Jaren geleden las ik een artikel van Nora Ephron in mannenblad Esquire, getiteld: ‘Hoe verhelp je het, eh, probleem’. Het ging over hygiënesprays voor dames, die toen in opkomst waren.
Ephron onderzocht hoe Alberto-Culver erin slaagde vrouwen ervan te overtuigen dat hun ‘vervelendste geurprobleem niet onder hun mooie armpjes zit’, zoals de concurrent het in zijn reclame omschreef.
Wat mij het meest intrigeerde in het stuk was de marketing-strategie: creëer een probleem, zodat je de oplossing kunt verkopen. In de jaren 70 van de vorige eeuw promootten ze de door hen verzonnen oplossing als feministisch, als onderdeel van de toenmalige seksuele revolutie.
Vertel vrouwen dat ze stinken en onaantrekkelijk zijn – dat ze een, eh, ‘probleem’ hebben dat zo onbespreekbaar is dat je het met eufemismen moet verkopen – en je kunt bergen geld verdienen.
De farmaceutische industrie gebruikt deze truc ook al heel lang. Ze verkoopt het idee dat depressie het gevolg is van een tekort aan serotonine. En dat een hartaanval komt doordat er te veel cholesterol rondzwerft in het lichaam, waardoor slagaders verstopt raken en het hart explodeert.
Beide theorieën zijn zeer omstreden, maar als je beweert dat iets de oorzaak is van een probleem, dan kun je een oplossing verzinnen, produceren en verkopen. Dus onmiddellijk begonnen de farmaceutische bedrijven behendig beide ideeën in het publieke bewustzijn te zaaien en konden ze geld verdienen met hun nieuwe medicijnen, vers uit het laboratorium: antidepressiva (SSRI’s: selectieve serotonine heropname remmers) en cholesterolverlagers (statines).
Ik moest hieraan terugdenken toen ik een tijdje terug een kop zag in de Daily Telegraph: ‘Menopauze verandert de hersenen, hebben onderzoekers ontdekt, en HRT [hormoonvervangingstherapie] moet eerder worden voorgeschreven’. Daaronder stond: ‘Wetenschappers zeggen dat HRT moet worden gezien als een beschermende maatregel voor vrouwen in de menopauze, om de “herprogrammering” van de hersenen een halt toe te roepen.’
Dit verhaal kwam vlak nadat in het Verenigd Koninkrijk was besloten dat HRT een vrij verkrijgbaar medicijn zou worden, en journalisten HRT uitriepen tot een ‘vrouwenrecht’.
Wat volgde was een enorme run op de medicijnen, waardoor de drogisterijen al snel door hun voorraden heen waren.
Het verhaal in de Daily Telegraph ging over een onderzoek van een jaar geleden, waarin werd beweerd dat een sterke daling van het oestrogeengehalte, zoals tijdens de menopauze gebeurt, grote gevolgen heeft voor de hersenen, waardoor de grijze massa afneemt en de doorbloeding verandert.
Roberta Diaz Briton, neurowetenschapper aan de Universiteit van Arizona, zegt in een Britse documentaire: ‘De menopauze is als een renovatieproject voor de hersenen, een herstructurering, een nieuwe bedrading… het idee dat je de menopauze maar gewoon moet verdragen, is eigenlijk schadelijk voor de gezondheid van vrouwen op de lange termijn.’
Briton zegt ook dat het uitstellen van behandeling tot een jaar na de laatste menstruatie gevaarlijk kan zijn, omdat de ‘hersenen dan al veranderd zijn en niet meer reageren op oestrogeentherapie’.
De conclusie van het onderzoek wordt zijdelings vermeld: sommige van die veranderingen in de hersenen verdwenen na de overgang, net als de veranderingen in cognitieve prestaties, ‘wat erop wijst dat de hersenen zich aanpassen en compenseren.’1 De vrouwen die later alzheimer kregen, waren alleen degenen die er genetisch gevoelig voor waren.
Wat ook niet werd vermeld, was een eerder uitgevoerd gerandomiseerd onderzoek bij vrouwen in de menopauze. Daaruit bleek dat het veranderen van de hersenstructuur met HRT geen effect had op de cognitieve functies en zelfs gevaarlijk kon zijn.2
Ook de bevindingen van de WHIMS-MRI-onderzoeken blijven onvermeld: zodra vrouwen stoppen met HRT, is de afname van het hersenvolume hetzelfde als die van de placebogroep.3
En waarom werd de Women’s Health Initiative Study niet genoemd, een groot onderzoek met meer dan 16.000 vrouwen? Dat onderzoek werd drie jaar eerder gestopt, omdat de vrouwen die HRT kregen meer hartkwalen, meer beroertes, meer bloedstolsels en 24 procent vaker borstkanker kregen dan de vrouwen die geen hormonen gebruikten.4
Ik wil op geen enkele manier de problemen bagatelliseren die veel vrouwen tijdens de overgang hebben. Maar ik weet dat er veel natuurlijke, effectieve middelen zijn die je in plaats van HRT kunt gebruiken, en die geen hartaanvallen, beroertes of kanker veroorzaken.
Waar het eigenlijk over gaat, is een tijdelijke ontregeling tijdens een grote overgangsfase in het leven van een vrouw. Die kan veel hinderlijke symptomen geven, zoals stemmingswisselingen, opvliegers en hersenmist. Dit zijn klachten die vrouwen soms ook ervaren als ze net moeder zijn geworden, wat ook een overgangsfase is.
Ik ben het niet eens met de stelling dat vrouwen na hun 50e cognitief achteruit gaan, tenzij ze HRT krijgen. Een recent overzichtsartikel rond de vraag of HRT dementie kan voorkomen, concludeerde dat er ‘grote discrepanties’ zijn tussen de afzonderlijke onderzoeken en dat de meest recente trials ‘geen gunstige effecten’ laten zien.5
Ik kan alleen voor mezelf spreken, maar ik schreef in elk geval mijn belangrijkste boeken in de tijd dat ik eigenlijk de kluts kwijt had moeten zijn. Maar ja, misschien ben ik wel een gekke oude vrouw.
[Noot Nederlandse redactie: in ons archief is een informatieve bijdrage van Barbara Havenith over dit onderwerp te lezen. Zie www.medischdossier.org/archief/dossier_mht/]
Bronnen
1 Sci Rep, 2021; 11: 10867
2 Neurology, 2016; 87: 887–96
3 Neurology, 2014; 82: 427–34
4 JAMA, 2002; 288: 321–33
5 Front Aging Neurosci, 2022; 14: 831807