Mijn partner ligt ’s nachts met zijn tanden te knarsen. Niet alleen houdt het mij wakker, maar ik ben ook bezorgd over het effect dat dit heeft op zijn gebit. Wat veroorzaakt dit tandenknarsen en hoe kan iemand ermee stoppen?
G.C., Devon (GB)

Hoewel het vaak wordt beschouwd als niet meer dan een irritante gewoonte, kan tandenknarsen – ofwel bruxisme – wel degelijk ernstige gevolgen hebben. Het blijkt dat als de tanden van links naar rechts draaien terwijl er tegelijkertijd druk op wordt uitgeoefend, ernstige schade kan ontstaan aan het glazuur. Tanden kunnen er zelfs door breken, los gaan zitten of uitvallen. In een artikel in het Amerikaanse Journal of the Dental Association werd erop gewezen dat de meeste nachtelijke tandenknarsers rond hun veertigste of vijftigste hun gebit dermate afgesleten hadden dat ingrijpende restauratie nodig was1. Ook kunnen amalgaamvullingen beschadigd raken, waardoor giftig kwik weglekt. Er is bewijs gevonden voor hogere gehaltes kwik in het bloed van tandenknarsers.

Andere problemen zijn pijn en gevoeligheid van de kaken, slecht werkende kaakgewrichten (bijvoorbeeld ‘knappen’ of kraken), vermoeidheid van aangezichtsspieren, hoofdpijn, nekpijn en oorpijn. In ernstige gevallen kan het leiden tot gehoorverlies en zelfs tot veranderingen in het uiterlijk3¬ .

Mogelijke oorzaken

Niemand weet precies wat de oorzaak is van nachtelijk tandenknarsen, maar aangenomen wordt dat het verband houdt met onrust, stress of spanning, onderdrukte woede of frustratie. Het schijnt meer voor te komen onder agressieve, rivaliserende of hyperactieve personen.

Nog een mogelijke verklaring is een afwijkende positie van de boven- ten opzichte van de ondertanden, wat tandartsen malocclusie noemen4. Het kan ook een teken zijn van een voedingstekort of een bijwerking van bepaalde medicijnen, waaronder de antidepressiva uit de groep van SSRI’s5. Als de oorzaak niet duidelijk is, verdient het de voorkeur dat uw partner een ervaren deskundige raadpleegt en niet zonder meer begint met een behandeling. Bedenk daarbij wel dat als de oorzaak een voedingstekort is, dit waarschijnlijk niet zal worden onderkend door een reguliere arts.

Conventionele behandeling

De populairste behandeling is de gebits-spalk, een uitneembaar ‘bitje’ (ook wel opbeetplaat of spalk) dat op maat wordt aangemeten en over het gebit heen wordt gedragen. Sommige daarvan zijn ontworpen om de kaken rust te geven, terwijl andere bedoeld zijn om te verhinderen dat de top van de achterkant van onder- en bovengebit elkaar raken, wat het knarsen beperkt.
Het merendeel van de bewijzen wijst er echter op dat zo’n hulpmiddel maar beperkt werkt. Ook kan het dragen ervan onaangenaam zijn en kan het negatieve gevolgen hebben voor het kauwvermogen6.
Standaardbitjes zijn ook te koop, maar die passen doorgaans slecht en kunnen bij het knarsen ’s nachts verschuiven.

Alternatieven

– Ontspanningstherapie
Als u vermoedt dat stress de oorzaak is van het knarsen, dan kunnen ontspanningstechnieken als yoga, meditatie en massage helpen4. Uit een onderzoek onder jonge kinderen bleek dat psychologische technieken om stress te verminderen, zoals spierontspanning, na zes maanden aanzienlijk hadden geholpen. In een ander onderzoek – waarbij tandenknarsers werden getraind om zich van hun spierspanning bewust te worden – zag men meer verbetering dan in de controlegroep7.
Acupunctuur en transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS) – waarbij elektrische stroom wordt gebruikt om de zenuwen te stimuleren – kunnen ook helpen om de spierspanning die met knarsen samenhangt te verminderen8.

– Biofeedback
Deze therapie is gebaseerd op het elektronisch volgen van een onwillekeurige lichaamsfunctie, om iemand te trainen in het bewust controleren van die functie. Deze therapie is ook effectief gebleken bij tandenknarsen. Meestal omvat dit een EMG (elektromyografie) die spieractiviteit meet en een alarm laat afgaan bij aanspanning van bepaalde spieren.
Er bestaan handzame, gebruiksvriendelijke apparaatjes voor thuisgebruik, zoals de Myo Trac, verkrijgbaar via www.thoughttechnology.com9. Deze helpen voor een periode van zo’n zes maanden tegen het tandenknarsen. De GrindCare (www.grindcare.com) maakt gebruik van een lichte elektrische schok om het knarsen te onderbreken en vermindert het knarsen met zo’n 50 procent, zo bleek uit een klein verkennend onderzoek10.
De combinatie van biofeedback met een mondspalk zou nog betere resultaten geven. Een parodontoloog publiceerde een succespercentage van 90 procent bij patiënten die beide therapieën gebruikten11.

– Magnesium
Sommige onderzoekers geloven dat tandenknarsen wordt veroorzaakt door een magnesiumtekort of een verstoorde verhouding tussen calcium- en magnesiumgehalte, waardoor de aangezichts- en nekspieren voortdurend onder spanning staan. Volgens de Franse arts C. Ploceniak, wiens klinische ervaringen gepubliceerd werden in 1990, heeft een aanhoudende magnesiumaanvulling bijna altijd succes bij het stoppen van tandenknarsen12. Calcium en vitamine B5 (pantotheenzuur) kunnen ook helpen.
Aanbevolen doseringen: Interdisciplinair wetenschapper Moti Nissani van Wayne State University in Detroit beveelt een dagelijkse dosis aan van ongeveer 100 mg magnesium, 150 mg calcium en 50 mg pantotheenzuur, in combinatie met 1000 IE vitamine A, 300 mg vitamine C, 60 mg vitamine E en 0,1 mg ofwel 100 mcg jodium. Voor een optimale gezondheid suggereren wij hogere doseringen magnesium (200-600 mg), 1-3 g vitamine C en 200-400 IE vitamine E. Als er na twee maanden geen verbetering is, kunt u beter op een ander alternatief overstappen3.