Voeding in de strijd tegen auto-immuunziekten

Functioneel geneeskundige Marc Ryan combineert een paleodieet met traditionele Chinese geneeskunde in de strijd tegen de ziekte van Hashimoto, een ziekte waarbij ons eigen afweersysteem de schildklier aanvalt.

Ik heb de ziekte van Hashimoto: een auto-immuunziekte die de schildklier treft. De schildklier is de ‘thermostaat’ van ons lichaam. Toen de ziekte bij mij werd vastgesteld, bleek ik niet alleen de ziekte van Hashimoto te hebben, maar ook nog een andere auto-immuunziekte: de ziekte van Bechterew. Dat is een vorm van reuma waarbij gewrichten in het bekken en de wervelkolom chronisch ontstoken zijn. Bij mijn zoektocht vroeg ik een aantal artsen of mijn dieet van invloed was op mijn gezondheid. De meesten keken me aan alsof ik niet helemaal spoorde en zeiden dat mijn voeding niet uitmaakte.
Hun advies was om af te wachten en de ontwikkelingen in de gaten te houden. Met andere woorden: ik moest wachten totdat mijn immuunsysteem meer weefsel had vernietigd, voordat we in actie zouden komen.
Ik wilde niet wachten tot mijn schildklier kapot was. De redenen waarom voeding wel degelijk uitmaakt, liggen voor de hand: ten eerste bevindt het merendeel van ons immuunsysteem zich in de darmen (volgens sommige schattingen maar liefst 70-80 procent) en er is bewijs te over voor de theorie dat eiwitten uit onze voeding een immuunreactie veroorzaken.
Daarnaast moet het immuunsysteem voortdurend kiezen tussen het aanvallen van vijanden, waaronder afwijkende en oude cellen, en het tolereren van lichaamseigen cellen (eiwitten). Dat gaat in de praktijk helaas niet altijd goed. Auto-immuunziekten zoals Hashimoto ontstaan doordat het lichaam te aanvallend is: het immuunsysteem ruimt niet alleen oude en dode cellen op, maar begint ook gezonde cellen te vernietigen.
Er zijn veel theorieën over hoe dit komt, en er lijken talloze oorzaken te zijn. Maar belangrijk is dat voeding een essentieel onderdeel uitmaakt van het ziekteproces. Daarom moet u daar beginnen als u een auto-immuunziekte succesvol wilt behandelen.
Ik heb ervaren dat ik me pas beter ging voelen toen ik me helemaal op mijn dieet concentreerde en een paar grote veranderingen doorvoerde. Eerst stopte ik met gluten, zuivel en soja. Daarna probeerde ik het paleodieet. Dat is een dieet dat alle voedingsmiddelen schrapt die mogelijk tot ontsteking leiden, zoals de drie die ik zojuist al noemde, maar ook granen, noten en zaden, nachtschadeplanten (tomaat, paprika, aubergine en witte aardappel), alcohol
en koffie.
Dat zorgde bij mij voor een veel gezonder gewicht: ik verloor 11 kilo aan last, en het opgeblazen gevoel en de ontstekingen verdwenen. Ook mijn energie, uithoudingsvermogen, geheugen en cognitie verbeterden. De TPO-antistoffen (antistoffen die de schildkliercellen aanvallen en een marker zijn voor Hashimoto) in mijn bloed daalden van 1200 naar 153.
Zodoende ben ik er heilig van overtuigd geraakt dat het heel belangrijk is om voeding en leefstijl aan te passen.
De functionele geneeskunde richt zich, zoals de naam al zegt, op het verbeteren van functies in het lichaam. Het uitgangspunt is: als uw lichaam optimaal functioneert, bent u gezond.
En dat is logisch: vorm volgt functie. Voor een goede gezondheid moeten uw organen, klieren, spieren, pezen en botten allemaal goed werken.
Een functioneel geneeskundige (zoals ik) gebruikt alledaagse diagnostische testen (zoals bloed-, ontlasting- en speekselonderzoek) om uw basale gezondheid te bepalen. Vervolgens schrijft hij u supplementen voor, en veranderingen in uw voeding en leefstijl, om uw lichaam beter te laten functioneren.
Na een poosje zal hij opnieuw testen afnemen om vast te stellen of deze interventies werken of niet.
De voorloper van de functionele geneeskunde is naar mijn idee de traditionele Chinese geneeskunde (TCG). Al sinds de oudheid houden Chinese artsen zich bezig met hoe verschillende delen van het lichaam op elkaar reageren. En in de Chinese medische diagnostiek ligt de nadruk op bepaalde patronen van verstoorde functies.
De reden daarvoor is best logisch: elke ziekte (Hashimoto niet uitgezonderd) ontwikkelt zich langs verschillende stadia. Naarmate de ziekte erger wordt, raken er steeds meer organen bij betrokken, die daardoor niet meer goed functioneren. Daarom is het doel die verergering een halt toe te roepen, hopelijk terug te draaien en de gezonde functies in het lichaam te herstellen.

Het auto-immuunprotocol (AIP)

Het auto-immuunprotocol (AIP) is een paleodieet dat speciaal gericht is op het genezen van auto-immuunziekten. Bij alle auto-immuunziekten is gluten een belangrijke oorzaak. En coeliakie is geen overgevoeligheid voor een voedingsmiddel: het is een auto-immuunziekte.
Ook een lekkende darm (of leaky gut: een beschadigde darmwand) is een factor die nodig is voor de ontwikkeling van een auto-immuunziekte. Verder zijn er vele voedingsstoffen die op gluten lijken en die een afweerreactie in het maag-darmkanaal kunnen veroorzaken.
Denk daarbij aan granen, peulvruchten en zuivelproducten: die kunnen allemaal bijdragen aan een lekkende darm. Ook noten, zaden en nachtschaden kunnen de schade aan de darmwand vergroten. Dat doen ze doordat ze het darmslijmvlies direct beschadigen, of door in de dunne darm de groei te stimuleren van bacteriën en schimmels die daar schade kunnen veroorzaken.
De eerste fase in elk dieet om de schildklier te genezen, is dus bedoeld om uw voeding te vereenvoudigen door al deze schadelijke stoffen te vermijden.
In 2016 publiceerden Italiaanse onderzoekers een studie die zich specifiek richtte op patiënten met overgewicht én de ziekte van Hashimoto. Ze gebruikten een dieet dat bijna identiek was aan het hierboven genoemde AIP.1
De resultaten waren indrukwekkend. De deelnemers die het dieet volgden, vielen niet alleen af, maar ook daalden hun vetmassa en hun TPO-waarden.
De voedingsmiddelen en stoffen die u bij het AIP mijdt, zijn stoffen die kunnen bijdragen aan de beschadiging van de darmen. Als u die producten laat staan, kan het darmslijmvlies zich herstellen. En als we ook nog de inzichten uit de TCG gebruiken om de inwendige organen te ondersteunen, zorgt dat bij mensen met een auto-immuunziekte vrijwel altijd voor minder symptomen en voor genezing.

De herintroductie

Als u de eliminatiefase van het AIP hebt gedaan (meestal 30-60 dagen), kunt u aan de volgende fase beginnen: de herintroductie van voedingsmiddelen. U introduceert één voedingsmiddel tegelijk, zodat u kunt nagaan of u daar last van krijgt.
Deze fase van het AIP is in feite een test om te kijken wat u wel en niet kunt eten. Er zijn mensen die een paar jaar bezig zijn geweest om hun darmen weer gezond te krijgen en nog steeds merken dat ze overgevoelig zijn voor bepaalde voedingsmiddelen.
Mijn medische ervaring heeft me geleerd dat de meeste mensen die de diagnose pas kort hebben of het dieet pas kort volgen, volgens de TCG een bepaald energietekort hebben.
Dit soort tekorten zorgt voor ziekten die zich kenmerken door een zwakke stofwisseling en uitputting. Voorbeelden hiervan zijn hypothyreoïdie (traag werkende schildklier), bijnieruitputting, ondervoeding en verzwakking door een trauma of operatie. Bij sommige tekorten raken bepaalde systemen of organen in het lichaam uitgeput en hebben ze ondersteuning nodig.
De verschillende soorten tekorten zijn bijvoorbeeld bloedleegte (bij verschillende typen bloedarmoede), yin-leegte (gelokaliseerd in organen zoals de nieren, lever of het hart), yang-leegte (lijkt op hormonale stoornissen zoals hypothereoïdie en bijnieruitputting) en qi-tekort (algehele vermoeidheid en lichaamszwakte).
Als we die tekorten met een dieet willen behandelen, gebruiken we supplementen en voedingsmiddelen die rijk zijn aan voedingsstoffen die de systemen en organen van het lichaam weer kracht en energie geven, en ze helpen herstellen. Een basisdieet gericht op een qi-tekort kunnen we ook gebruiken als een basisdieet waarnaar we kunnen terugkeren als we de ergste aandoeningen of infecties behandeld hebben.

Dieet bij qi-tekort

De basis van het dieet wordt gevormd door complexe (meervoudige) koolhydraten met wat hoogwaardige eiwitten en licht gekookte groenten. Verse, lokaal geteelde voeding van het seizoen heeft de voorkeur, want dat is zeer voedzaam en heeft de sterkste qi.
U moet het eten licht koken; u stoomt of blancheert groenten kort, zodat ze een beetje knapperig blijven. Groene bladgroenten, delicate groenten, broccoli en bonen kunt u het beste op deze manier klaarmaken. Zwaardere wortelgroenten en granen moet u langer en langzaam koken (slow cooking), zodat ze hun qi, vorm en textuur behouden.
Het grootste deel van het dieet (40-60 procent) moet bestaan uit makkelijk verteerbare koolhydraten zoals zoete aardappel en zetmeelrijke wortelgroenten. De rest moet bestaan uit gekookte groene, rode en gele groenten (30-40 procent) en een klein deel uit hoogwaardige dierlijke eiwitten (10-20 procent).
Bij aandoeningen door een qi-tekort zijn soepen en stoofschotels bijzonder heilzaam. U kunt overwegen in het weekend extra veel te koken voor de hele week. De tijd nemen om uw eigen eten te koken, kan op zich al therapeutisch zijn.

Literatuur
1. Drug Des Devel Ther, 2016; 10: 2939–46

Symptomen van een qi-tekort

• Gevoel van zwakte, slaperigheid en/of vermoeidheid
• Lusteloosheid
• Wazig hoofd (brain fog) en niet goed kunnen denken, waarnemen of voelen
• Slechte eetlust
• Slechte spijsvertering
• Vatbaar voor verkoudheid en griep
• Moeizaam herstellen van ziekte
• Slechte haargroei
• Fletse, bleke gelaatskleur
• Kortademigheid
• Snel zweten bij inspanning
• Laag libido
• Spierzwakte
• Afkeer van kou, het snel koud hebben
• Veel plassen
• Onvruchtbaarheid
• Miskraam
• Matte, broze nagels

Voedingsadviezen bij qi-tekort:
Eet al uw voeding gekookt en warm. Slow cooking van soepen, stoofschotels en bouillon is bijzonder effectief.
Kauw uw eten goed.
Probeer eenvoudige combinaties van een paar ingrediënten. Gebruik regelmatig en wat vaker kleinere maaltijden en eet op vaste tijden.
Een groot deel van uw maaltijd moet uit complexe (meervoudige) koolhydraten en groenten bestaan. Eet weinig vlees (aanbevolen: vlees dat rijk is aan voedingsstoffen, zoals orgaanvlees).
Drink niet te veel bij de maaltijd. Sla geen maaltijden over en ga niet multitasken tijdens het eten.

Waarom valt het lichaam zichzelf aan?

Er is niet één duidelijke oorzaak voor auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Hashimoto die leidt tot een te traag werkende schildklier.
Veel mensen met een auto-immuunziekte zijn in aanraking gekomen met een virus of een andere ziekteverwekker, zoals het Epstein-Barr-virus (of een ander herpesvirus), een Coxsackie-virus of de ziekte van Lyme.
Sommige onderzoekers denken dat die virale fragmenten op schildklierweefsel lijken, en daarom valt het immuunsysteem nadat het een virus heeft bestreden, de schildklier aan.
Ook kan er blootstelling zijn geweest aan gifstoffen uit de omgeving, zoals kwik of bisfenol A. Die stoffen vormen zogeheten neo-antigenen: nieuwe antigenen (stoffen die het afweersysteem activeren) die bestaan uit de chemische stof plus ons eigen weefsel.
Deze neo-antigenen brengen een afweerreactie op gang: ons lichaam produceert antilichamen tegen deze afwijkende kruising tussen chemisch en menselijk weefsel. Blootstelling aan de chemische stof en vervolgens de productie van antilichamen tegen verschillende weefselantigenen kan een auto-immuunreactie geven.
Verder kunnen de blootstelling aan gluten en ook coeliakie een rol spelen in de ontwikkeling van een auto-immuunziekte die zich tegen de schildklier richt.1
Stress kan ook een factor zijn bij het ontstaan en verergeren van auto-immuunziekten zoals Hashimoto. In een overzichtsstudie merkten de onderzoekers op dat ‘een groot deel (tot 80 procent) van de patiënten ongebruikelijk veel emotionele stress had voordat de ziekte begon. Helaas veroorzaakt stress niet alleen de ziekte, maar de ziekte zelf kan ook tot aanzienlijke stress bij de patiënten leiden, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.’2

Literatuur
1. Eur J Endocrinol, 1994; 130: 137–140
2. Autoimmun Rev, 2008; 7: 209–13

Vermijd de volgende voedingsmiddelen
Het auto-immuunprotocol (AIP) is een variant op het paleodieet dat bedoeld is om auto-immuunziekten tegen te gaan. Tijdens de eliminatiefase laat u onderstaande voedingsmiddelen weg. Daarna kunt u ze een voor een weer introduceren:

Noten
amandelen
cacao
cashewnoten
hazelnoten
koffie
macadamia-noten
paranoten
pecannoten
pijnboompitten
pistachenoten
walnoten

Zaden
anijs
chiazaad
hennepzaad
komijnzaad
koolzaad
koriander
kummel
lijnzaad
maanzaad
mosterd
nootmuskaat
pompoenpitten
sesamzaad
venkelzaad
zonnebloempitten

Eieren
eendeneieren
ganzeneieren
kippeneieren
kwarteleieren

En verder…
alcohol
chemische hulpstoffen
emulgatoren
kleurstoffen
kunstmatige zoetstoffen
stevia
verdikkingsmiddel
voedingsadditieven
NSAID’s (aspirine, ibuprofen, naproxen)

Granen
amarant
boekweit
bulger
farro
gerst
gierst
haver
kamut
mais
quinoa
rijst
rogge
sorghum
spelt
tarwe
teff
wilde rijst

Peulvruchten
adzukibonen
zwartoogbonen
erwten
favabonen
kidneybonen
kikkererwten
limabonen
linzen
marinebonen
mungobonen
pinda’s
rode bonen
sojabonen
tuinbonen
witte bonen
zwarte bonen

Zuivel
caseïne
gecondenseerde melk
geitenkaas
geitenmelk
ghee
kaas
karnemelk
kefir
koffiemelk
kwark
melk
melkpoeder
room
roomboter
roomijs
roomkaas
schapenmelk
slagroom
wei
wei-eiwit
yoghurt
yoghurtijs
zure room

Nachtschaden
aardappel
ashwagandha
aubergine
cayennepeper
chilipeper
chipotle
dwergkers
gojibessen
habaneropeper
jalapeñopeper
poblanopeper
puntpaprika
rode paprika
tabak
tomaat
tomatillo
wolfsbes

Heilzame voedingsmiddelen bij een qi-tekort
Probeer uw voeding aan te vullen met meer voedingsmiddelen uit de lijst hieronder, om uw qi-tekort te compenseren:

Voedsel met een neutrale of zoet-warme smaak
abrikozen
ansjovis
artisjok
bieten
druiven
gestoofd fruit
kip
knolselderij
kokosmelk
kokosnoot
krenten
lamsvlees
lever
makreel
niertjes
okra
papaja
rundvlees
sareptamosterd
snijbonen
tonijn
vijgen

Kleine hoeveelheden voedsel met scherpe smaak
kaneel
knoflook
prei
specerijen die niet van zaad afkomstig zijn (salie, bonenkruid, tijm, dragon, enz.)
ui
verse gember
zwarte peper

Complexe zoete smaken
dadels
kersen
kokossuiker
melasse

Geneeskrachtige producten
Astragalus
Codonopsis
haver
kikkererwten
optioneel (niet tijdens de eliminatiefase, maar alleen als u het voedingsmiddel weer hebt geïntrodu-ceerd): lichte granen (met name rijst en rijstepap)
optionele kruiden (na afloop van de eliminatiefase, eerst herintroduceren en pas als u het kunt verdragen met mate nemen): nootmuskaat en venkel
rode en zwarte peper
dadels
walnoten
zwarte bonen

Vermijd: grote hoeveelheden rauwe groenten, salade, rauw fruit (met name citrus), amarant, tarwe, tomaat, spinazie, snijbiet, tofoe, gierst, zeewier en zout. Vermijd ook zware maaltijden en te veel zoete voedingsmiddelen en geconcentreerde suikers, meer dan 1-2 gram vitamine C, bier, ijs en zuivelproducten (behalve een beetje grasboter), suiker, chocola, noten (en notenboter) en zaden (behalve walnoten)

Recepten om een qi-tekort te verhelpen

Zoete-aardappelpasta met pesto
(4-6 porties)
Dit is een voedzaam en heerlijk gerecht dat licht is, maar toch vult. Bovendien is het gluten- en zuivelvrij, en vegetarisch. U kunt de pesto eventueel van tevoren maken. Zoete-aardappelpasta kunt u in sommige supermarkten en Aziatische winkels vinden of online bestellen.
Ingrediënten zoete-aardappelpasta:
350 gram zoete-aardappelnoedels
½ theel zout
1 theel olijfolie
Ingrediënten pesto:
Ingrediënten pesto:
25 gram basilicum
120 ml kokoscrème
4 eetl olijfolie
20 gram vers of bevroren kokos (optioneel, voor een dikkere pesto)
2 teentjes knoflook
sap van ½ citroen
½ theel zout en nog wat om erover
te strooien
½ theel peper om erover te strooien

1 Breng een grote pan water aan de kook. Doe de pasta erin met een beetje zout en olijfolie, en kook volgens de aanwijzingen op de verpakking.
2 Terwijl de pasta kookt, maakt u de pesto. Doe alle ingrediënten in een blender. Blend op hoge snelheid tot
alles goed gemengd is en de pesto een romige consistentie heeft (10-15 seconden).
3 Verdeel de pasta over diepe borden, bedek met de gewenste hoeveelheid pesto, en voeg naar smaak zout en peper toe. U kunt dit gerecht 3-4 dagen in de koelkast bewaren of invriezen voor later gebruik.

Geroosterde wortelgroenten met waterkers
(4-6 porties)
Dit is een van mijn favoriete recepten. Het is heerlijk om zo te eten of als bijgerecht. Het is voedzaam en stimuleert tegelijk de lever-qi.
Het gerecht is heilzaam bij aandoeningen door een qi-tekort.
Ingrediënten:
4 kleine wortels, in plakjes van ½ cm
3 kleine pastinaken, in plakjes van ½ cm
3 middelgrote zoete aardappelen, in partjes van 1 cm
4 kleine bieten, in partjes van ½ cm
4 eetl olijfolie
½ theel zout
½ theel peper
8 gram waterkers, grof gehakt
1 eetl balsamico-azijn

1 Verwarm de oven voor op 200°C.
2 Leg de stukjes wortels, pastinaak, zoete aardappelen en bieten in een grote ovenschaal. Bedek ze gelijkmatig met olijfolie en bestrooi ze met zout en peper. Rooster de groenten 50-60 minuten. Roer halverwege om zodat ze gelijkmatig bruin worden.
3 Als de groenten zacht en licht gekarameliseerd zijn, zijn ze klaar.
4 Hussel de waterkers en balsamico-azijn door de groenten. Serveer als hoofdgerecht of met salade, aardappelen of een eiwitrijk bijgerecht.

Dit artikel is afkomstig uit The Hashimoto’s healing diet door Marc Ryan (Hay House, 2018)
 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Eten als medicijn

Groeien met psychosynthese

De invloed van klanken op je lichaam

Essentiële oliën als luchtzuiveraar

Van ziekte en zorg naar gezond gedrag

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier