Ik heb een haat-liefdeverhouding met antibiotica. Het positieve van antibiotica is dat ik mijn leven eraan te danken heb. In 1942, toen mijn moeder 24 was, was haar tandarts zo onverstandig om een kies te trekken terwijl ze griep had. Binnen een paar dagen zwol haar hals op door een streptokokkeninfectie en ze moest met spoed naar het ziekenhuis. Mijn vader, destijds haar verloofde, zat huilend naast haar bed terwijl een priester haar de laatste sacramenten toediende.

Maar toen kwam het wondermiddel. Als laatste redmiddel kreeg mijn moeder penicilline, toen nog in het experimentele stadium. Binnen een paar dagen verdween de zwelling die haar gezicht vrijwel onherkenbaar had gemaakt. Mijn anders ongelovige vader spoedde zich naar de kerk en knielde dankbaar voor het altaar. Hij was ervan overtuigd dat hij getuige was geweest van een wonder.

Dat was in de tijd waarin antibiotica werden getest op hun vermogen om dodelijke bacteriële infecties te bestrijden, zoals die van mijn moeder. Door het werk van de Schotse arts en microbioloog Alexander Fleming en anderen maakte penicilline een opmars tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het middel werd ingezet tegen levensbedreigende ziekten zoals hersenvliesontsteking en longontsteking.

Er is geen andere categorie medicijnen die de moderne geneeskunde zo radicaal heeft veranderd, ja zelfs bepaald. Als mijn moeder die penicilline niet had gehad, was ze gestorven en was ik er niet geweest. Maar veertig jaar later gaat het helaas de verkeerde kant op. Het medicijn dat bestemd was voor levensbedreigende ziekten, wordt steeds vaker voorgeschreven voor voetschimmel of verkoudheid: als er maar een vermoeden is van een milde infectie wordt het voorgeschreven.

Het is dus ook een categorie geneesmiddelen die enorm misbruikt is. Al in de jaren 80 van de vorige eeuw bleek uit controle-onderzoek naar antibioticagebruik dat in de helft van alle gevallen de aandoening het gebruik ervan niet rechtvaardigde.  In een Britse studie naar het voorschrijfgedrag bleek dat driekwart van de patiënten met een luchtweginfectie zoals griep een recept voor antibiotica kreeg. En dat terwijl verkoudheid en griep bijna altijd door een virus worden veroorzaakt, waar antibiotica geen vat op heeft.

Volgens de criteria voor antibioticagebruik die destijds gehanteerd werden door de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention, was acht op de tien recepten overbodig.
Ik heb als twintiger meermaals antibiotica gehad voor onbeduidende infecties en dat heeft bij mij tot ernstige darmproblemen geleid. En die problemen waren op hun beurt de aanleiding om dit tijdschrift te gaan uitgeven.  De inmiddels overleden arts John Mansfield zei ooit: ‘Drie of vier antibioticakuren zijn genoeg om een patiënt over de rand van de afgrond te duwen en chronisch ziek te maken.’ Ik had problemen aan antibiotica te danken.

Overmatig antibioticagebruik heeft levensgevaarlijke gevolgen gehad. Het heeft gemaakt dat bacteriën muteren en resistent zijn geworden tegen antibiotica. Toen penicilline net was ontwikkeld, was een enkele kuur genoeg om ziekten zoals gonorroe en stafylokokkeninfecties te genezen. Maar in de jaren 90 van de vorige eeuw waren er veel hogere doseringen nodig, meestal gecombineerd met een tweede antibioticum, om ervan af te komen.

Nu werkt penicilline vaak niet meer afdoende. Uit een studie bij kinderen onder de 7 bleek dat alle kinderen die kort daarvoor antibiotica hadden gehad, pneumokokken bij zich droegen die resistent waren. Aangezien de bacteriën terugvechten, is het niet zo vreemd dat we steeds sterkere preparaten moeten ontwikkelen om ze te kunnen bestrijden. Preparaten met een lange lijst aan gevaarlijke bijwerkingen.

Celeste McGovern ontdekte dat de nieuwste soorten antibiotica soms gevaarlijker zijn dan de ziekten die ze moeten bestrijden: ze kunnen leverschade veroorzaken, brandplekken over het hele lichaam, hersenontsteking, zelfs een plotselinge hartaanval. Gelukkig zijn er natuurlijke antibiotica die we bij bepaalde infecties kunnen gebruiken. Die hebben geen bijwerkingen. Zelfs zoiets eenvoudigs als oregano-olie blijkt beter tegen bepaalde bacteriën te helpen dan sommige antibiotica. Hetzelfde geldt voor Manuka-honing, die werkt als medicijnen niet werken:
niet alleen tegen bepaalde longinfecties, maar zelfs tegen de bekende ziekenhuisbacterie MRSA (Meticilline Resistente Staphylococcus aureus). Ik ben heel dankbaar dat er antibiotica bestaan. Ze hebben het leven van mijn moeder gered en dat van mij mogelijk gemaakt. Maar sindsdien is duidelijk geworden dat ingrijpende ziekten niet altijd gebaat zijn bij ingrijpende medische maatregelen.

Zelfs voor een van de meest raadselachtige ziekten, namelijk fibromyalgie (lees: mijn strijd tegen fibromyalgie), zijn er nieuwe alternatieve behandelingen die onderdelen van het lichaam bereiken waar de moderne geneeskunde alleen maar van kan dromen.

Goed om te ween: In Nederland zijn artsen tegenwoordig zeer terughoudend in het voorschrijven van antibiotica. Als uw arts u antibiotica voorschrijft, is de kans groot dat u die echt nodig hebt!