Wat te doen bij brandend maagzuur?

Bijna iedereen heeft er wel eens last van, zure oprispingen, brandend maagzuur of reflux. Na een bourgondische maaltijd kan het eten soms wat zwaar op de maag liggen en dat is heel normaal. Heb je echter vaak last van maagklachten, dan is het belangrijk daar iets aan te doen. Gelukkig kan dat met voeding- en leefstijlaanpassingen.

Refluxklachten ontstaan als maagzuur vanuit de maag terugloopt in de slokdarm. Waar onze maagwand beschermd wordt tegen inwerking van het zure maagsap door middel van een slijmlaagje, heeft de slokdarm niet zo’n beschermende laag. Maagzuur kan de slokdarm daarom ernstig beschadigen. Er ontstaat irritatie, ontsteking en soms ernstige pijn. Deze aandoening wordt ook wel gastro-oesofageale refluxziekte, of GORD, genoemd. Reflux of GORD geeft een brandende pijn in de bovenbuik of net onder/achter het borstbeen. Andere symptomen die voorkomen bij mensen die vaak refluxklachten hebben, zijn een zure smaak in de mond, een slechte adem, keelpijn en prikkelhoest door irritatie van het slijmvlies van de slokdarm, misselijkheid, veel boeren, een opgeblazen gevoel en het voelen van een brok in de keel.1

Het terugstromen van maagzuur in de slokdarm kan verschillende oorzaken hebben. Belangrijk is de werking van de spier die zich bevindt tussen de slokdarm en maag. Deze kringspier, die ten onrechte ‘maagklep’ wordt genoemd, zorgt bij voldoende aanspanning ervoor dat maag-zuur niet kan terugstromen.

De aanwezigheid van voldoende maagzuur helpt de kringspier om goed aan te spannen. Er zijn tal van stoffen en voedingsmiddelen die de werking van deze spier kunnen verminderen, zoals roken, alcoholgebruik, koffie, suiker, chocolade, pittige kruiden, koolzuurhoudende dranken en vruchtensap. Een andere oorzaak van refluxklachten kan een vertraagde maaglediging zijn. Voedsel blijft dan te lang in de maag zitten en dit verhoogt de kans dat maagzuur terugstroomt. Ook druk op de maag, bijvoorbeeld door overgewicht of obstipatie (verstopping), kan reflux in de hand werken. Het zijn veel factoren waarop we met voeding en leefstijl invloed kunnen uitoefenen. Belangrijk voor de aanpak van refluxklachten is echter om eerst te bepalen of er sprake is van te veel of te weinig maagzuur.2

Te veel of te weinig? Dat is de vraag

We zijn snel geneigd om te denken dat refluxklachten veroorzaakt worden door een overschot aan maagzuur. Het tegendeel is echter waar. Brandend maagzuur kan ook ontstaan door een tekort aan maagzuur. Immers, de kringspier heeft maagzuur nodig om zich goed te sluiten. Daarnaast kan een maagzuurtekort ervoor zorgen dat voedsel langer in de maag blijft dan nodig.3 Test daarom eerst of er sprake is van een overschot of een tekort aan maagzuur. Dat kan simpel met natriumbicarbonaat. Los een flinke theelepel natriumbicarbonaat op in een glas water en drink dit op een nuchtere maag. Ga je binnen twintig minuten flink boeren? Dan produceer je voldoende maagzuur. Het bicarbonaat en het zuur reageren in de maag en vormen zo koolstofdioxide (CO2) dat je opboert. Gebeurt er niets? Dan kun je concluderen dan de maag niet zuur genoeg is en dat je maagzuurklachten mogelijk kunt verminderen door de maagzuurproductie te stimuleren.

Hypoaciditeit, als je maag te weinig zuur maakt

Het aanzuren van de maag kan helpen bij het verminderen van refluxklachten als er sprake is van een maagzuurtekort. Dit kan simpel door het gebruik van betaïne hydrochloride, of betaïne HCL. Deze stof bevat zoutzuur, het onderdeel in maagzuur dat de maag sterk zuur maakt, en kan zo maagzuur gedeeltelijk vervangen.4 Voedings-supplementen met betaïne HCL bevatten ongeveer 300 mg van de stof per pil. Afhankelijk van de ernst van het maagzuurtekort, neem je een of meerdere pillen een half uurtje voor de maaltijd. Begin met één pil en kijk hoe je je voelt. Iedere dag neem je dan een pil meer in, totdat je op een dosering komt waarbij je refluxklachten krijgt. Oftewel, als je een ongemakkelijk of brandend gevoel krijgt in de maag, is de dosering betaïne HCL te hoog. Je neemt dan een pil minder dan dit aantal en dit is jouw persoonlijke dosering betaïne HCL. Let op, betaïne HCl mag je niet gebruiken als je last hebt van een maagzweer.

Brandend maagzuur kan paradoxaal genoeg ook ontstaan door een tekort aan maagzuur

Het is goed om je te realiseren dat betaïne HCL in principe een tijdelijke oplossing is. Ondertussen is het zaak om te achterhalen waarom je een tekort aan maagzuur hebt en of je de lichaamseigen maagzuurproductie weer kunt stimuleren. Belangrijke eerste stappen zijn om de tijd te nemen voor het eten, je zintuigen te laten werken en goed te kauwen. Het met aandacht eten betekent dat je de tijd neemt om je eten te ruiken, bekijken en proeven. Al deze sensaties, evenals kauwen, stimuleren de maagzuurproductie. Kauwen zorgt er daarnaast voor dat de voorvertering in de maag beter plaatsvindt, waardoor voeding sneller van de maag naar de darmen kan worden verplaatst. Bitterstoffen in bittere groente kun-nen helpen om de maagsapproductie
te stimuleren.4

Een tekort aan maagzuur, hypoaciditeit, gaat geregeld gepaard met andere klachten. Een opgeblazen gevoel, winderigheid en spijsverteringsproblemen komen vaak gelijktijdig voor. Daarnaast zorgt een maagzuurtekort voor een verminderde opname van vitamine B12 waardoor een B12-tekort kan ontstaan wat onder andere leidt tot bloedarmoede, tintelingen in vingers en tenen en concentratieproblemen. Tot slot heeft maagzuur een belang-rijke barrièrefunctie. Het zuur doodt allerlei bacteriën en virussen die we binnenkrijgen via de voeding of bij het doorslikken van lucht. Bij een maagzuurtekort vermindert deze barrièrefunctie drastisch, wat je gevoeliger maakt voor (darm-)infecties.3,4 Ditzelfde gebeurt overigens ook bij het gebruik van maagzuurremmers.

Maagzuurremmers, zegen of vloek?

Steeds meer mensen hebben last van maagzuur-klachten. Een makkelijke en snelle oplossing is het gebruik van een maagzuurremmer. Deze bestaan in verschillende vormen, namelijk maagzuurbinders, H2-antagonisten en protonpompremmers. Sinds enige jaren zijn de middelen vrij verkrijgbaar bij de drogist. Dit maakt het makkelijker om aan de medicijnen te komen en werkt langdurig gebruik in de hand. Maagzuurremmers zijn dan ook de meestgebruikte medicijnen. We leren echter steeds beter dat deze middelen allerlei ongunstige effecten hebben op het lichaam. De kortetermijnverlichting heeft op de lange termijn ongunstige gevolgen.

Allereerst resulteert langdurig gebruik in een verhoogde kans op een vitamine B12- en magnesiumtekort. Suppletie is dan ook noodzakelijk. Daarnaast hebben maagzuurremmers een negatieve invloed op de darmflora, waardoor het risico op infecties toeneemt en verstoringen in de darmflora kunnen leiden tot verdere verteringsproblemen. Het langdurig gebruik van protonpompremmers is in verband gebracht met een verhoogd risico op botbreuken, osteoporose, longontsteking, nierziekten, dementie en astma.1 Maagzuurremmers zijn dus niet zo onschuldig als ze lijken.

Een overschot aan histamine in het lichaam kan reflux in de hand werken

Gebruik van een maagzuurremmer is soms noodzakelijk, bijvoorbeeld bij gebruik van bepaalde medicijnen die de maag beschadigen, zoals niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID). Het gebruik van de medicijnen dient echter samen met de arts regelmatig te worden geëvalueerd op noodzaak. Het afbouwen van maagzuurremmers kan dan ook alleen plaatsvinden in overleg met de arts. Direct stoppen met een maagzuurremmer is onverstandig, omdat er een rebound-effect kan optreden waardoor maagzuurklachten verergeren.2 In kleine stapjes wordt het gebruik afgebouwd. Aandacht voor voeding en leefstijl kan hierbij het succes vergroten.

 

Darmen en pancreas doen mee

Bij hypoaciditeit zorgen problemen in de maag geregeld voor problemen verderop in het darmstelsel. Als de maag onvoldoende zuur is, worden de lever en de alvleesklier (pancreas) onvoldoende gestimuleerd tot de productie van gal en spijsverterings-sappen. Hierdoor ontstaan verdere verteringsproblemen in de darmen. Je kunt dit ook vaak terugzien in de ontlasting. Deze bevat dan onverteerde voedselresten. Naast dat dit een belangrijke indicatie is dat je niet goed kauwt, geeft het ook aan dat je darmen niet meer in staat zijn om de voeding volledig te verteren en dus ook alle voedingsstoffen volledig op te nemen. Een bredere ondersteuning van de spijsvertering is dan op zijn plaats.

Suppletie met spijsverterings-enzymen kan helpen om de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten te ondersteunen. Het supplement neem je ook hier een half uur voor de maaltijd in. Het kan de spijsvertering ontlasten, doordat de vertering beter plaatsvindt en er minder rotting en gisting van de voeding in de darmen optreedt.5 Ook probiotica kunnen helpen om de spijsvertering te stimuleren. Ze ondersteunen de vertering van voeding en de opname van voedingsstoffen.6 Kruiden kunnen eveneens worden ingezet om de spijsvertering te ondersteunen of stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan artisjok en gember. Een extract van artisjokbladeren stimuleert de spijsvertering en de peristaltiek (samentrekking) van zowel maag als darmen. Artisjok helpt de lever daarnaast bij de galproductie en kan zo de vetvertering verbeteren.7 Gember werkt nog iets sterker op de maag dan artisjok. De wortel van de gemberplant bevordert de maaglediging, werkt kalmerend op de maag en gaat misselijkheid tegen.8

Histamine en een maagzuuroverschot

De maagzuurproductie wordt gestimuleerd door twee stoffen, namelijk gastrine en histamine. Een overschot aan histamine in het lichaam kan daarom brandend maagzuur in de hand werken. Daarnaast wordt de productie van maagzuur gestopt onder invloed van het stofje somatostatine. Als er sprake is van een infectie met de Helicobacter pylori-bacterie wordt dit stofje minder goed aangemaakt. Het gevolg is dat een overschot aan maagzuur wordt geproduceerd. De bacterie remt overigens niet alleen de productie van somatostatine, maar produceert zelf ook nog eens flink wat histamine, wat de maagzuurproductie verder aanjaagt.4 Vanzelfsprekend moet een Helicobacter pylori-infectie worden behandeld door een arts.1 Aanvullende ondersteuning met voedingssupplementen kan tijdens deze behandeling worden overwogen. Zo is bekend dat vitamine C en lactoferrine de slagingskans van de therapie verhogen.9,10 Daarnaast kan inname van een probioticum ervoor zorgen dat de darmflora niet te erg wordt verstoord door het gebruik van antibiotica tijdens de behandeling.6

Als je lichaam te kampen heeft met een histamine-overschot of een histamine-intolerantie, dan kan het volgen van een histamine-arm voedingspatroon uitkomst bieden. Een dergelijk voedingspatroon kan bijvoorbeeld ook zinvol zijn in tijden waarop hooikoortsklachten opspelen en mensen vaker last hebben van brandend maagzuur. In een histamine-arm voedingspatroon worden voedingsmiddelen vermeden die zogenaamde biogene aminen bevatten of histamine kunnen vrijmaken. Hoe langer voeding bewaard wordt, hoe groter de concentratie biogene aminen wordt. Denk aan vis in blik, oude kaas, wijn, et cetera. Daarnaast zijn er ook veel soorten groenten en fruit die invloed hebben op de histaminestofwisseling in het lichaam, zoals spinazie, aubergine, rode biet, avocado, champignons, aardbeien en citrusvruchten. Door histaminearm te eten kan de maagzuurproductie zich na verloop van tijd weer zelf herstellen en kunnen refluxklachten afnemen.

Conclusie

Reflux en GORD kunnen worden veroorzaakt door zowel een tekort als een overschot aan maagzuur. Voor de juiste behandeling is het belangrijk om te achterhalen welke situatie op jou van toepassing is. Door middel van betaïne HCL, spijsverteringsenzymen, probiotica en verschillende kruiden kan de maagzuurproductie worden gestimuleerd. Tegelijkertijd moet de voeding worden aangepast. Voedingsmiddelen die de sluitspier tussen de maag en de slokdarm slap maken, dienen zo veel mogelijk te worden vermeden. Bij een overschot aan maagzuur zouden een Helicobacter pylori-infectie of een histamine-intolerantie de boosdoener kunnen zijn. Behandeling van de bacteriële infectie of het volgen van een histamine-arm voedingspatroon kunnen dan verlichting geven van de klachten.

 

Bronnen
1 NHG-richtlijn Maagklachten, via richtlijnen.nhg.org
2 De Lint, H. De natuurlijke gezondheidswijzer. Uitgeverij De Kern (2004)
3 Fatima R, Aziz M. Achlorhydria. In: StatPearls. Treasure Island (FL).
4 Integr Med (Encinitas). 2020 Feb;19(1):32-36.
5 The Indian Practitioner 2020:73(3);35-39.
6 J Nutr. 2010 Mar;140(3):677S-89S.
7 Phytomedicine. 1997 Dec;4(4):369-78.
8 Food Sci Nutr. 2018 Nov 5;7(1):96-108.
9 Dig Liver Dis. 2009 Sep;41(9):644-7.
10 Aliment Pharmacol Ther. 2009 Apr 1;29(7):720-30.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cindy de Waard

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

Luister (niet) altijd naar je gevoel; Deel 1

Wat leren traditionele voeding en leefpatronen ons?

Aderverkalking: Een Stille Bedreiging voor de Gezondheid

Breekbare botten: Kun je osteoporose tegengaan?

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cindy de Waard avatar

Over de auteur

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en richt zich op dit moment op het behandelen van mensen met darm gerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij gezondheidsvoorlichting met als doel het belang van een gezonde darm onder de aandacht te brengen.
Lees meer artikelen van Cindy de Waard