien – van deze smartelijke huidaandoening.
Joanna Evans

1BMC Dermatol, 2008; 8: 2; doi:10.1186/1471-5945-8-2
2Autoimmun Rev, 2010; 9: 516-520
3Indian J Dermatol Venereol Leprol, 2009; 75: 268-271
4Indian J Dermatol, 2009; 54: 357-360
5Clin Exp Dermatol, 2007; 32: 631-636
6Invest Clin, 2007; 48: 21-31
7Methods Find Exp Clin Pharmacol, 2000; 22: 271-274
8Br J Dermatol, 2008; 158: 941-950
9Antioxid Redox Signal, 2010; 13: 1309-1321
10Indian J Dermatol Venereol Leprol, 2006; 72: 57-59
11Antioxid Redox Signal, 1999; 1: 469-480
12Clin Exp Dermatol, 2003; 28: 285-287

Andere natuurlijke behandelingen
– Laat jezelf controleren op voedingstekorten
In een onderzoek met vijftien patiënten met vitiligo bleken er elf een laag foliumzuurgehalte te hebben, vijf een laag vitamine B12 en vier een laag vitamine C (ascorbinezuur). Door aanvulling met hoge doses foliumzuur (1-10 mg/dag), vitamine C (1 g/dag) en intramusculaire injecties met vitamine B12 (1000 mcg om de twee weken) trad een aanzienlijke repigmentatie op bij acht patiënten. Die verbeteringen waren na drie maanden al zichtbaar, maar een volledige repigmentatie liet wel een tot twee jaar op zich wachten, en al die tijd werden de drie vitaminen aangevuld1.
Bij een ander langdurig onderzoek naar vitiligo werden orale supplementen foliumzuur (10 mg/dag) en vitamine B12 (2000 mcg/dag) gecombineerd met blootstelling aan de zon. Na drie tot zes maanden was bij bijna de helft van de patiënten een duidelijke repigmentatie te zien. Zes patiënten zagen bovendien hun vitiligo uiteindelijk overgaan. De combinatiebehandeling was effectiever dan ofwel vitaminesuppletie ofwel blootstelling aan de zon op zichzelf2.
– Ga na of het een lage zuurgraad in de maag kan zijn
In onderzoeken van heel vroeger is een verband geconstateerd tussen vitiligo en een te lage zuurgraad in de maag3. In een klein onderzoek bleken vier patiënten met achloorhydrie (geen maagzuur) binnen twee jaar van hun vitiligo af te zijn nadat ze een behandeling waren gaan volgen met 15 ml oplossing van hydrochloorzuur bij elke maaltijd4. Denk er wel aan dat hydrochloorzuur, en de modernere variant betaïnehydrochloride, alleen onder medische begeleiding mag worden gebruikt.
– Sluit vergiftiging met zware metalen uit
Chronisch huidcontact met nikkel is wel in verband gebracht met vitiligo-achtige huiddepigmentatie. In twee casusverslagen bleek het nikkelen brillenmontuur van de patiënt de oorzaak te zijn. Beide patiënten bleken overgevoelig voor nikkel, met als reactie een verlaagde melatonineproductie5.
Ook chronische vergiftiging met arsenicum blijkt samen te gaan met vitiligo-achtige huidveranderingen6. Arsenicum zit in producten voor het gazon en de tuin, maar ook in sigaretten. Weer een reden om te stoppen met roken!
– Probeer L-fenylalanine
Dit aminozuur helpt in combinatie met UV-lichttherapie bij vitiligo. Uit een onderzoek bleek dat een dagelijks oraal supplement L-fenylalanine van minder dan 50 mg/kg lichaamsgewicht – bijvoorbeeld 3000 mg/dag als je 60 kilo weegt – de mate van repigmentatie onder invloed van UVA-lichttherapie verhoogde7. Uit een ander klinisch onderzoek leek op te maken dat een crème met 10 procent L-fenylalanine, twee maal daags op de huid aangebracht, ook nuttig kan zijn8.
– Kijk ook eens naar khella (Ammi visnaga)
Khelline is het actieve bestanddeel van dit Noord-Afrikaanse kruid. Het blijkt bij vitiligopatiënten de repigmentatie van de huid te stimuleren bij blootstelling aan de zon. Bij een dubbelblind klinisch onderzoek met dertig patiënten die oraal khelline kregen en vervolgens aan natuurlijk zonlicht werden blootgesteld, bleek na vier maanden dat de meesten van hen wel enige mate van repigmentatie hadden9. In het algemeen werd bij de onderzoeken een dagelijkse dosis van 120-160 mg khelline gebruikt.
– Overweeg hypnose
Dit is met succes gebruikt als alternatieve of aanvullende behandeling bij een aantal verschillende huidaandoeningen, waaronder vitiligo10.
– Probeer een kuur aan de Dode Zee
Vooropgesteld dat het veilig reizen is, is een reis naar Jordanië sowieso de moeite waard. Dode Zee-klimaattherapie houdt in dat je een aantal weken dagelijks gaat baden in de Dode Zee in Jordanië of Israël. Deze therapie wordt vooral gebruikt voor psoriasis, maar één onderzoek gaf ook aan dat zij nut heeft als aanvullende behandeling bij vitiligo. Uit de resultaten bleek dat een korte klimaattherapie (21 dagen) in combinatie met een crème op recept (pseudo-catalase) leidt tot een significant snellere repigmentatie bij vitiligopatiënten dan de klimaattherapie op zichzelf of dan een placebo-crème in combinatie met de klimaattherapie. Vergeleken met behandeling met enkel pseudo-catalase-crème begon de repigmentatie bij de Dode-Zeekuur veel eerder, namelijk na 10-16 dagen in plaats van na 8-14 weken11. Zie voor meer informatie de Engelstalige website www.deadsea-health.org.
1Cutis, 1992; 50: 39-42
2Acta Derm Venereol, 1997; 77: 460-462
3J Invest Dermatol, 1959; 32: 285-310
4Nebraska Med J, 1931; 16: 25-26
5Yonsei Med J, 1991; 32: 79-81
6N J Med, 1989; 86: 377-380
7Dermatology, 1994; 188: 215-218
8Dermatol Ther, 2008; 21 Suppl 1: S20-26
9Dermatologica, 1982; 165: 136-140
10Arch Dermatol, 2000; 136: 393-399
11Int J Dermatol, 2002; 41: 482-487

Reguliere behandelingen
Bij mensen met maar lichte vitiligo bestaat de conventionele behandeling uit insmeren met een corticosteroïdencrème. Die blijkt wel effectief, maar eist zijn tol, vooral voor jongere patiënten die ze langdurig moeten gebruiken. Steroïdencrèmes kunnen namelijk dezelfde bijwerkingen hebben als hun orale soortgenoten, waaronder het dunner worden van de huid, groeiafwijkingen en hormonale stoornissen1.
Bij ernstigere gevallen van vitiligo is de meest geaccepteerde standaardbehandeling gericht op het aantrekken van meer pigmentcellen naar het huidoppervlak, door middel van lichttherapie (met UV-A of UV-B). Hetzelfde gebeurt van nature als je in de zon gaat liggen om bruin te worden. De lichttherapie wordt afzonderlijk gebruikt of in combinatie met andere behandelingen, zoals medicijnen, met name psoralenen. Maar er ontstaat steeds meer zorg over de bijwerkingen, zoals fototoxische reacties en blaarvorming. Ook is er niet genoeg bekend over het risico op huidkanker bij langdurige UV-bestraling2.
Steeds vaker echter wordt lichttherapie gecombineerd met natuurlijke behandelingen als L-fenylalanine en antioxidanten, die het effect kunnen versterken of versnellen. Daardoor is in totaal een lagere dosis UV-bestraling nodig.
1Am Fam Physician, 2009; 79: 135-140
2BMC Dermatol, 2008; 8: 2; doi: 10.1186/1471-5945-8-2