Voedingsintolerantie omvat een grote groep voedselgerelateerde klachten die onderling grote verschillen en een variatie aan onderliggende oorzaken kent.

Bekende voorbeelden zijn het Chinees Restaurantsyndroom of bijvoorbeeld een lactose-intolerantie. Het gebruik van E621 oftewel ve-tsin in de Chinese keuken kan een allergische reactie veroorzaken bij een verhoogde gevoeligheid op glutamaten (E620-E625). Bij lactose-intolerantie is er sprake van deficiëntie van het enzym lactase.

Voedingsintolerantie wordt weleens verward met voedselallergie, zoals u ook kunt lezen op bladzijde 53 in de column van Han Siem. Bij een allergie is in tegenstelling tot een intolerantie het immuunsysteem betrokken. Hierdoor ontstaan IgE-antistoffen die reageren op de betreffende voedingsmiddelen.

Een voedselintolerantie uit zich meestal in klachten van het maag-darmkanaal. Bij een voedselallergie is er vaker sprake van symptomen van slijmvliezen en huid. Het meest frequente en ook specifieke symptoom bij volwassenen is het zogeheten orale-allergiesyndroom (OAS)1. Hierdoor gaan de lippen en mondholte jeuken en soms zwellen ook de lippen op.

Een allergische reactie volgt vaak binnen anderhalf uur na het eten van het voedsel, terwijl bij een intolerantie het symptoom zich soms pas dagen later manifesteert. Bij een voedselallergie zijn bovendien meestal ook andere allergieën aanwezig, zoals hooikoorts, dierenallergie, astma of eczeem.

De belangrijkste voedselallergenen zijn pinda, hazelnoot, kippenei, koemelk en fruit. Minder vaak voorkomend zijn vis, schelp- en schaapdieren, tarwe en soja.

In Europa ondervindt ongeveer 20 procent van de vrouwen en 16 procent van de mannen hinder van een allergie2.

Waardoor ontstaan nu overgevoeligheidsreacties?

Groeiend wetenschappelijk bewijs bevestigt dat reguliere medicijnen in toenemende mate ongeschikt zijn om de overvloed aan degeneratieve-, dieet- en leefstijlgerelateerde ziekten te bestrijden.

Niet ieder mens kan alles verteren. De Ayurveda3 maakt een onderscheid tussen verschillende typen mensen; bij het ene type overheersen bepaalde functies meer en zijn andere functies minder aanwezig, dan bij een ander type. Een topsporter heeft ander voedsel nodig, dan een topschaker of een timmerman. Niet alle mensen zijn immers gelijk. De constitutie van een mens bepaalt deze typologie. Dat staat los van de genetische aanleg. Reeds in de embryonale periode worden de bouw en de functiesystemen in het lichaam, waaronder het spijsverteringssysteem, door onze erfelijke aanleg uitgestippeld. In de loop van het leven beïnvloeden culturele en klimatologische verschillen de individuele functies. Een Eskimo heeft ander voedsel nodig dan een Keniaan.

Het spijsverteringssysteem van de mens is een complexe hoeveelheid van enzymen, hormonen, zenuwstoffen, reflexen, et cetera die bepalen of de vertering optimaal, en dus functioneel, verloopt. De mond en de maag zorgen voor een stuk voorvertering. Gaat dit niet goed, dan ontstaat overbelasting van het volgende spijsverteringsdeel. Zijn er problemen in de twaalfvingerige darm, zoals kapotte slijmvliezen, foute hormonen, of hebben we iets verkeerds gegeten, ook dan struikelt onze spijsvertering. Naast verteringsenzymen helpen onze darmflora de dunne en de dikke darm met de omzetting van verteerbare en onverteerbare voedselbestanddelen. Een darm functioneert alleen maar goed als deze vrij is van prikkelende stoffen, gevuld is met voldoende water en de darmflora op orde is.

De reactie van een lichaam is niet altijd even logisch te volgen. Bij verschillende stoffen, waar we overgevoelig voor zijn, komen de zogenaamde exorfine’s vrij, die zich vervolgens binden aan de endorfine-receptoren4. Endorfine’s zijn stoffen die ons een tevredenheidgevoel geven. Overgevoeligheid en misleidende tevredenheid liggen daarmee dicht bij elkaar. Het leven bestaat uit keuzes maken.

Bepaalde voedselcombinaties zijn moeilijk te verteren. Fruit bij een maaltijd gaat gisten. Verkoelende producten, waaronder zuivelproducten, bemoeilijken de vertering van verhittende producten, zoal vlees en vis. Het spijsverteringsvuur wordt gedoofd door ijs of ijskoud water.
Ons voedsel wordt bewerkt, vanaf het boerenland (pesticiden, fosfaten), de verwerking (nitraten, sulfieten, conservering) tot aan de winkel (houdbaarheid). In dat proces worden er veel kunstmatige producten aan ons voedsel toegevoegd, zoals kleur-, geur- en smaakstoffen.

Wij eten bovendien vele geraffineerde producten zonder de essentiële bestanddelen die wij juist voor een goede vertering nodig hebben. Gelukkig bestaat er ook nog zoiets als gezond verstand en als u zich van het maakproces van onze voeding bewust bent, zijn veel problemen te voorkomen.

Wat moet u doen als u last heeft?

Heeft u last van voedselklachten, dan is de belangrijkste pijler voor de diagnose allergie of intolerantie een nauwkeurige anamnese. De behandelend geneeskundige vraagt u naar de voedingsmiddelen die klachten veroorzaken, het type klachten en de tijdsrelatie tussen het nuttigen van een bepaald voedingsmiddel en het optreden van klachten. Bij een allergie kan de aanwezigheid van specifieke IgE-antistoffen door middel van een huidtest of bloedonderzoek worden aangetoond5. Dit wordt ook wel sensibilisatie genoemd. Een belangrijk probleem is de interpretatie van de testresultaten. Niet zelden laat een test een veelheid aan positieve reacties zien die worden veroorzaakt door een kruisreactie. Een kruisreactie is de uitbreiding van een oorspronkelijke allergie naar meer allergenen.

Soms is een gedegen onderzoek nodig om vragen over voedselallergieën of -intolerantie te kunnen beantwoorden. Hierbij worden de constitutie, de functies van het maag-darmkanaal, de controlemechanismen, de doorbloeding en de verwerkende organen nagekeken.

Vaststaat dat voedsel afgestemd dient te zijn op het individu, niet op algemene regels. Een hond die cola in zijn waterbak krijgt, wordt ziek en als een Eskimo vegetariër wordt, overleeft hij niet lang in Groenland.

Literatuur
1. Ballmer-Weber et al, Predictive value in oral allergy syndrome, Journal Investigation Allergology Clinical Immunology, 2008
2. Trends in Nederland 2016, Centraal Bureau voor de statistiek, Den Haag, ISBN 978-90-357-1909-5
3. Rhyner, Hans-Heinrich, Das Praxis Handbuch Ayurveda, Urania Verlags AG, Neuhausen, ISBN 3-908645-59-X, 2000
4. Reichelt, Kalle M.D., Pediatric Research Institute, Oslo, Norway, Collected Net articles: http://donwiss.com/gluten-free/reichelt.html
5. Nairn, Roderick, Helbert, Matthew, Immunology for medical students, Mosby Ltd. ISBN 9780323035767 2016

Robert Muts heeft jarenlang verschillende facetten van reguliere en complementaire geneeskunde bestudeerd, zoals fysiotherapie, osteopathie, TCM, homeopathie, Ayurveda en Integrale Geneeskunde. Hij is directeur van het Integraal Medisch Centrum te Amsterdam, van het college voor Osteopathie Sutherland en van de Academie Mesologie. Hij doceert onder andere anatomie, fysiologie, embryologie, filosofie en osteopathie.