Celeste McGovern onderzoekt manieren om cognitieve problemen na een operatie en narcose te voorkomen en te behandelen
De moeder van Winston Ross dacht dat haar zoon afluister-apparatuur in haar huis had geplaatst en haar autosleutels had gehackt om haar auto onbestuurbaar te maken. Het feit dat ze er gewoon in kon rijden, veranderde niets aan dat waanbeeld.
Ze reed naar een lokale autodealer, zette haar auto pontificaal op de oprit en eiste een nieuwe sleutel, omdat volgens haar met de oude was geknoeid. Winston las later een politierapport waarin de vreemde scène werd beschreven die zich had afgespeeld: Terwijl Carter [de autodealer] tegen haar praatte, verhief ze haar stem en vroeg alle aanwezigen of ze Democraat waren… Agent Ray probeerde met de vrouw te praten, maar ze bleef hem luidkeels vragen of hij Democraat was. Toen ze de monteurs zag, liep ze hun kant op en riep: ‘Bent u Democraat?’
De agent waarschuwde haar dat ze gearresteerd zou worden als ze niet wegging, en begon af te tellen: ‘1… 2…’ Ze telde met hem mee: ‘2… 3…’ De agent sloeg haar in de boeien en vroeg haar naam. Ze gaf alleen haar meisjesnaam. Daarna vroeg hij naar de dag waarop ze geboren was. ‘Het was een woensdag’, antwoordde ze.
‘En zo belandde mijn moeder van 73 in de bajes’, vertelt Winston.
Nog maar een paar maanden daarvoor, legt Winston uit, had ze een heel fijn leven, nadat ze op 68-jarige leeftijd met pensioen was gegaan. Daarvoor had ze het niet gemakkelijk gehad: haar vader had zelfmoord gepleegd toen ze 18 was; haar huwelijk had niet standgehouden; ze had haar emotionele pijn met eten en alcohol ‘behandeld’; en gewrichtspijn met opiaten. Haar beide knieën en heupen waren al vervangen.
Nadat ze met pensioen was gegaan, had ze zich gesetteld met haar hond Bosley. Ze leek volgens haar zoon gelukkiger dan ooit tevoren. Winston omschrijft hun relatie in die tijd als ‘een hoogtepunt’.
Maar in 2018 wilde ze iets laten doen aan de gewrichtspijn in haar schouder, die haar al jaren parten speelde. Ze plande haar vijfde vervangingsoperatie. ‘Door die operatie is haar schouder gerepareerd, maar dat ging ten koste van haar geest’, stelt Winston in een aangrijpende beschrijving van het postoperatieve delirium van zijn moeder. Het delirium ging over in een psychiatrische ziekte, en het leven van hen beiden veranderde in een aaneenschakeling van tegenslagen. Zoals het incident hierboven, waardoor ze in de gevangenis belandde, een aantal ziekenhuisopnames en een ontsnapping uit de langdurige zorg.1
‘Nooit meer helemaal de oude’
Het verhaal van Ross is absoluut een van de meer dramatische onder de trieste verhalen die je vaak van mantelzorgers hoort. Hun verhaal begint vaak met zoiets als: ‘Het ging best goed met opa, totdat hij geopereerd werd…’
Hij kreeg bijvoorbeeld een nieuwe heup of een bypass, maar om het even wat, opa werd daarna ‘nooit meer helemaal de oude’. Hij kwam verward en met een delier uit de operatie. Hij herstelde, maar zijn geheugen was daarna niet goed meer en hij kon zich minder goed op taken concentreren dan vroeger. Soms zijn de gevolgen, zoals in het geval van Winstons moeder, nog erger.
‘Door die operatie is haar schouder gerepareerd, maar dat ging ten koste van haar geest’
Deze bijwerking van een operatie wordt postoperatief delier genoemd en treft meer dan de helft van de patiënten boven de 65 jaar die een operatie met algehele anesthesie (narcose) ondergaan. Patiënten die uit de operatie komen, weten dan tijdelijk niet meer waar ze zijn of ze zijn emotioneel, soms zelfs agressief.
‘Bij oudere patiënten kan een delier een kettingreactie veroorzaken, die kan leiden tot verlies van onafhankelijkheid, achteruitgang van executieve functies (hersenfuncties die te maken hebben met denkprocessen en gedrag), hospitalisatie en uiteindelijk overlijden’, zo staat er in een overzichtsartikel uit 2017 over het verschijnsel, geschreven door een team van anesthesiologen van het Navodaya Medical College and Research Center in India.2
Volgens een recent overzichtsartikel in het Journal of the American Medical Association krijgt ongeveer 65 procent van de patiënten boven de 65 jaar een postoperatief delier na een operatie. Bij 10 procent ontwikkelt dit zich tot een chronische aandoening, die bekend staat als Postoperatieve Cognitieve Disfunctie (POCD).
Ook bleek 7 procent van de patiënten van 65 jaar of ouder een klein, vaak niet detecteerbaar (zogenaamd ‘stil’) herseninfarctje te krijgen tijdens of na de operatie. Stille infarcten houden weer verband met POCD.3 Zowel een delier als POCD vallen nu onder de overkoepelende term ‘perioperatieve neurocognitieve stoornis’ (PND).4
Volgens de Universiteit van het Rochester Medical Center bedragen de extra zorgkosten voor deze aandoeningen in de VS meer dan 150 miljard dollar per jaar.5
Het onderzoek naar dit onderwerp neemt een enorme vlucht. Dat komt deels doordat vooral ouderen door deze problemen worden getroffen, en er heel veel ouder wordende babyboomers zijn: we krijgen dus vaker met het verschijnsel te maken.
‘Postoperatieve neurocognitieve achteruitgang […] vormt een belangrijke en groeiende uitdaging voor de gezondheidszorg in de VS en wereldwijd’, aldus een overzichtsartikel uit 2021.3
Wat POCD en PND veroorzaakt, is nog steeds grotendeels een raadsel, maar je kunt wel stellen dat er vaak meer dan één oorzaak is die de aandoening in de hand werkt. Vaak zijn de patiënten al ziek als ze een operatie nodig hebben. Daar komen het trauma en de ontstekingsreactie van de operatie zelf bij, en daarbovenop de effecten van de narcosemiddelen.
Veranderde toestand
Toen het in 1846 mogelijk werd om mensen zonder pijn te opereren, was dat een mijlpaal in de geneeskunde en een overwinning in de anesthesie. Tegenwoordig worden er wereldwijd meer dan 230 miljoen operaties per jaar uitgevoerd onder narcose. Gek genoeg is het meer dan 160 jaar na de eerste operatie waarbij ether gebruikt werd nog steeds een mysterie hoe dit middel en andere narcosemiddelen op de hersenen en zenuwen inwerken en hun verdovende effect veroorzaken.
Emery Brown is hoogleraar anesthesie aan de Harvard Medical School, het Massachusetts General Hospital en hoogleraar medische techniek en computationele neurowetenschappen (een tak van de neurowetenschap die wiskundige modellen en theoretische analyse gebruikt om de hersenen te begrijpen) aan het Massachusetts Institute of Technology. Hij doet zijn best dat mysterie te ontrafelen.
Brown en zijn team hebben ontdekt dat alle narcosemiddelen de hersenstam beïnvloeden en zo de elektrische stroompjes in de hersenen veranderen. Daardoor verandert het patroon van de hersengolven in een langzaam deltaritme (of langzame oscillatiefrequentie). Hij legt deze dynamiek gedetailleerd uit in een boeiende TedMED-talk die je op YouTube kunt vinden.6
Als een anesthesist een patiënt voorbereidt op een operatie, zegt Brown, zegt hij zoiets als: ‘Meneer Jones, nu gaan we u laten slapen voor uw operatie.’ Dat klopt niet helemaal, maar het is een stuk geruststellender dan: ‘We gaan u in een omkeerbaar, door medicijnen veroorzaakt coma brengen voor uw hernia-operatie.’
‘Algehele narcose is geen slaap’, legt Brown uit. Tijdens de slaap heb je hersengolven die heen en weer bewegen tussen karakteristieke niet-REM- en REM-patronen. Mensen die slapen, verwerken nog steeds de gebeurtenissen van die dag en hebben dromen die ze zich kunnen herinneren. Maar de dynamiek van een brein onder invloed van een anesthetische cocktail is heel anders.
Onder narcose zijn je hersenen niet inactief, maar hebben een gewijzigd, traag ritme, dat de communicatie tussen verschillende hersengebieden verstoort. Je bent bewusteloos, je hebt geen geheugen, ervaart geen pijn en je spieren zijn verslapt (om te voorkomen dat je tijdens de operatie beweegt).
‘We houden je in die pathologische toestand [ziektetoestand]’, vertelt Brown. ‘Het is pathologisch omdat het niet natuurlijk is.’ De anesthesist zorgt dat de patiënt tijdens zijn disfunctionele toestand fysiologisch stabiel blijft – de ademhaling, hartslag, enzovoorts, die anders verstoord zouden raken – en haalt hem weer uit die toestand als de chirurg klaar is.
Kwetsbare hersenen van ouderen
Brown en zijn collega’s hebben de effecten van deze middelen bestudeerd met behulp van een elektro-encefalogram (eeg): een meting van de elektrische activiteit van de hersenen. Die activiteit kun je vastleggen in grafieken die laten zien welke effecten narcosemiddelen hebben op de frequentie en intensiteit (amplitude) van de hersengolven. Die variëren van sterke, hoogfrequente, tot zwakke, laagfrequente hersengolven. De kenmerken zijn karakteristiek voor elk middel dat wordt gebruikt. Maar er zijn ook patronen zichtbaar die samenhangen met de leeftijd van de patiënt. Ze zijn bijvoorbeeld veel duidelijker bij een kind van 3 jaar dan bij een 80-jarige. Dat laat zien dat anesthetica meer impact heeft op oudere hersenen, met zwakkere hersengolven.
Naarmate mensen ouder worden, neemt het aantal synapsen in hun hersenen af. Een synaps is de plek waar twee hersencellen met elkaar communiceren. Ook de doorbloeding van de hersenen wordt minder, net als het vermogen van de hersenen om te reageren op stress, zoals de stress van operaties en medicijnen die de hersenen beïnvloeden.
‘Het ouder wordende brein is vatbaarder voor aantasting door geneesmiddelen’, schreef een groep anesthesisten in 2017 als verklaring hiervoor. ‘De optelsom van al die effecten leidt ertoe dat sommige oudere volwassenen op de rand van neurologische dysfunctie balanceren.’ Komt er een operatietrauma bij, dan overschrijden ze de ‘reservelimieten’ van de hersenen. Met andere woorden: dan is er iets wat het begeeft.2
Hoe je hersenen op narcosemiddelen reageren, kon weleens een algemene aanwijzing zijn voor hoe gezond je hersenen zijn.
Maar soms corresponderen de eeg-beelden van Brown niet met iemands leeftijd. Sommige jongere patiënten hebben beelden die overeenkomen met een oudere hersendynamiek, en mensen die ouder zijn, hebben soms een meer jeugdig ogende reactie op de middelen. ‘We verouderen lichamelijk op een verschillende manier. Misschien verouderen onze hersenen ook op verschillende manieren’, zegt Brown. ‘Wat nog boeiender is, is dat we dat onder narcose misschien ontdekken.’
Met andere woorden: hoe je hersenen op narcosemiddelen reageren, kon weleens een algemene aanwijzing zijn voor hoe gezond je hersenen zijn.Naast de leeftijd zijn er natuurlijk nog veel andere factoren die mensen ‘op het randje’ van niet goed meer functioneren brengen. Erkende risicofactoren voor POCD zijn een te hoge bloeddruk of bloedsuiker, kwetsbaarheid van de patiënt, alcoholmisbruik, gebruik van andere medicijnen op het moment van de operatie, depressie, slaapproblemen, cognitieve vaardigheden vóór de operatie en hoe vaak iemand al onder narcose is geweest.7
Het probleem met doseren
Brown noemt narcosemiddelen ‘supersterk’. Als je de onnatuurlijke dynamiek van de hersengolven ziet die ze produceren – op het eeg – is het een wonder dat niet iedereen delirant is na een operatie. Het is te verwachten dat veel mensen ‘niet zomaar weer normaal worden’, zegt hij.
Deze aanhoudende effecten van de anesthesie, de operatie of beide zijn lange tijd over het hoofd gezien of genegeerd. Postoperatieve cognitieve achteruitgang wordt al tientallen jaren waargenomen. Maar tot voor kort kreeg het weinig aandacht in de medische literatuur, pas de laatste vijf jaar.
‘Er is een gevoel dat het er nou eenmaal bij hoort, dat het onderdeel is van het geaccepteerde risico’, vertelt Brown. De gemiddelde anesthesist denkt niet vaak specifiek na over hoe sterk narcosemiddelen zijn.’
Brown beschrijft hoe hij met behulp van een eeg zijn dosering bij patiënten zorgvuldig aanpast, om te bepalen wat de minimale dosis is om hen volledig buiten bewustzijn te brengen. De meeste anesthesisten doen dat niet.
De dosering van het middel is meestal ‘losjes gebaseerd op conventie’ en begint met een standaarddosis op basis van leeftijd. Die dosis wordt soms iets opgehoogd als de patiënt bijvoorbeeld een ander medicijn gebruikt dat stimulerend werkt, of vanwege zijn gewicht.
Op dit moment, zegt hij, gebruikt slechts naar schatting ongeveer 25 procent van de anesthesisten eeg in de operatiekamer. En slechts een klein deel van hen gebruikt de zeer duidelijke patronen die een eeg genereert om de minimaal effectieve – dus veiligere – dosis voor patiënten te bepalen. Je moet handelen, zegt Brown, ‘alsof iedereen risico loopt.’
Bacteriën tegen POCDEr zijn steeds meer aanwijzingen dat schade aan de darmmicrobiota sterk samenhangt met ziekten van het centrale zenuwstelsel. En afwijkingen in de samenstelling van de darmmicrobiota konden weleens een oorzaak zijn van postoperatieve cognitieve disfunctie (POCD) en postoperatief delier. Daarmee hebben we meteen ook een veelbelovende mogelijkheid om deze aandoening te genezen.1 In een boeiende studie, gepubliceerd in 2020, keken Chinese onderzoekers naar dieren die een operatie hadden ondergaan. Ze ontdekten dat POCD, verergerd door antibiotica na een operatie, werd teruggedrongen door toediening van het probioticum Lactobacillus en natriumbutyraat. Die laatste stof is een door microben geproduceerde korteketenvetzuur, dat in verband wordt gebracht met een goed werkende bloed-hersenbarrière.2 Uit een andere studie bleek dat voorbehandeling met korteketenvetzuren PCOD verminderde, onder andere door microgliale overactivering en ontstekingsreacties tegen te gaan.3 Bronnen |
Ontsteking
Een ander aspect van het verhaal is de ontstekingsreactie van het lichaam en de hersenen op het trauma van chirurgie en anesthesie. Het trauma van iemand opensnijden en een ingreep bij hem uitvoeren, veroorzaakt ontstekingen in het hele lichaam, inclusief de hersenen.
Een onderzoeksteam onder leiding van Niccolò Terrando van de Amerikaanse Duke Universiteit en Harris Gelbard van de Universiteit van Rochester onderzoekt momenteel een middel: URMC-099. Dat is ontworpen om de immuunrespons van het lichaam af te remmen en ontstekingen te verminderen, en het team test of ze hiermee diermodellen van postoperatieve cognitieve disfunctie kunnen behandelen.
Onbehandelde muizen blijken een opeenhoping van geactiveerde microglia te hebben: een gespecialiseerde groep cellen in het centrale zenuwstelsel die fungeren als ‘immuunwachters’, in staat om een krachtige ontstekingsreactie te orkestreren. Geactiveerde microglia en een lekkende bloed-hersenbarrière duiden op POCD. Behandeling met URMC-099 verhinderde de activering van microglia.8
Het kan nog lang duren voordat dergelijke middelen van onderzoek bij muizen naar toepassingen bij mensen ontwikkeld zijn en veilig worden bevonden om te gebruiken. Maar er is een aantal dingen die je nu al kunt doen om postoperatieve cognitieve gevolgen te voorkomen of ze na de operatie tegen te gaan.
1. Weeg de risico’s af
Allereerst is het belangrijk om de voor- en nadelen van elke voorgestelde operatie zorgvuldig af te wegen. Vooral als die onder algehele narcose plaatsvindt. POCD wordt pas sinds kort erkend, en veel artsen houden er geen rekening mee of noemen POCD niet als ze de risico’s van een operatie uitleggen. Soms worden de voordelen van niet-noodzakelijke operaties, zoals sommige knievervangende operaties, overdreven en leveren ze resultaten op die niet beter zijn dan een placebo.9
In hoeverre kun je redelijkerwijs verwachten dat een invasieve operatie je kwaliteit van leven verbetert? Heb je alternatieve behandelingen en voedingstherapie overwogen, die geen risico’s met zich meebrengen? Als het voor jou van essentieel belang is en je bent bezorgd over POCD, vraag dan naar je opties.
Als je bijvoorbeeld een nieuwe heup krijgt, hoef je volgens Brown misschien niet onder volledige narcose. Misschien is spinale anesthesie (een ruggenprik met verdovend middel) een mogelijkheid, gecombineerd met wat sedatie om te ontspannen. Daardoor is het risico voor de hersenen veel kleiner.
Vraag of er een anesthesist in je ziekenhuis is die bekend is met het gebruik van eeg om de dosering narcosemiddelen aan te passen aan wat jij nodig hebt. Zo niet, vertel hem dan over het team van Emery Brown van het Harvard Brain Science Initiative.
2. Zorg voor een optimale voedingstoestand
Russell Blaylock is een gepensioneerde neurochirurg en auteur van Prescriptions for Natural Health (Humanix Books, 2016) en vele andere boeken over de gevaren van stoffen uit de omgeving die toxisch zijn voor je hersenen. Hij schrijft over de slechte beoordeling en behandeling van de voedingstoestand van zijn schoonmoeder, toen ze na een beroerte in het ziekenhuis was opgenomen, en over het belang van voeding, niet alleen voor de hersenfunctie, maar ook voor de orgaanfunctie, wondgenezing en vooral immuniteit.10
De hersenen hebben vitaminen en mineralen nodig om te functioneren, en in water oplosbare vitaminen zijn na stress van een operatie of beroerte binnen enkele uren opgebruikt, zegt Blaylock.
Een van de voedingsstoffen die volgens hem van cruciaal belang zijn om voor en na een operatie aan te vullen, is magnesium. ‘Stress veroorzaakt een aanzienlijke onttrekking van magnesium’, schrijft hij. ‘Magnesiumtekort komt vooral bij ouderen voor, vanwege slechte voeding en doordat ze vaak medicijnen gebruiken die de magnesiumwaarden verlagen.’
Als je magnesium wilt inzetten om je hersenen te beschermen, heb je gedurende een aantal maanden een hoge dosis nodig om de niveaus in de hersenen te verhogen. Blaylock adviseert als algemene richtlijn tweemaal daags 500 mg in de vorm van magnesiummalaat of magnesiumcitraat. Ter vergelijking het Voedingscentrum hanteert voor een volwassen man een ADH van 350 mg en voor een vrouw is dit 300 mg.
Met een time-release vorm (vertraagde afgifte) kun je de hoge dosis bereiken zonder diarree te krijgen. Daarnaast geeft hij de tip om je chirurg te vragen of hij tijdens de operatie een paar gram magnesiumsulfaat aan je infuus wil toevoegen.11
De twee kanten van lithiumEen belangrijke factor om dementie-achtige verschijnselen na een operatie te voorkomen, is misschien het essentiële sporenelement lithium. Enerzijds wordt lithium in zeer hoge doses voorgeschreven voor stemmingsaandoeningen zoals bipolaire stoornis, en dat wordt beschouwd als een gevaar bij een operatie, omdat het kan leiden tot lithiumtoxiciteit met neurologische gevolgen.1 Daarom moet je in overleg met je arts minimaal 72 uur voor de operatie met lithium stoppen.2 Maar anderzijds, als het wordt toegediend in een vorm die de passage door de bloed-hersenbarrière vergemakkelijkt, kan lithium de tekenen van gevorderde alzheimer stoppen en houdt het verband met herstel van verloren cognitieve vaardigheden. Dat bleek uit een onderzoek uit 2020 van de McGill Universiteit in Canada en het ging om doses die tot 400 keer lager zijn dan wat psychiaters momenteel voorschrijven bij stemmingsstoornissen. Deze microdoses minimaliseren de lithiumwaarden in het bloed die tot bijwerkingen leiden. Hoofdonderzoeker Claudio Cuello voorspelde dat de behandeling ‘onmiddellijke therapeutische toepas-singen’ zou krijgen. Hoewel de onderzoekers het niet waarschijnlijk achten dat lithium gaat helpen bij gevorderde alzheimerpatiënten, zei Cuello: ‘Het is zeer waarschijnlijk dat een behandeling met microdoses lithium merkbare gunstige effecten zal hebben in vroege, preklinische stadia van de ziekte [van Alzheimer].’3 Gezien het feit dat chronische postoperatieve cognitieve disfunctie het risico op alzheimer kan verhogen, kan een lage dosering lithium een veelbelovende behandeling zijn voor diegenen die niet herstellen van een postoperatief delirium. Bronnen |
3. B-vitamines en omega-3
Van bepaalde vitamines weten we dat ze tegen dementie beschermen: onder andere B12, B6 en B11 (of de synthetische vorm: foliumzuur). Omgekeerd worden hoge niveaus van het aminozuur homocysteïne in verband gebracht met krimpende hersenen, cognitieve stoornis en cognitieve achteruitgang na een operatie.12
Als je je foliumzuur-, vitamine B6- en vitamine B12-waarden verhoogt, zorg je ervoor dat je homocysteïneniveau daalt.
Italiaanse onderzoekers bestudeerden zes jaar lang een grote groep patiënten van 60 jaar en ouder die bij een behandelcentrum voor cognitieve stoornissen kwamen. Ze ontdekten dat hogere foliumzuurconcentraties correleerden met betere cognitieve prestaties, terwijl een tekort aan foliumzuur verband hield met slechtere cognitieve prestaties. De cognitieve stoornissen waren nog ernstiger als het foliumzuurtekort gecombineerd was met hoge homocysteïnewaarden.13
B-vitamines houden verband met gezonde hersenen. Maar het heeft geen zin om supplementen te gaan slikken zonder ook te zorgen voor voldoende omega 3-vetzuren. In een placebogecontroleerde studie kregen 168 ouderen met mci (mild cognitive impairment: een lichte cognitieve stoornis) willekeurig ofwel een placebo ofwel een relatief hoge dagelijkse dosis van 0,8 mg foliumzuur, 20 mg vitamine B6 en 0,5 mg B12. Na twee jaar bekeken de onderzoekers hoe de omega 3-vetzuurwaarden die de deelnemers bij aanvang hadden, het effect van vitamine B-supplementatie op cognitieve scores hadden beïnvloed. Wat bleek? Alleen de ouderen die aan het begin van de studie al hoge omega 3-waarden hadden, ondervonden neuroprotectieve effecten van de B-vitaminen.14
Ontstekingsremmende voeding kan ook een beslissende factor zijn bij de operatie. Denk daarbij aan veel onbewerkte voedingsmiddelen, waaronder vlees, groenten en fruit zonder bestrijdingsmiddelen, en vermijd ontstekingsbevorderende plantaardige oliën (die ook in vrijwel alle bewerkte voedingsmiddelen zitten).
4. Wees fit voor de operatie
Een operatie ondergaan terwijl je overgewicht of een sedentaire leefstijl hebt, is riskanter dan wanneer je fit bent. En in plaats van na de operatie in bed te blijven liggen, kun je beter zo snel mogelijk weer gaan bewegen.
De klinische richtlijnen voor postoperatief delirium van de American Geriatrics Society adviseert dat patiënten die uit een narcose zijn ontwaakt meerdere keren per dag moeten lopen.15
Zowel lichamelijke als geestelijke activiteiten helpen de hersenen na een operatie te herstellen. Een team van onderzoekers van het Albert Einstein College of Medicine ontdekte dat mensen die graag lezen, puzzelen of spelletjes spelen, minder vaak een postoperatief delier hebben.
In hun studie hadden deelnemers die 6-7 dagen per week lichamelijk actief waren 73 procent minder kans op een postoperatief delier. En degenen die geestelijk actief waren – regelmatig een krant of boek lazen, breiden, spelletjes deden, e-mailden, zongen, schreven, kruiswoordpuzzels maakten, of meededen aan bingo of groepsbijeenkomsten – hadden 81 procent minder kans op een postoperatief delier.16
LichttherapieFotobiomodulatie wordt momenteel getest als een nieuwe behandeling om het microbioom te veranderen bij aandoeningen van het centrale zenuwstelsel, zoals de ziekte van Parkinson. Bij fotobiomodulatie gebruik je rood of bijna infrarood licht om gewond of degenererend (verouderend) weefsel te genezen en vernieuwen. Het wordt op grote schaal toegepast om neurologische aandoeningen door traumatisch hersenletsel en beroerte te verbeteren, en ook bij ziekten als parkinson en alzheimer, door de behandeling rechtstreeks op het hoofd toe te passen.1 Ann Liebert is coördinator Fotomoleculair Onderzoek aan het Australasian Research Institute in Sydney. Ze merkte dat sommige patiënten die vóór een grote operatie roodlichttherapie kregen, sneller leken te herstellen en minder last leken te hebben van delier en postoperatieve cognitieve disfunctie dan patiënten die de therapie niet kregen. Daarom wilde ze nagaan of infrarood licht de ziekte van Parkinson ook kon beïnvloeden. Ze werkte daarbij samen met Daniel Johnstone, docent aan het Bosch Institute van de Universiteit van Sydney, die eerder al had ontdekt dat blootstelling aan infrarood licht bij muizen het microbioom van de darm verandert.2 In een casestudy (dus bij één proefpersoon) ontdekten Liebert en haar collega’s dat infraroodlichttherapie het menselijke microbioom kan veranderen: de therapie werd toegepast op zijn buik, 12 weken lang 3 keer per week. Bacteriesoorten die als heilzaam voor het maag-darmkanaal worden beschouwd, zoals Akkermansia muciniphila, Bifidobacterium en Faecalibacterium, bloeiden op onder het licht.3 In een andere studie van Liebert kregen 12 patiënten met de ziekte van Parkinson weken lang lichttherapie in een kliniek, gevolgd door lichttherapie thuis. Ze ervoeren verbeteringen in allerlei klinische symptomen en die hielden tot een jaar aan, terwijl parkinson normaal gesproken verergert. Ze ondervonden geen bijwerkingen (zie ook de juli/augustuseditie van Medisch Dossier uit 2020).4 Als de lichttherapie blijkt te werken bij hardnekkige neurocognitieve ziekten zoals parkinson, is er hoop dat het ook helpt bij de mensen bij wie Liebert voor het eerst de voordelen ervan zag: patiënten die een operatie ondergaan. |
5. Een dierbare in de buurt
Na een operatie kan de steun van familie of andere dierbaren van cruciaal belang zijn om een delier te voorkomen of te boven te komen. De mensen die jou het beste kennen, merken het als je jezelf niet bent. Ze kunnen vragen beantwoorden die je helpen om je te oriënteren: waar je bent, wat er is gebeurd. Ze helpen je bij het lopen of om je bril te vinden, en zorgen ervoor dat je voldoende drinkt en pijnbestrijding neemt.
Ook van andere kleine factoren zoals een kamer met daglicht is aangetoond dat ze desoriëntatie en slaapproblemen na een operatie tegengaan.17
6. Bespreek je mediciatie
Medicijnen zoals lithium kunnen tijdens een operatie toxisch zijn (zie kader). Medicijnen tegen angst, jeuk, slapeloosheid, depressie, parkinson, prikkelbaredarmsyndroom en een overactieve blaas kunnen ook deliriumsymptomen veroorzaken. Bespreek daarom met je arts en anesthesist de medicijnen die je al gebruikt – zowel die op artsenvoorschrift als die zonder recept – en ga na of je ze voor de operatie moet afbouwen.
Bronnen
1 Longreads, december 2019. ‘What ‘shattered my mother’s mind.’ longreads.com
2 J Anaesthesiol Clin Pharmacol, 2017; 33: 291–9
3 JAMA, 2021 Aug 2. doi: 10.1001/jama.2021.4773
4 Anesthesiology, 2020; 132: 55–68
5 URMC Newsroom, ‘3 oktober 2017. ‘Finding a treatment for postoperative cognitive dysfunction.’ www.urmc.rochester.edu
6 TEDMED, 10 augustus 2015. ‘Anesthesia and the dynamics of the unconscious mind.’ www.youtube.com/watch?v=X3P3Bla3SqI
7 Anesthesiology, 2018; 129: 829–51
8 J Neuroinflammation, 2019; 16: 193
9 N Engl J Med, 2013; 369: 2515–24
10 Surg Neurol Int, 2016; 7(Suppl 34): S811–13
11 Newsmax Health, 6 september 2011. ‘Magnesium and brain surgery.’ www.newsmax.com
12 Ann Surg Oncol, 2018; 25: 231–8
13 J Alzheimers Dis, 2019; 70: 443–53
14 Am J Clin Nutr, 2015; 102: 215–21
15 J Am Geriatr Soc, 2015; 63: 142–50
16 J Am Geriatr Soc, 2019; 67: 2260–6
17 Ann Intensive Care, 2020; 10: 15
