Het eten van vis was slechts enkele decennia geleden nog vanzelfsprekend. Maar in deze tijd krijg ik steeds meer vragen over de consumptie van vis. Is vis nog gezond? Hebben we vis echt nodig? Is vis eten ecologisch verantwoord? Is gekweekte vis beter en veiliger dan in het wild gevangen vis? Op grond van veranderingen in voedselveiligheid en de komst van nieuwe producten heb ik mijn voedingsadvies over vis eten fors bijgesteld.
Vis is eiwitrijk, hij bevat vitamine D, jodium, selenium en gezonde vetten. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) erkent een aantal gezondheidsclaims: visconsumptie is goed voor zowel de ontwikkeling alsook het functioneren van onze hersenen, voor hart en bloedvaten, voor de ogen en belangrijk voor het regelen van de hoeveelheid vet in ons bloed. Deze gezondheidseffecten zijn toe te schrijven aan de gunstige vetten die vis bevat: de omega 3-vetzuren. Deze vetten hebben een ontstekingsremmende werking. We kunnen deze vetten zelf niet maken en zijn daarvoor dus aangewezen op onze voeding.
Zorgelijke ontwikkelingen
Wereldwijd is de visvangst gegroeid van 20 miljoen ton in 1945 naar ruim 80 miljoen ton wilde vangst en 90 miljoen ton gekweekte vis in 2017.1 De laatste tien jaar is de totale vangst door regelgeving redelijk stabiel gebleven. De overbevissing heeft de visstand gedecimeerd en door de steeds groeiende vraag zijn er viskwekerijen ontstaan om toch aan de behoefte te blijven voldoen. Deze ‘fish farms’ bestaan uit kooien die in de kustwateren drijven.
Aanvankelijk werden deze kweekvissen gevoerd met vismeel. Deze productiewijze is zeer inefficiënt aangezien er tot zes kilo vismeel nodig is om één kilo vis te kweken! Om die reden werd een deel van het vismeel vervangen door soja en mais. Nadelen van soja in visvoer is dat er regenwoud wordt gekapt om soja te verbouwen. Voorts bevat soja geen omega 3- vetzuren, zodat het ‘gezonde’ effect van visconsumptie gedeeltelijk teniet wordt gedaan. Verder zwemmen de kweekvissen dicht op elkaar, wat een verhoogde kans op ziekten geeft. Preventief wordt antibiotica toegevoegd aan het visvoer, maar dit bevordert het ontstaan van resistente bacteriën.
Vis is niet alleen minder gezond geworden door de daarin aanwezige antibiotica en de afgenomen hoeveelheid omega 3-vetzuren. Er zijn nog meer door de mens veroorzaakte problemen. Kolencentrales stoten bijvoorbeeld grote hoeveelheden kwikverbindingen uit, die uiteindelijk in de oceaan terechtkomen en gestapeld worden in het vetweefsel van vissen. Kleine vissen, zoals sardines en ansjovis die laag in de voedselketen zitten, bevatten veel minder zware metalen.
Komen we zonder vis eten aan onze omega 3-behoefte?
Vissen bevatten weliswaar omega 3-vetzuren, maar ze maken deze niet zelf. En dat geldt ook voor krill en het fytoplankton dat door vissen wordt gegeten. De bron van omega 3- vetzuren voor vissen en plankton zijn de algen. De vraag is dus: kunnen we niet beter onze omega-3 direct uit algen betrekken? Dan omzeilen we de toxische stoffen die in de vissen zitten, eten we minder vis, en kan de wereldwijde vispopulatie zich herstellen van de overbevissing.
Algenolie even effectief als visolie?
Vincent van Beelen (Universiteit van Wageningen) onderzocht algenolie.2 Algenolie is veilig en geeft dezelfde bescherming voor hart en vaten als visolie. Algen hebben nog andere voordelen: ze kunnen worden gekweekt in vaten of vijvers, zodat de vervuiling van de zee wordt vermeden. Algen slurpen bovendien twee tot vijf keer hun gewicht aan broeikasgassen op uit de atmosfeer en zo dragen ze in hoge mate bij aan compensatie van de CO2-uitstoot.
Gewijzigd voedingsadvies
Als u vis eet, kies dan voor vette vissen laag in de voedselketen zoals verse ansjovis en sardines (in olijfolie, niet in zonnebloemolie).Vermijd grote vissen zoals tonijn en zwaardvis; deze zijn vaak overbevist en veel meer belast met zware metalen.Kies voor in het wild gevangen vis zoals de Sockeyezalm uit Alaska. Vermijd kweekzalm. Deze is minder rijk aan omega 3-vetzuren en is vaak behandeld met antibiotica.Vervang uw omega 3-suppletie met visolie door algenolie. Het is ecologisch gezien duurzaam en past bovendien ook in een vegetarische of veganistische voedingswijze.
Op uw gezondheid!
Maarten Klatte, arts voor leefstijlgeneeskunde.
BRONNEN:
1 www.fao.org/fishery/statistics
2 Food Chem Toxicol. 2007 May;45(5):716-24