Een vriendin van me heeft een postnatale depressie. Zijn er goede alternatieven voor de antidepressiva die ze van haar huisarts heeft gekregen?
T.E., via e-mail

Postnatale depressie, ook wel postpartumdepressie genoemd, is een zeer belastende stemmingsstoornis die bij 10 tot 15 procent van de vrouwen na een bevalling optreedt. Symptomen zijn hevige angst en stemmingswisselingen, huilen, verlaagd zelfvertrouwen, gevoelens van schuld en waardeloosheid, concentratieverlies, verminderde eetlust en slaapproblemen.

Omdat deze vorm van depressie erg belastend kan zijn voor zowel moeder als kind, zijn een snelle diagnose en behandeling van groot belang. Maar de gebruikelijke behandeling met antidepressiva heeft een waslijst aan mogelijke bijwerkingen, van misselijkheid en diarree tot toename van de angst en anorexia 1. Ook kunnen de geneesmiddelen via de moedermelk aan de baby worden doorgegeven 2.

Gelukkig zijn er verschillende alternatieve manieren om postnatale depressie aan te pakken, van voedingssupplementen tot gesprekstherapie. Van vele is aangetoond dat ze effectief zijn.

Borstvoeding
Borstvoeding werkt preventief en verlichtend bij postnatale depressie, op voorwaarde dat de moeder er geen pijn of andere problemen van ondervindt. Als de borstvoeding goed gaat, beschermt ze de moeder tegen stress 3. Uit een onderzoek is gebleken dat vrouwen die borstvoeding gaven een lagere score voor zichzelf aangaven op een schaal voor stress, depressie en woedesymptomen en dat het aantal positieve levensgebeurtenissen dat ze zelf aangaven hoger lag dan bij vrouwen die geen borstvoeding gaven 4.

Lichaamsbeweging
Regelmatig sporten kan stress en depressie verlichten 5. In een onderzoek bleek conditietraining net zo effectief als een antidepressivum, maar met een lager percentage terugval 6.

Aangezien het voor kersverse moeders lastig kan zijn om de tijd te vinden voor voldoende lichaamsbeweging, is het waarschijnlijk praktisch om met een groep (bijvoorbeeld van de zwangerschapsyoga) te gaan wandelen met de kinderwagens of via het consultatiebureau een groepsles te vinden voor moeders met baby. Uit een onderzoek met zo’n kinderwagenwandelgroep bleek dit beter te werken tegen symptomen van postnatale depressie dan het bijwonen van groepsgesprekken gericht op sociale ondersteuning. Naarmate de vrouwen fitter werden, verbeterden ook hun symptomen 7.

Goede vetten
Omega-3-vetten zijn essentiële vetzuren die in vette vis voorkomen, zoals zalm en makreel. Ze leveren in onderzoek veelbelovende resultaten op bij stemmingsstoornissen. Vooral voor postnatale depressie kunnen ze nuttig zijn, aangezien daarvan een verband is aangetoond met een laag gehalte vetzuren vlak na de bevalling 8.

Vanwege de vervuilende stoffen in zeevis (zoals kwik) is het misschien raadzamer supplementen met deze oliën te slikken dan veel vis te gaan eten, vooral tijdens zwangerschap en borstvoeding. In een kleinschalig klinisch-wetenschappelijk onderzoek bleken omega-3-supplementen na twee maanden een halvering op te leveren van de scores op een symptoomlijst voor postnatale depressie 3.

De aanbevolen dosering is 1 tot 2 gram per dag van het omega-3-vetzuur EPA (eicosapentaeenzuur) of 10 gram per dag van een combinatie van de omega-3-vetzuren.

Selenium
Selenium, of seleen, zit van nature in paranoten en in vis. Het is een sporenelement dat werkzaam kan zijn tegen postnatale depressie. Vrouwen die tijdens hun zwangerschap seleniumsupplementen gebruikten, waren significant minder gedeprimeerd na de bevalling dan vrouwen die een neppil kregen 9.

Ook van andere nutriënten is een verband gevonden met postnatale depressie, zoals de B-vitaminen, ijzer en calcium. Het kan dus een goed idee zijn dat uw vriendin naar een ervaren natuurgeneeskundig voedingsdeskundige gaat die eventuele tekorten kan meten en helpen aanvullen.
De aanbevolen dosis selenium is 100 microgram per dag, plus een goed supplement met multivitaminen en mineralen.

Massage
Groepslessen in babymassage kunnen een depressie verlichten en helpen bij de vorming van een moeder-kindband 11. En als uw vriendin tijd kan vrijmaken om voor zichzelf een massage te bespreken (bij voorkeur aromatherapiemassage), dan kan ze daar geestelijk en lichamelijk van opknappen 12.

Lichttherapie
Lichttherapie is uitgevonden voor de behandeling van winterdepressie ofwel SAD (seasonal affective disorder). Bij deze behandeling zit de patiënt elke dag een bepaalde tijd tegenover een speciaal, fel licht uit een zogeheten lichttherapielamp. Misschien helpt het ook tegen postnatale depressie: twee vrouwen met deze aandoening vertoonden significante verlaging (met 75 procent) van hun depressiescores na een maand lang dagelijks lichttherapie 13.

Over lichttherapie kunt u de huisarts raadplegen. De lichttherapielampen (daglichtlampen) zijn ook particulier verkrijgbaar via www.cemex.nl/index2.php.

Acupunctuur
Dit kan bij een depressie net zo goed werken als de conventionele behandeling. Uit een klinisch-wetenschappelijk onderzoek bleek dat acupunctuur ook voor depressie in de zwangerschap veelbelovend is 14.

Sintjanskruid
Dit kruid (Hypericum perforatum) is bekend als middel bij depressie, maar het is niet helemaal duidelijk hoe veilig het is tijdens borstvoeding 15. Wel is er een onderzoek gedaan waaruit bleek dat het kruid geen negatief effect had op de melkproductie noch de groei van de baby 16. In dit onderzoek waren de vrouwen en hun baby’s twee jaar lang gevolgd. Om achter de effecten te komen op de langere termijn in natuurlijke levensomstandigheden, zijn langdurigere onderzoeken nodig.

Gesprekstherapievormen
Uit vele onderzoeken is gebleken dat gesprekstherapievormen, zoals cognitieve gedragstherapie, vrouwen met postnatale depressie kunnen helpen. Uit één zo’n onderzoek bleek dat vrouwen met een therapie gericht op interpersoonlijke relaties en rolveranderingen meer kans maakten om te herstellen van een depressieve episode dan vrouwen die deze therapie niet kregen 17.

Zelfs door alleen maar te praten met iemand die een postnatale depressie gehad heeft, kan het beter gaan. Uit een onderzoek is gebleken dat vrouwen die telefonische gesprekken hadden met vrijwilligers die van postnatale depressie waren hersteld, minder kans maakten gedeprimeerd te raken na de bevalling dan vrouwen die de gebruikelijke begeleiding kregen 18.

1 Pharmacopsychiatry, 2005; 38: 69-77
2 Recenti Prog Med, 2007; 98: 29-42
3 Int Breastfeed J, 2007; 2: 6
4 Biol Res Nurs, 2005; 7: 106-117
5 Prev Med, 2000; 30: 17-25
6 Psychosom Med, 2000; 62: 633-638
7 Int J Nurs Pract, 2004; 10: 177-194
8 J Clin Psychiatry, 2006; 67: 1954-1967; Life Sci, 2003; 73: 3181-3187
9 J Matern Fetal Neonatal Med, 2011; 24: 104-108
10 J Am Diet Assoc, 2009; 109: 1566-1575
11 J Affect Disord, 2008; 109: 189-192
12 J Midwifery Womens Health, 2006; 51: e21-27
13 Am J Psychiatry, 2000; 157: 303-304
14 Complement Ther Med, 2001; 9: 216-218; J Affect Disord, 2004; 83: 89-95
15 Pharmacopsychiatry, 2002; 35: 29-30
16 J Clin Psychiatry, 2003; 64: 966-968
17 BMJ, 2003; 327: 1003-1004
18 BMJ, 2009; 338: A3064

Antidepressiva hebben een waslijst aan mogelijke bijwerkingen
Uit een onderzoek met een kinderwagenwandelgroep bleek dit beter te werken tegen symptomen van postnatale depressie dan het bijwonen van groepsgesprekken.