De vijf vragen van deze editie over fytotherapie worden beantwoord door apotheker Christine Catlender. Zij is weliswaar gepensioneerd, maar zeker niet in ruste, zoals ze zelf benadrukt. Zij bekleedt nog steeds diverse advies- en bestuursfuncties.

Catlender baseert haar belangstelling voor en kennis over planten als geneesmiddel op een gedegen universitaire opleiding, waar tot aan de eeuwwisseling kennis van geneesmiddelen van plantaardige herkomst een grote rol speelde.

Als voorbeeld verwijst ze naar het onderdeel farmacognosie (het herkennen en analyseren van grondstoffen van plantaardige oorsprong). Destijds was de herkomst van geneesmiddelen nog voor een aanzienlijk deel plantaardig.

Dat is vandaag de dag heel anders. Tegenwoordig wordt in de apothekersopleiding vooral aandacht besteed aan de werking van moderne geneesmiddelen bij de individuele patiënt, de interactie tussen geneesmiddelen – en eventueel kruidenpreparaten – die tegelijk worden ingenomen en de interferentie met laboratoriumuitslagen om diagnostische en therapeutische problemen te voorkomen.

Opvallend is, dat er de laatste jaren vanuit de studenten aan de universiteiten meer en meer vraag komt naar integratie van plantengeneeskunde binnen de opleiding tot apotheker. Een ontwikkeling die Catlender alleen maar kan toejuichen.

Vraag 1 Wat is de historie van fytotherapie?

Fytotherapie is een van de oudste geneeswijzen. De mens had duizenden jaren geleden alleen de natuur als bron voor middelen ter verlichting van klachten.  Fytotherapie beperkt zich tot het gebruik van planten, zowel de hele plant als een deel ervan (bladeren, wortels, bloemen).

Na het oogsten wordt de plant verwerkt tot een geneesmiddel of kruidenpreparaat. In de loop van de eeuwen – vanaf het oude China en Egypte, via de Grieken en Romeinen en vervolgens vanuit de (middeleeuwse) kloosters – heeft de kennis over de geneeskrachtige werkzaamheid van planten en hoe deze toe te passen, zich verspreid.

Fytotherapie is niet een op zichzelf staande vorm van geneeskunde, maar geïntegreerd in de reguliere geneeskunde. In de moderne westerse geneeskunde worden nog steeds geneesmiddelen toegepast die geheel of gedeeltelijk afgeleid zijn van planten.

Vraag 2 Wat is de achtergrond van een fytotherapeut?

Deze is zeer divers. In Nederland is er op dit moment geen opleiding tot fytotherapeut en dus is fytotherapeut geen beschermde titel. Er zijn regulier opgeleide artsen, maar ook therapeuten die zich in fytotherapie hebben gespecialiseerd.

In het verleden was kennis van de eigenschappen van geneeskrachtige planten en hoe deze te verwerken een belangrijk onderdeel van de opleiding tot apotheker. Dit onderdeel is de laatste jaren vervangen. Het is wel mogelijk voor studenten, zowel aan de universiteit van Leiden als van Utrecht, om de keuzemodule ‘planten en geneesmiddelen’ te volgen.

Geneeskundestudenten hebben deze mogelijkheid niet. Wel zijn er modules fytotherapie in hbo-opleidingen natuurgeneeskunde of orthomoleclaire geneeskunde. Ook zijn er verschillende meerjarige herboristenopleidingen, waarbij studenten niet alleen leren kruiden toe te passen, maar ook kruidenpreparaten te maken.

Vraag 3 Hoe gaat een fytotherapeut te werk?

Een fytotherapeut gaat uit van dezelfde onderzoeksmethoden als een reguliere arts. Vervolgens schrijft de fytotherapeut (arts, herborist) plantaardige middelen of geneesmiddelen voor, van hoge, constante kwaliteit, die al langdurig worden gebruikt en als veilig worden beschouwd.

De werking is plausibel op basis van beschikbare gegevens of is aangetoond in klinische studies, net als bij andere geneesmiddelen.

Vraag 4 Welke middelen gebruikt de fytotherapeut?

Traditionele kruidenpreparaten zijn vaak tincturen:
een alcoholisch extract van de gedroogde of verse plant. Gedroogd, omdat men op die manier gedurende langere periode kan beschikken over voldoende uitgangsmateriaal tot aan de volgende oogst. Verse planten moeten immers snel verwerkt worden, voordat ze beginnen te verwelken en dus achteruit gaan in werkzaamheid.

Al tijdens de oogst en vervolgens in alle stappen van het productieproces wordt gecontroleerd of de plant, dan wel het te bereiden middel, aan alle eisen voldoet, om zo te komen tot een betrouwbaar en werkzaam product van constante kwaliteit. Met moderne verwerkingsmethoden is het tegenwoordig ook mogelijk om tabletten en capsules te maken met werkzame bestanddelen van plantaardige herkomst.

Vraag 5 Welke aandoeningen zijn bij uitstek goed te behandelen met fytotherapie?

Fytotherapie kan over het algemeen met succes voor veel klachten worden ingezet, bijvoorbeeld: slaap-problemen, spanning en depressie, aandoeningen aan de luchtwegen, maag en darmen, klachten aan de blaas blaas, overgangsklachten, huidklachten, prostaat-klachten, artrose en sportblessures.

Maak kennis met Medisch Dossier