[Rubriek:] Gezin & Gezondheid
Zet kanker op dieet
We weten al negentig jaar dat kanker zich in leven houdt met suiker. Nu zijn er een natuurgeneeskundige en voedingsdeskundige die met een nieuw dieet komen om tumoren te laten verhongeren.
Door: Xandria Williams en Patricia Daly
Onlangs zei een patiënt: ‘Ze zeggen dat ik alle suiker en granen moet laten staan, maar dat is toch zeker belachelijk? Ik heb het opgezocht: dat van suiker is niet bewezen. En volkorenbrood en bruine rijst kunnen toch geen kwaad?’
Toch wel. Deze voedingsmiddelen kunnen kwaad als u kanker hebt. Er zijn biochemische en fysiologische redenen voor het advies om suiker en granen te laten staan.
Net zoals het lichaam organen heeft met elk hun eigen functies, zo heeft een cel veel kleinere, specifieke organellen met hun eigen karakteristieke functie. Een voorbeeld hiervan zijn de mitochondriën.
Elke cel heeft duizenden mitochondriën. En die zijn uniek omdat ze zuurstof bevatten, terwijl in de rest van de cel en de andere organellen geen zuurstof zit.
Mitochondriën zorgen ervoor dat we energie uit ons voedsel kunnen halen en dat we vetten, eiwitten en de meeste koolhydraten verbranden. De energie die daarbij vrijkomt, komt beschikbaar voor de cel. Alle energie die u uit eiwitten en vetten haalt, komt op die manier vrij, en ook 90 tot 95 procent van de energie uit koolhydraten.
Kanker is een zoetekauw
In 1924 toonde de Duitse arts en Nobelprijswinnaar Otto Warburg aan dat kanker ontstaat door een gebrek aan zuurstof, waardoor de werking van de mitochondriën verstoord raakt.1
Hij verklaarde: ‘De oorzaak van kanker is niet langer een mysterie; we weten dat kanker ontstaat als een cel 60 procent minder zuurstof krijgt dan hij nodig heeft. […] Kanker heeft, meer dan alle andere ziekten, talloze oorzaken. Maar ook kanker kent één primaire oorzaak: de overgang van de zuurstofademhaling in gewone lichaamscellen naar de fermentatie van suiker.’2
Deze verhoogde behoefte aan glucose (suiker) kan komen doordat de meeste kwaadaardige cellen slecht werkende mitochondriën hebben.3
Als de mitochondriën in kankercellen minder goed werken, kunnen de cellen geen energie halen uit vetten en eiwitten, en hebben ze dus een enorme behoefte aan koolhydraten (in de vorm van glucose) als energiebron. Kankercellen blijken drie tot vijf keer zoveel glucose op te nemen als gezonde cellen.4 Hun behoefte aan glucose is zelfs zo groot dat ze meer glucosereceptoren hebben dan gezonde cellen, zodat ze meer glucose kunnen binden en opnemen.5
Deze eigenschap van kankercellen – om zich te voeden met glucose – vormt de basis van de PET-scan. Bij dit onderzoek wordt gebruikgemaakt van radioactieve, glucose-achtige stoffen om tumorcellen op te sporen. 6 En aangezien er insuline nodig is om cellen meer glucose te laten opnemen, is het niet vreemd dat kankercellen veel meer insulinereceptoren blijken te hebben dan gezonde cellen.5
Kankercellen hebben nog een ander slim hulpmiddel om glucose op te nemen en tegemoet te komen aan hun onstilbare honger: EGFR, ofwel de epidermale groeifactorreceptor. Dat is een eiwit dat ervoor zorgt dat kankercellen voortdurend glucose krijgen.7 Kankercellen maken bovendien hun eigen insuline aan, zodat ze zeker weten dat ze voldoende glucose uit het bloed kunnen halen. Glucose vormt niet alleen voeding voor kanker, de meeste kankercellen zouden zelfs doodgaan zonder glucose.
Uit een onderzoek, uitgevoerd door Thomas Seyfried, hoogleraar biologie in Boston en auteur van Cancer as a metabolic disease, bleek dat genomische instabiliteit, en eigenlijk alle kenmerken van kanker, verband houden met het feit dat de mitochondriën in kankercellen niet goed werken, en de cellen daardoor een verstoorde energiehuishouding hebben.8
Kwaadaardige cellen zijn zelfs in staat hun glucosestofwisseling – en zodoende hun energieproductie – te herprogrammeren. Dat doen ze door hun energiemetabolisme grotendeels te beperken tot de afbraak van glucose in het plasma van de cellen (dus buiten de mitochondriën). Maar dat is een heel inefficiënte manier om energie op te wekken. Mitochondriën kunnen twintig keer zoveel energie produceren.
Om dit te compenseren, hebben kankercellen het vermogen ontwikkeld om meer eiwitten te vormen die glucose transporteren, waardoor er aanzienlijk meer glucose in de cellen terechtkomt.6 Snelgroeiende tumorcellen breken glucose vaak tot 200 keer zo snel af als de cellen in het oorspronkelijke, normale weefsel.9
Net als andere cellen hebben kankercellen hormonen nodig waarvan ze een seintje krijgen om te groeien en overleven, zoals IGF (insuline-achtige groeifactor ) en insuline, dat aan het bloed wordt afgegeven na het eten van koolhydraten. De insuline activeert vervolgens verschillende manieren om de kanker te laten groeien en overleven.3
En net als gewone cellen worden ook kankercellen voortdurend door vrije radicalen bestookt: schadelijke moleculen die in het lichaam gevormd worden door natuurlijke fysiologische processen. En omdat de mitochondriën van kankercellen niet goed werken, zijn de cellen nog meer op glucose aangewezen om schade door vrije radicalen tegen te gaan.
Dit alles komt er simpelweg op neer dat glucose brandstof is voor kanker. Iets om rekening mee te houden bij wat u eet.
Het ketogene dieet
Omdat kankercellen glucose nodig hebben voor hun stofwisseling, kijken onderzoekers naar ketogene diëten om kanker te behandelen.10 Deze diëten worden al bijna een eeuw gebruikt voor het beteugelen van epileptische aanvallen bij kinderen,11 maar sinds de jaren zestig worden ze ook algemeen erkend als een methode om obesitas te behandelen.12
Het uitgangspunt van een ketogeen dieet voor kankerpatiënten is de strenge beperking van koolhydraten (tot 2-4 procent van de totale hoeveelheid calorieën) om sterke schommelingen in de bloedsuikerspiegel tegen te gaan. De koolhydraten worden vervangen door veel vet (75-80 procent van de hoeveelheid calorieën), bijvoorbeeld in de vorm van kokosolie, avocado en vette vis, en voldoende plantaardige en dierlijke eiwitten (12-20 procent van de hoeveelheid calorieën).13 Patiënten moeten echter hun eiwitconsumptie in de gaten houden. Te veel eiwitten kunnen voor een verhoogde bloedsuikerspiegel zorgen, doordat uit eiwitten weer nieuwe glucose wordt gevormd.14
Door het ketogene dieet komt het lichaam in een staat van ‘ketose’: door te weinig suiker in het bloed gaat het lichaam over tot vetverbranding, en komen er ketonen in het bloed. Maar in tegenstelling tot gezonde cellen blijken kankercellen niet goed in staat om energie uit ketonen te halen.14 Kankercellen zijn afhankelijk van glucose voor hun energie, en dat is beperkt beschikbaar bij een ketogeen dieet.15
Men denkt dat een ketogeen dieet op die manier het DNA van kankerweefsel minder stabiel maakt en zo op den duur de tumorgroei onderdrukt.16 Een andere logische verklaring is dat kankercellen door een tekort aan glucose eventuele schade aan de cel niet meer kunnen herstellen.17 Dit kan ook een reden zijn waarom een glucosebeperking (door een ketogeen dieet) het effect van bestraling en chemotherapie lijkt te versterken.18
In een voorstudie in 2012 bij tien patiënten met een gevorderd stadium van kanker werd de hypothese getest dat een ketogeen dieet de kankergroei tegengaat doordat de afgifte van insuline vermindert. Nadat de deelnemers een maand lang het dieet hadden gevolgd, bleek er een verband te zijn tussen de concentratie ketonen en een gedeeltelijk herstel of stabilisatie van de kanker.19
Maar hoewel het goed mogelijk lijkt dat een ketogeen dieet de progressie van sommige kankersoorten kan verminderen, is er op dit moment alleen voorlopig bewijs. De meeste experimenten met een ketogeen dieet zijn bij dieren uitgevoerd of gebaseerd op één specifiek geval. Er worden momenteel enkele grotere, gerandomiseerde en gecontroleerde studies uitgevoerd.
Het volgen van een ketogeen dieet
Een koolhydraatarm dieet is slechts een van de vele leefstijlveranderingen die u kunt toepassen als u kanker hebt. Maar het is een veelbelovende verandering.
Het ketogene dieet heeft echter ook nadelen: u moet zich er volledig aan houden, onder het toezicht van een professionele voedingsdeskundige die bekend is met de nodige stofwisselingstesten, urineonderzoek, medicatie en contra-indicaties (situaties waarin u het dieet beter niet kunt volgen).
Zo iemand kan ook voorkomen dat u een tekort krijgt aan essentiële macronutriënten (koolhydraten, vetten, eiwitten) of micronutriënten (vitaminen en mineralen). Ook gezondheidsvoedsel tegen kanker (zoals curcumine, omega3-vetzuren, polyfenolen in groene thee) is belangrijk. U kunt overwegen om dat op het menu te zetten.20
Zoals bij elke dieetaanpassing tijdens de behandeling van kanker is een multidisciplinaire benadering van essentieel belang: het gaat erom de verschillende therapieën zodanig te combineren dat dit de effectiviteit verhoogt.21
Als u kanker hebt, welke dieetveranderingen moet u dan overwegen? Stop om te beginnen dus met alle suikers, granen, bonen en andere zetmeelrijke voedingsmiddelen. Suiker kent vele vermommingen, zoals dextrose, maltodextrine, agave- en maïssiroop, dus word ‘suikerwijs’ en leer etiketten lezen. Als u dat lastig vindt, stop dan eerst met alle suikers, dan met geraffineerde granen (waaruit alle zemelen zijn verwijderd, zoals witte rijst, witbrood en gewone pasta) en vervolgens met alle granen.
Als u peulvruchten wilt blijven eten, laat ze dan eerst ontkiemen. Dat zet het zetmeel om in cellulose en andere niet-verteerbare koolhydraten. Die versterken de structuur van de plant, maar uw spijsverteringskanaal kan ze niet afbreken en daardoor stijgt uw glucoseopname niet.
Het is natuurlijk onmogelijk om helemaal geen suiker meer binnen te krijgen. Maar als u zich richt op bovengrondse groenten, hoogwaardige eiwitten, noten en bessen, dan voorkomt u de glucosepieken die door het eten van suikers, granen en ander zetmeelrijk voedsel worden veroorzaakt.
Ketogene pap (1 portie)
Ingrediënten:
25 gram geraspte kokos
6 gepelde walnoten (heel)
30 gram gemalen gepelde amandelen
2 eetl. pompoenzaad
1 eetl. ongebroken lijnzaad
150 ml kokosmelk uit blik
150 ml heet water
1,5 theel. kaneel
1 handvol blauwe bessen
Bereiding:
Mix alle ingrediënten, behalve de bessen, in een keukenmachine. Strooi de bessen er als laatste overheen. Als u wilt, kunt u zoetstof toevoegen.
Amandel-kokospannenkoeken (4 stuks)
U kunt ook een dubbele hoeveelheid van dit recept maken en de rest gebruiken als tussendoortje, als wrap, of ze in de vriezer bewaren voor de volgende keer.
Ingrediënten:
1,5 theel. kaneel
50 gram geraspte kokos
250 gram gemalen gepelde amandelen
7 gram zuiveringszout (natriumbicarbonaat)
snufje zeezout
300 ml kokosmelk uit blik
3 grote biologische of vrije-uitloopeieren
2 eetl. (vaste) kokosolie
Bereiding:
Zeef de droge ingrediënten en meng ze door elkaar. Klop in een andere schaal de kokosmelk met de eieren. Voeg de droge ingrediënten toe en meng goed. Verhit de kokosolie in een bakpan, giet het beslag erin en bak 2-3 minuten aan beide kanten.
Afkomstig uit: The cancer revolution: Integrative medicine and the future of cancer care, red. Patricia Peat (2016; www.thecancerrevolution.co.uk)
Literatuur
1 Warburg O. ‘The Prime Cause and Prevention of Cancer’. Lecture to Nobel Laureates, 1966
2 Science, 1956; 123: 309–14
3 NutrMetab [Lond], 2011; 8: 75
4 Cancer Res, 1982; 42 [2 Suppl]: 756s–65s
5 J Clin Invest, 1990; 86: 1503–10
6 Cell, 2008; 134: 703–7
7 Cancer Cell, 2008; 13: 385–93
8 NutrMetab [Lond], 2010; 7: 7
9 Cell, 2011; 144: 646–74; Eur J ClinNutr, 2013; 67: 789–96
10 Cancer Res, 2011; 71: 4484–93; J ExpMed; 2012; 209: 211–5
11 Dev Med Child Neurol, 2006; 48: 978–81
12 Eur J Clin Nutr, 2013; 67: 789–96
13 http://patriciadaly.com/the-ketogenic-diet-for-cancer/
14 Curr Atheroscler Rep, 2003; 5: 476–83
15 J Gen Physiol, 1927; 8: 519–30
16 Seyfried TN. Cancer as a metabolic disease. On the origin, management, and prevention of cancer.Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2012; J Clin Oncol, 2009; 27: 1082–6
17 BiochemJ, 2009; 418: 29–37
18 Clin Cancer Res, 2013; 19: 3905–13
19 Nutrition, 2012; 28: 1028–35
20 Oncologist, 2013; 18: 1056
21 PLoS One, 2013; 8: e65522
[Kader:] Voeding tegen kanker
Een dieet tegen kanker moet verschillende voedingsmiddelen bevatten die samen het hele kankerproces stoppen: van het leveren van het volledige spectrum aan mineralen en vitaminen, en het versterken van het immuunsysteem tot de zuurstoftoevoer naar en aanval op kankercellen en het tegengaan van ontsteking.
Planten
De belangrijkste voedingsmiddelen in een kankerdieet zijn planten. Als u voor groenten en fruit kiest met verschillende kleuren, maakt u optimaal gebruik van uw vermogen om kanker te overwinnen. U krijgt een grote verscheidenheid aan fytonutriënten (voedingsmiddelen uit planten) binnen, waaronder ook stoffen die planten produceren om te overleven.
De voortdurende blootstelling aan zonlicht en ultraviolette stralen zorgt ervoor dat planten krachtige polyfenolen produceren om zich tegen vrije radicalen te beschermen. Als u veel fruit en groenten eet, maakt u gebruik van de kracht van deze fytonutriënten.
Het gehalte aan fytonutriënten verschilt per plant, afhankelijk van de soort, bodemconditie en allerlei andere milieufactoren. Maar uit onderzoek blijkt dat biologisch geteelde planten meer fytonutriënten bevatten dan niet-biologische.
Fytonutriënten bevatten antioxidanten om vrije radicalen te vernietigen, antiproliferatieve voedingsstoffen (die de woekering tegengaan) en stoffen die het immuunsysteem bevorderen.
Donkergroen blad
Twee van de heilzaamste groenten zijn boerenkool en brandnetel. Van alle groene groenten heeft boerenkool per calorie het hoogste gehalte gezonde voedingsstoffen. Behalve een hele reeks vitaminen en mineralen hebben onderzoekers 45 antioxiderende, ontstekingsremmende en kankerwerende voedingsstoffen in boerenkool aangetroffen.1
Brandnetels zijn sterk basisch en rijk aan mineralen; ze werken bloedzuiverend. Brandnetels zijn niet alleen een krachtige antioxidant, maar hebben ook immuunversterkende, ontstekingsremmende en schimmelwerende eigenschappen.
Andere belangrijke groenten zijn waterkers, paardenbloem, peterselie, gerstegras, tarwegras, spinazie, rucola, Chinese kool en snijbiet.
Andere groenten
Probeer zoveel mogelijk verschillende groenten op voorraad te hebben. Kies uit asperges, bleekselderij, spruitjes, bloemkool, komkommer, venkel, groene en rode kool, paprika (rood, groen en geel), rode peper, courgette, tomaat, peterselie, koolrabi, sla, prei, knolraap, avocado (eigenlijk fruit), wortels en bietjes.
Zeegroenten
Zeegroenten vormen een rijke bron aan mineralen en vitaminen. Bruinwier heeft een anti-oestrogene werking en kan de groei van borstkanker tegengaan.2 Fucoidan, dat in kombu en wakame (zeewiersoorten) wordt aangetroffen, helpt kankercellen te doden en bevordert ook het immuunsysteem.3 Alginaat, dat in nori, kombu, wakame, arame en dulse wordt gevonden, is een van nature absorberende stof die zware metalen en vrije radicalen opruimt. Gebruik ze in soepen of salades.
Knoflook
Knoflook stimuleert de bloedsomloop en gezonde darmbacteriën, en het verwijdert ongezonde bacteriën en schimmels en gifstoffen uit het lichaam. Gebruik dagelijks knoflook in sap, soep en sladressing. Probeer ook eens een heel bolletje langzaam te roosteren en daarna het zoete, zachte vruchtvlees uit de bol te knijpen en door gestoofde groenten te roeren.
Vlees, vis, eieren en melk
Als u besluit vlees en vis op het menu te zetten, dan zijn er twee belangrijke overwegingen: kwaliteit en kwantiteit. De kwaliteit van vlees is afhankelijk van het leven dat het dier geleid heeft. Er is een groot verschil tussen het vlees van een wild hert en dat van een kip uit de bio-industrie, die zo snel mogelijk is vetgemest om in slechts 42 dagen het slachtgewicht te bereiken. Deze dieren brengen hun korte leven volledig in een stal door en krijgen standaard antibiotica en andere bacteriedodende middelen toegediend. Daarnaast worden er bestrijdingsmiddelen en onkruidverdelgers gebruikt voor hun voedergewassen
Als u toch graag een beetje vlees eet, kies dan voor biologisch en eet kleine porties. Zo beperkt u de giftige stoffen.
De meest voedzame vis is wilde, kleine, vette vis, zoals sardientjes en haring. Wilde zalm uit Alaska is een andere mogelijkheid en een betere optie dan gekweekte zalm, die vatbaar is voor parasieten, bacteriën en virussen.
Biologische eieren bevatten hoogwaardige eiwitten, vetten, mineralen en antioxidanten. Ze zijn buitengewoon goed verteerbaar en goed voor uw immuunsysteem. Rauwe eieren zijn voedzamer dan gekookte, maar als u moeite hebt met de textuur, voeg ze dan toe aan een smoothie.
Moderne varianten van melk (gepasteuriseerd, halfvol, gehomogeniseerd) zijn allemaal slecht voor onze gezondheid. Over het algemeen is het verstandig zuivelproducten te mijden. Maar voor sommige mensen kan het heilzaam zijn om af en toe kleine hoeveelheden biologische, rauwe, niet-gepasteuriseerde kefir of kwark te eten.
Goede vetten
Dat zijn: olijfolie, en alle olie die rijk is aan omega 3, zoals vis-, hennep- en lijnzaadolie, kokosolie, avocado en vette vis.
Literatuur kadertekst:
1 1. https://vitamedica.com/wellness-blog/kale/
2 2. http://foodforbreastcancer.com/foods/seaweed
3 3. Mar Drugs, 2015; 13: 2327-46