Ons leven bestaat voor een belangrijk deel uit relaties. Van alle aspecten die welzijn en gezondheid bepalen, zijn onze relaties en de impact die ze op ons hebben vaak onderbelicht.

Het is al langer bekend en wordt door onderzoeken gestaafd: getrouwde mensen hebben gemiddeld een betere gezondheid en leven langer dan ongetrouwde mensen. De cijfers van ziekte en vroeg overlijden zijn lager bij getrouwden.1 De mens is een sociaal groepsdier, gemaakt om in verbinding te leven. Vooral als we ouder worden blijkt de behoefte aan verbinding sterker naar voren te komen, mede doordat andere bezigheden wegvallen. Eenzaamheid wordt dan een gevaar voor welzijn en gezondheid. We lezen dagelijks in de krant dat vereenzaming van ouderen een maatschappelijk probleem is. De mens heeft relaties nodig om goed te kunnen leven.

De kwaliteit van relaties bepaalt ons welzijn

Met name ziekten als depressie, obesitas, hart- en vaatziekten nemen in belangrijke mate toe bij aanhoudende relatiestress.2 Als we vanuit het grote aantal scheidingen kunnen opmaken dat er veel slechte relaties zijn, is het opmerkelijk dat er vanuit de reguliere gezondheidszorg zo weinig aandacht is om de kwaliteit van relaties te verbeteren. Bijkomend probleem is dat de kinderen die in spanningsvelden opgroeien, later meer gedragsstoornissen hebben dan kinderen uit harmonische gezinnen. Dit heeft uiteraard ook weer consequenties voor hun toekomstige relaties.3 Zo heeft de kwaliteit van relaties over generaties een negatief óf positief sneeuwbaleffect op het welzijn van de hele maatschappij. Hoog tijd dus om de kwaliteit van relaties te verbeteren.

Gezondheid en geluk

Talloze onderzoeken wijzen uit dat geluksgevoelens minstens zo belangrijk voor onze gezondheid zijn als gezond eten en voldoende slaap. Maar wat maakt ons nu het meest gelukkig? Een van de langstlopende onderzoeken uit de geschiedenis, een onderzoek van 75 jaar naar de ontwikkeling van volwassenen en wat hen gelukkig maakt, geeft hier antwoord op.4 Het is niet de rijkdom, de roem of de geweldige carrière waar veel jongvolwassenen naar verlangen. Wat werkelijk gelukkig maakt, is het hebben van kwalitatief goede relaties. Vervullende partnerrelaties blijken het meest belangrijk. Direct daarna de relaties met kinderen, familie en vrienden.5 Ook uit dit onderzoek kwam naar voren dat gevoelens van eenzaamheid zelfs toxisch blijken te zijn. Het blijkt dat het hebben van goede relaties veel belangrijker is voor gezond oud worden dan onze cholesterol- of bloeddrukniveaus. Ook blijkt het ons brein te beschermen tegen veroudering. De uitkomsten waren zo spraakmakend, dat de huidige onderzoeker dr. Robert Waldinger bij TED Talks werd gevraagd om hierover zijn inspirerende uitleg te geven.

Waar komen relatieproblemen vandaan?

Het blijkt dat mensen met negatieve jeugdervaringen of een onveilige hechting duidelijk meer problemen in hun partnerrelatie ondervinden dan mensen die een harmonieuze jeugd hadden.6 Behalve de karaktereigenschappen waarmee we geboren worden, krijgen we de belangrijkste inprentingen mee vanuit onze jeugd en opvoeding. Het innerlijke beeld van hoe onze ouders met ons en elkaar omgingen evenals onze onvervulde kindbehoeften, nemen wij onbewust mee in onze relatie en in de opvoeding van onze kinderen. Wij proberen deze behoeften alsnog vervuld te krijgen door onze partner, waarvan we onterecht verwachten dat hij/zij weet wat wij nodig hebben. Als dat niet gebeurt en onze partner zelfs gedrag vertoont dat lijkt op wat onze ouders ons aandeden, raken wij zeer getriggerd in die oude pijn en reageren wij daarop door boos worden of ons terugtrekken in vele variaties. Ook kunnen wij onze partner ongewild provoceren tot gedrag dat lijkt op ons innerlijke beeld van onze ouders/opvoeders. Zo herhalen wij het pijnlijke verleden in het heden met maar één onbewust doel: een poging tot het helen van die pijn. Door middel van veilige, empathische communicatie kan deze onderliggende emotionele dynamiek verkend, herkend en veranderd worden.

Waarom hebben zoveel mensen problemen met relaties?

Slechte relaties zijn van alle tijden. Het is pas sinds het eind van de jaren 60 in de vorige eeuw dat we anders zijn gaan denken over keuzevrijheid, seksualiteit en minder traditionele relaties. Tot die tijd was het beeld van getrouwd zijn en blijven min of meer voorgeschreven door onze cultuur. Scheiden was ‘not done’, je bleef bij elkaar en hield de schijn op, ook al was de relatie niet goed. De 10.000 scheidingen in de jaren 60 in Nederland verdubbelden in de jaren 70. Het waren er ineens meer dan 50.000 in de jaren 80. Inmiddels zijn het er jaarlijks gemiddeld ruim 65.000. Na ruim vijftig jaar toenemende openheid over de realiteit binnen relaties en scheidingen (die nu gemeengoed zijn geworden), beginnen we na te denken of relaties wel zo slecht moeten verlopen zoals ze nu vaak verlopen? Eén op de drie relaties loopt stuk. Scheidingen geven vaak pijn en problemen die mensen niet graag nog eens meemaken. Veel mensen scheiden meerdere keren. Zolang mensen geen inzicht krijgen in hun onderliggende dynamiek zullen ze in herhaling vallen. Het moge duidelijk zijn: we hebben in die vijftig jaar nog niet geleerd hoe we een goede relatie creëren en wat we kunnen doen als onze relatie niet goed meer loopt. We denken dit zelf te moeten kunnen, terwijl niemand dit thuis of op school leert. Nog te weinig paren vragen tijdig hulp voor het verbeteren van hun relatie, er lijkt nog steeds een taboe op te rusten. Hulp vragen is echter een teken van kracht, niet van zwakte.

Kunt u relatieproblemen voorkomen?

Het is zeker mogelijk om een relatie vanaf het begin te laten groeien. Dit kan als u samen besluit om bewust met elkaar te leren communiceren en uw zelfreflectie met elkaar te delen, daarbij naar elkaar leert luisteren zonder oordeel. Hiervoor is het nodig dat u kwetsbaar durft te zijn en de verantwoordelijkheid neemt voor wat u zelf bijdraagt aan de relatie. Waar de meeste mensen gericht zijn op ‘wat de relatie voor mij kan doen’, gaat u zich meer richten op ‘wat ik kan doen voor onze relatie’. Er zijn relatiecursussen waarin u deze vaardigheden kunt aanleren om een gezonde relatie op te bouwen. Een voorbeeld hiervan zijn Imago Relatieweekenden. U leert beginnende conflicten om te keren in meer verbinding door middel van dialogen. Er zijn speciale cursussen voor mensen die willen gaan trouwen of samenwonen om vanaf het begin een goede relatie te creëren. Wat in Nederland ook nog relatief nieuw is, zijn Ouderschapstrainingen voor stellen die een kindje verwachten. Hierin wordt ingegaan op hoe u uw relatie goed kunt houden bij zo’n grote verandering, de begeleiding van uw kindje in de eerste levensjaren en de ondersteuning van elkaar als ouders en partners. Het is veel gemakkelijker en leuker om dit te leren als uw relatie nog goed is. Het hele gezin heeft daar plezier van.

Wat kunt u doen als uw relatie niet meer zo goed voelt?

Na de verliefdheidsfase nemen de stoffen die uw hersenen hierbij produceren (onder andere phenylethylalamine) af. Dan pas merken stellen ook de verschillen tussen hen op, die ze vaak als bedreigend ervaren. Ze hebben onbewuste en dus onuitgesproken verwachtingen van elkaar: dat hun partner hun gaat geven wat ze als kind gemist hebben. Als blijkt dat de partner dat niet doet, proberen ze hem of haar ertoe te bewegen door hun ongenoegen te uiten, zoals ze dat als kind ook deden. Dit levert vervolgens een machtsstrijd op. Veel relaties overleven deze machtsstrijd niet. Door de verbroken verbinding ontstaat een diepe angst die zich op diverse manieren kan uitdrukken.
Eigenlijk gaat het er dan om elkaars verschillen en behoeften werkelijk te leren kennen en het anders-zijn van de ander te leren respecteren. Goed naar elkaar luisteren zonder oordeel helpt hierbij. Ofschoon het nog niet zo makkelijk is, kunt u dit leren. U kunt op deze manier de verbinding weer herstellen.
Er waren hele generaties voor ons die zelf niet altijd goede relaties hadden en onbedoeld hun blinde vlekken en slechte voorbeelden aan ons overgedragen hebben. Het vraagt educatie en bewustwording om dat te veranderen.
Educatie is een onderdeel van onze evolutie als mens.7 Wij leren van de ontdekkingen van anderen om onszelf te verbeteren en gezonder te worden, ook op persoonlijk gebied. Zo zijn cursussen Persoonlijke Ontwikkeling om beter met uzelf en anderen om te leren gaan nu met recht populair. Wat in de jaren ‘50 ondenkbaar was, is nu heel gewoon: iedereen die zwanger is doet tegenwoordig samen een bevallingscursus waardoor bevallingen nu veel beter verlopen dan vroeger. Het klinkt nu misschien nog onwennig, maar zolang dit niet op scholen wordt onderwezen, is het een goed idee om als u gaat samenwonen of trouwen een relatiecursus of -workshop te doen, om te leren hoe u samen een goede relatie creëert. Dat zal niet alleen relatieproblemen voorkomen of oplossen, maar uw relatie juist helpen groeien.
Als u al problemen ervaart dan zijn er bijvoorbeeld relatie-weekenden, zowel in groepen als privé, voor stellen met problemen. Daarin leert u goed naar elkaar te luisteren en te ontdekken waar uw irritaties werkelijk vandaan komen, zodat u dit kunt veranderen. Hoe eerder u begint, des te makkelijker en sneller uw verbinding zich herstelt.
Is uw relatie al een hele tijd niet meer goed, speelt er een affaire of lopen conflicten hoog op, dan kan het nodig zijn om wat langere tijd begeleiding te krijgen van een relatietherapeut. Hij of zij kan helpen de dynamiek van uw beider overlevingsstrategieën bloot te leggen of de pijn van een affaire te verwerken. Daardoor kan de relatie aanzienlijk verbeteren. Zelfs als u overweegt om uit elkaar te gaan, is een bezoek aan een relatietherapeut of relatiecoach verstandig: uw communicatie verbetert en het scheidingsproces verloopt in veel betere harmonie. Dit alles heeft niet alleen een gunstig effect op uw gezondheid, maar ook op de wereld om u heen. Als veel mensen betere relaties creëren kan de wereld zeer snel ten positieve veranderen.
Wat u vandaag zelf al kunt doen om meteen een betere relatie te creëren, is de focus te leggen op wat er goed is in uw relatie. Als u dat tot uitdrukking brengt in daad en woord verbetert de sfeer en groeit uw relatie. Immers, datgene waar u aandacht aan geeft, groeit. Hier zijn acht tips hoe u dat kunt doen.

8 tips om direct een betere sfeer te creëren in uw relatie

1. Tijd samen. Creëer allereerst meer tijd samen (met beeldschermen uit!). Huur liefst 1 keer per week een oppas voor de kinderen in en plan een leuke date met uw partner. Organiseer dit om de beurt, verzin iets dat uw partner leuk vindt.
2. Waardering en dankbaarheid uitspreken. Neem even een moment waarin u oogcontact maakt en spreek duidelijk uw waardering uit naar uw partner over iets wat hij/zij deed waar u blij van wordt. Vertel wat dat met u deed. Zeg elke dag iets positiefs tegen elkaar en spreek uw dankbaarheid uit naar elkaar.
Hierdoor komt er meer focus op wat er goed is in uw relatie en verbetert de sfeer.
3. Luisteren zonder oordeel. Leer aandachtig te luisteren en parkeer uw eigen mening. U hoeft het niet met elkaar eens te zijn, jullie verschillen mogen er zijn. Respecteer het anders-zijn van uw partner. Bekijk het eens vanuit zijn/haar kant.
4. Kritiek omkeren naar verzoek. In plaats van kritiek te uiten, onderzoek wat uw verlangen eronder is en spreek uw verlangen uit, maak er dan een vriendelijk verzoek van. Dat is zoveel makkelijker om te horen en op te volgen.
5. Liefdevol fysiek contact. Geef minstens drie knuffels per dag, in elk geval voor het weggaan, thuiskomen en slapengaan.
6. Respect tonen. Behandel uw partner altijd respectvol, al helemaal als uw kinderen of anderen erbij zijn. Bespreek ergernissen rechtstreeks met uw partner of eventueel met een coach, niet met anderen.
7. Zeg ‘het spijt me’. Is er een keer iets misgegaan? Neem uw verantwoording en zeg oprecht dat het u spijt. Vraag hoe u dit beter kunt maken voor hem/haar en voer het uit.
8. Neem verantwoordelijkheid voor uw aandeel in de relatie. Onderzoek wat u beter zou kunnen doen, u kunt immers alleen uzelf veranderen.

Als u hier zelf mee start, verandert er direct iets tussen u beiden waardoor uw partner al anders gaat reageren. U kunt hem/haar uitnodigen mee te doen. Gaandeweg komt er dan steeds meer veiligheid, warmte en verbinding in uw relatie. U helpt uzelf en elkaar bij uw wederzijdse persoonlijke groei en bent een positief rolmodel voor uw kinderen. Samen maakt u de wereld een stukje beter, ook voor volgende generaties.

Op zoek naar antwoorden en oplossingen

Dr. Harville Hendrix en dr. Helen LaKelly Hunt uit de VS vormen een onderzoeksechtpaar dat van het helen van relaties zijn levenswerk heeft gemaakt. Ruim dertig jaar geleden waren beiden geïntrigeerd door deze vraag: waarom is het toch dat relaties die zo goed beginnen vaak zo slecht eindigen? Ze hebben samen hun leven eraan gewijd om de antwoorden daarop en de oplossingen ervoor te vinden. Zij ontwikkelden Imago-relatietherapie waarbij een verbindende manier van communiceren niet alleen de liefde en veiligheid terugbrengt in relaties, maar waardoor ook de onderliggende problematiek bewust wordt gemaakt en daardoor veranderen kan. Zij zeggen: ‘Conflict is Growth trying to happen’, ofwel: conflict is een poging tot groei. De dialogen die zij hiervoor ontwikkelden, zijn goed zelf te leren. Miljoenen stellen wereldwijd hebben hiermee al hun relatie gered.

Wat betekent de naam Imago-relatietherapie?

Bij het woord ‘imago’ denken we in Nederland aan het beeld dat we willen dat anderen van ons hebben, ons ‘image’. Dit is beslist niet wat bij Imago-relatietherapie bedoeld wordt.
‘Imago’ is het Latijnse woord dat in de psychologie gebruikt wordt voor het onbewuste beeld dat wij van onze ouders/opvoeders meedragen. Dit imago, gevormd door zowel positieve als negatieve ervaringen met onze ouders en onze onvervulde kind-behoeften, nemen wij mee in ons volwassen leven en laat ons aantrekken en aangetrokken worden door een passende Imago-match, die lijkt op wat wij zo goed kennen. ‘Het lijkt alsof ik je al mijn hele leven ken,’ zeggen we dan tegen onze nieuwe partner. Door het triggeren van de wederzijdse onvervulde behoefte-plekken, kan door het bewust worden, begrijpen en erkennen hiervan heling gaan plaatsvinden. Hiervoor is veilige, empathische communicatie nodig. ‘We zijn geboren in relatie, raken gewond in relatie en worden geheeld in relatie,’ zegt Harville Hendrix, de grondlegger van deze therapie. Het unieke aan Imago-relatietherapie is dat u deze empathische vorm van communiceren direct samen met uw partner leert doen, waardoor u het de rest van uw leven kunt blijven gebruiken.

Literatuur
1. 2001 Jul;127(4):472-503
2. 2014 Dec;23(6):427-432
3. 2014 Oct;71(10):942-8
4. 2010 Jun;25(2):422-31. doi: 10.1037/a0019087
5. Psychol Aging. 2010 Jun; 25(2): 422–431. doi: 10.1037/a0019087
6. 2011 Aug;25(4):615-9. doi: 10.1037/a0023996
7. 2010 Trevors JT Saier MH PMCID: PMC3252885 PMID: 22247577