Mijn opa had parkinson en ik heb met eigen ogen gezien hoe verwoestend deze ziekte kan zijn. Is er iets wat mijn familie en ik kunnen doen om onze kans op parkinson te verkleinen? J.G.

De ziekte van Parkinson is een ondermijnende aandoening van het zenuwstelsel en treft in Groot-Brittannië zo’n 127.000 mensen, ofwel een op de vijfhonderd Britten. In Nederland zijn er ongeveer 29.000 mensen bij de huisarts bekend die lijden aan parkinson of parkinsonachtige verschijnselen. Het werkelijke aantal Nederlandse patiënten is waarschijnlijk twee tot tweeënhalf keer hoger.1 De belangrijkste verschijnselen zijn beven (tremor) en trage bewegingen. Maar de symptomen verschillen van persoon tot persoon, en sommige hebben niets met bewegen te maken, zoals angst, geheugenproblemen en depressie.

Volgens de websites van de Britse en Nederlandse parkinsonverenigingen is de ziekte in slechts drie tot vijf procent van de gevallen erfelijk.2 Bij alle andere patiënten is parkinson idiopathisch, wat betekent dat de oorzaak onbekend is. Er is echter ook goed nieuws. Er zijn namelijk steeds meer aanwijzingen dat omgevingsfactoren een belangrijke rol kunnen spelen bij parkinson. Vaak gaat het om factoren waarop we invloed kunnen uitoefenen, zoals voeding en schadelijke stoffen in onze omgeving.
Hieronder volgen enkele nuttige tips die u kunnen helpen uw kans op parkinson te verkleinen.

Eet een appel
Snoep verstandig, eet een appel. Dat is wat parkinson betreft een uitstekend advies – als u tenminste een man bent. Mannen die vijf keer per week of vaker een appel eten, hebben zo’n vijftig procent minder kans op parkinson dan mannen die nog geen appel per maand eten, blijkt uit een onderzoek. Aardbeien en bosbessen kunnen ook beschermend werken; als u die twee tot vier keer per week eet, hebt u een kwart minder kans om parkinson te krijgen. Het hoge gehalte aan flavonoïden in deze vruchten, dat ook in rode wijn, thee en sinaasappelsap zit, is waarschijnlijk verantwoordelijk voor de gunstige effecten.3

Volg een mediterraan dieet
U kunt ook een mediterraan dieet volgen met veel verse groente, vis en olijfolie. Mensen met eetgewoontes die sterk overeenkomen met een mediterraan dieet, hebben minder kans op parkinson, zo blijkt uit een onderzoek. Mensen met een voedingspatroon dat weinig lijkt op dat uit het zonnige Middellandse Zeegebied, hebben juist meer kans op parkinson en krijgen de ziekte ook op een jongere leeftijd.4

Wees niet zuinig met antioxidanten
Voeding die rijk is aan antioxidanten, zoals vitamine E en bètacaroteen, beschermt u mogelijk tegen parkinson.5 Zorg er daarom voor dat u dagelijks voldoende van dit soort voedingsmiddelen op uw bord krijgt. Spinazie, broccoli, boerenkool, amandelen, zonnebloempitten, zoete aardappelen, wortels en mango’s bevatten allemaal veel antioxidanten. U kunt ook supplementen slikken met vitamine C en E, en co-enzym Q10. Antioxidanten kunnen het schadelijke effect van ‘vrije radicalen’ op weefsels tegengaan, moleculen waarvan wordt gedacht dat ze een rol spelen bij het ontstaan van parkinson.6

Gebruik extra vitamine B6
Zet ook eens tonijn, kip, kalkoen, paprika, cashewnoten en andere vitamine B6-rijke voedingsmiddelen op uw boodschappenlijst. Onderzoekers van een groot Japans samenwerkingsverband tussen neurologen – de Fukuoka Kinki Parkinson’s Disease Study Group – hebben namelijk ontdekt dat mensen die via hun voeding veel vitamine B6 binnenkrijgen, minder vaak parkinson krijgen dan mensen die weinig vitamine B6 eten. Volgens de onderzoekers komt dat waarschijnlijk doordat vitamine B6 helpt het aminozuur homocysteïne in het bloed op een normaal peil te houden. Ze denken namelijk dat een hoge homocysteïnewaarde een rol kan spelen bij de ziekte.7

Eet mineraalrijk
Volgens een ander onderzoek van dit Japanse samenwerkingsverband kan ook mineraalrijke voeding bescherming bieden. Van de zeshonderd onderzochte mensen bleken degenen die meer ijzer, magnesium en zink via hun voeding binnenkregen, een lagere kans op parkinson te hebben.8 Voedingsmiddelen die veel van deze mineralen bevatten, zijn bijvoorbeeld paranoten, spinazie, zilvervliesrijst, rozijnen, avocado, adukibonen, sesamzaad, havervlokken, kikkererwten en linzen.

Zet minder zuivel op tafel
Als u veel zuivelproducten gebruikt zoals melk, boter en kaas, kunt u overwegen om daarmee te minderen. Onderzoekers van de Harvard School of Public Health hebben namelijk ontdekt dat mannen die veel zuivelproducten gebruiken, bijna tweemaal zoveel kans hebben op parkinson. Ook vrouwen die graag zuivel eten, lopen iets meer risico.9 De oorzaak hoeft overigens niet per se bij de zuivelproducten zelf te liggen. Van bepaalde chemische stoffen zoals bestrijdingsmiddelen (die vaak in zuivelproducten zitten) is bekend dat ze schadelijk zijn voor de hersenen (zie verderop).

Laat vet vlees staan
Arachidonzuur is een meervoudig onverzadigd omega 6-vetzuur en zit vooral in voedingsmiddelen als lamslever, vlees en eieren. Mensen die veel arachidonzuur eten, blijken dubbel zoveel kans op parkinson te hebben als mensen die weinig van dit vetzuur binnenkrijgen.10 Een vuistregel is: hoe vetter het vlees, hoe meer arachidonzuur erin zit.

Pas op voor bestrijdingsmiddelen
Als u regelmatig in aanraking komt met bestrijdingsmiddelen, hebt u meer kans op parkinson, blijkt uit onderzoek (zie kader). U kunt bestrijdingsmiddelen bijvoorbeeld vermijden door biologische groente en fruit te eten. Bij de teelt hiervan worden alleen natuurlijke bestrijdingsmiddelen gebruikt, waardoor ze nauwelijks tot geen bestrijdingsmiddelenresten bevatten.11 Gebruik thuis ook niet-giftige bestrijdingsmiddelen of alternatieve methoden om plagen te bestrijden. Zo kunt u in de tuin lieveheersbeestjes tegen bladluizen inzetten, en bier tegen slakken.

Neem extra vitamine D
Een tekort aan vitamine D speelt een rol bij allerlei chronische aandoeningen, waaronder ook parkinson. Uit een Fins onderzoek bleek dat mensen die hogere vitamine D-waarden in hun bloed hadden, veel minder kans hadden op parkinson dan mensen met lagere waarden.12 Als u weinig in de zon komt – de natuurlijke bron van vitamine D – dan kunt u dagelijks een supplement met vitamine D slikken.

Beweeg regelmatig
Mocht u nog niet regelmatig bewegen, begin daar dan nu mee. Volgens een groot Amerikaans onderzoek kunt u de kans op parkinson verkleinen door matig tot fanatiek te sporten, bijvoorbeeld joggen, fietsen of aerobics. Extra bewegen zou beschermend kunnen werken omdat het niet alleen een gunstig effect heeft op het lichaam, maar ook op de hersenen.13

Sproeien is link
Talloze onderzoeken hebben een verband aangetoond tussen chemische bestrijdingsmiddelen en parkinson. Zo hebben mensen die binnen een straal van vijfhonderd meter wonen van land dat met bestrijdingsmiddelen wordt besproeid, 75 procent meer kans op de ziekte. Kinderen of jongvolwassenen die aan landbouwbestrijdingsmiddelen zijn blootgesteld, lopen zelfs nog meer risico. Ook thuis en in de tuin kunnen insectendodende middelen en onkruidverdelgers uw kans op parkinson verdubbelen, zeggen Amerikaanse onderzoekers.1
Wetenschappers hebben ook de huizen en werkplekken onderzocht van 362 parkinsonpatiënten. Dat deden ze in een gebied in Californië waar intensief landbouw wordt bedreven. Uit hun onderzoek bleek dat chemische bestrijdingsmiddelen als ziram, maneb en paraquat, de kans op parkinson tot wel drie keer kunnen verhogen. Het risico was het grootst op de werkplek, meestal een boerenbedrijf, waar mensen aan alle drie de bestrijdingsmiddelen werden blootgesteld. Ook thuis was het risico verhoogd, al was dat lager dan op de werkplek.2
Ook bij mensen die niet op een boerenbedrijf werken, kunnen bestrijdingsmiddelen in de lucht schadelijk zijn, ontdekten Spaanse onderzoekers. Ze onderzochten 17.429 patiënten met neurodegeneratieve aandoeningen zoals parkinson, alzheimer en multiple sclerose. Deze aandoeningen, waarbij de zenuwcellen worden aangetast, bleken veel vaker voor te komen in gebieden waar meer bestrijdingsmiddelen werden gebruikt.3
1 Am J Epidemiol, 2009; 169: 919-26; Lancet, 2000; 355: 1701
2 Eur J Epidemiol, 2011; 26: 547–55
3 Toxicol Appl Pharmacol, 2011; 256: 379–85
 

Bronnen:
1 Nationaal Kompas (RIVM), september 2013; www.nationaalkompas.nl
2 Parkinson Vereniging; www.parkinson-vereniging.nl; Parkinson’s UK, www.parkinsons.org.uk
3 Neurology, 2012; 78: 1138-45
4 Mov Disord, 2012; 27: 771-4
5 Eur J Neurol, 2011; 18: 106-13
6 Ann Pharmacother, 2006; 40: 935-8
7 Br J Nutr, 2010; 104: 757-64
8 J Neurol Sci, 2011; 306: 98-102
9 Ann Neurol, 2002; 52: 793-801; Am J Epidemiol, 2007; 165: 998-1006
10 J Neurol Sci, 2010; 288: 117-22
11 Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, 26 februari 2014; www.vwa.nl
12 Arch Neurol, 2010; 67: 808-11
13 Mov Disord, 2008; 23: 69-74