De Canadese overheid heeft begin dit jaar haar nieuwe voedingsrichtlijnen bekendgemaakt. Het is de schijf van drie geworden, die voor 50 procent bestaat uit groente en fruit, 25 procent uit onbewerkte koolhydraten en 25 procent eiwitrijke voeding. Wat is er zo goed aan deze schijf van drie? Hoe zit het dan met de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum?
In het Canadese rapport met de nieuwe richtlijnen voor voeding wordt veelvuldig naar onderzoeken verwezen, zodat iedereen kan zien waarop de adviezen zijn gebaseerd. Het Voedingscentrum doet dit pertinent niet. Het leuke is dat de Canadese overheid al het gesponsorde onderzoek heeft uitgesloten. Het Voedingscentrum noemt zich onafhankelijk en volgt de richtlijnen van de Gezondheidsraad. U gelooft het misschien niet, maar bij het controleren van zijn adviesrapporten was meteen al het eerste onderzoek dat ik checkte gesponsord door de Nederlandse Zuivelindustrie.1 Hierdoor rijst de vraag hoe onafhankelijk de Gezondheidsraad en daarmee de adviezen van het Voedingscentrum zijn. Ik heb de richtlijnen van het Voedingscentrum er daarom even bij gepakt en grondig bestudeerd. Er vielen me vele vreemde adviezen op.
Merkwaardigheden
Extreem gezonde voedingsmiddelen zoals zuurkool en zeewier staan buiten de Schijf van Vijf. Groentesap ook. Hier wordt verder geen verklaring voor gegeven.
Volle zuivel wordt afgeraden, terwijl de Gezondheidsraad hier geen problemen meer mee heeft.2 Kennelijk volgt het Voedingscentrum dus helemaal niet overal de richtlijnen van de Gezondheidsraad.
Koffie gezet met een cafetière mag niet, maar koffie uit de automaat mag wel. Automaatkoffie bevat vaak oploskoffie. Oploskoffie is zeer rijk aan het kankerverwekkende acrylamide.3 Lijkt me een slecht advies.
Het Voedingscentrum adviseert om variatie aan te brengen in uw voedingspatroon, maar raadt vervolgens aan om uw voeding te baseren op brood, pasta, couscous, noedels en rijst. Op rijst na, zijn dit allemaal producten op basis van tarwe. Dat lijkt me dan toch wel weer erg eenzijdig.
Er wordt geadviseerd om maximaal 3 tot 5 keer per dag iets kleins buiten de Schijf van Vijf te eten. Daarnaast is dan nog maximaal 3 keer per week ruimte voor een wat grotere snack of minder gezonde keuze. Veel mensen zullen dit echter zien als een vrijbrief om dagelijks te gaan snoepen en snacken en om wekelijks nog eens drie keer extra junkfood te gaan eten.
Nederlanders moeten meer vezels eten. Volgens het Voedingscentrum is dat alleen mogelijk door te kiezen voor bruinbrood, volkorenbrood of volkorenproducten. Volgens onderzoek blijkt brood op basis van tarwe bijna volledig uit onoplosbare vezels te bestaan en niet uit oplosbare.4 Onoplosbare vezels blijken bij veel mensen met PDS voor spijsverteringsproblemen te kunnen zorgen.5 Niet alle vezels zijn hetzelfde. Het Voedingscentrum maakt hier geen onderscheid in.
En nog meer?
De Schijf van Vijf bevat wel erg veel koolhydraten. In een land waar veel mensen nauwelijks bewegen, kunnen zetmeelrijke producten ervoor zorgen dat er gemakkelijk overgewicht ontstaat. Het is dan ook niet gek dat meer dan
50 procent van Nederland te dik is. Ook is het Voedingscentrum nog steeds bang voor verzadigd vet, terwijl steeds meer onderzoekers hieraan twijfelen.6-13 Het is eigenlijk belachelijk dat het Voedingscentrum niets doet tegen voedingsmisstanden en dat we een stichting zoals Foodwatch nodig hebben om de consument te beschermen tegen de voedingsindustrie. Blauwe-bessensap dat bijna volledig uit witte-druivensap bestaat, of maisbrood dat geel geverfd is met kleurstof omdat er nauwelijks mais in zit, zijn voorbeelden van misstanden die Foodwatch aanpakt.14,15
Margarine
De richtlijnen van het Voedingscentrum zijn doordrenkt met een hang naar margarine.16 Margarine is een sterk geraffineerd product, dat zeer veel calorieën bevat en bijzonder weinig micronutriënten. De basis van margarine vormt steevast zonnebloemolie. Een tijdje terug was in een tv-uitzending van Keuringsdienst van Waarde te zien dat er bij de productie van zonnebloemolie giftige chemicaliën komen kijken.17 Nader onderzoek leert dat deze stoffen bijna altijd als residu in zonnebloemolie aanwezig zijn.18
Conservatief
De Schijf van Vijf is erg conservatief. Het Voedingscentrum voert actief campagne om superfoods uit het dieet van de Nederlander te weren.19 Dat terwijl de meeste superfoods onbewerkte groenten, fruit en noten zijn.
Een ander zorgwekkend punt is dat vrijwel alle experts van het Voedingscentrum, inclusief de directrice, hun studie hebben gedaan aan de universiteit van Wageningen.20 Deze universiteit staat bekend om haar banden met de industrie.21-23 Sterker nog, Unilever zal binnenkort zelfs gaan inwonen op de campus van deze universiteit.24 De directrice van het Voedingscentrum komt (net als de vorige directrice) bij Unilever vandaan. Dit komt allerminst objectief over.
Schijf van Vijf niet alleen maar slecht
Hoewel ik denk dat de Schijf van Vijf beter kan, denk ik dat veel Nederlanders gezonder zouden eten wanneer ze deze schijf zouden volgen. Er staan ook veel goede adviezen in, zoals het advies om minimaal 250 gram groente per dag te eten. Het Voedingscentrum adviseert om iets minder vlees te eten en meer plantaardig. Light-frisdrank en frisdrank met suiker worden ook ontraden. Verder wordt geadviseerd om regelmatig een eitje en een portie haver toe te voegen aan uw dieet. Allemaal adviezen waar ik niks op tegen heb.
Over de voedingsdriehoek van de Belgen ben ik erg te spreken. Zij adviseren om zo weinig mogelijk geraffineerd voedsel te eten en juist te kiezen voor onbewerkt, waarbij groente en fruit de basis vormt. Brood en margarine staan hier niet op de voorgrond.
Niet alleen rozengeur en maneschijn
Hoewel er veel goede dingen te zeggen zijn over de voedingsrichtlijnen in Canada, zijn er ook standpunten waar ik minder over te spreken ben. De angst voor verzadigd vet zit er daar ook goed in. Overal wordt geadviseerd om met een grote boog om verzadigd vet heen te lopen. Zo wordt er wel kefir geadviseerd, mits dit maar de halfvolle variant betreft. Dat vind ik dan wel weer jammer. Zeker omdat modern onderzoek keer op keer aantoont dat volle zuivel juist gunstig kan zijn ten opzichte van de magere variant.25-27
Het is eigenlijk vreemd dat er in elk land andere voedingsadviezen gelden. Zijn we dan allemaal lichamelijk zo verschillend? Waarschijnlijk niet. In elk land lopen er experts rond, die kennelijk toch van mening verschillen ten opzichte van de experts in andere landen. Dit gegeven toont aan dat er ook onder experts grote verschillen in visie bestaan. U kunt daarom het beste zelf op onderzoek gaan en uw eigen waarheid vormen. De adviezen van vandaag zijn mogelijk morgen alweer achterhaald.
Verschuiving
Tien jaar geleden lag het accent bij voedingsadvies vooral op de nutriënten. Wetenschappers en beleidsmakers zijn toen langzaam gaan inzien dat voedsel beoordelen op enkele aanwezige micronutriënten te kort door de bocht was. Een voedingsmiddel is meer dan een paar stofjes bij elkaar. Inmiddels is er weer een verschuiving gaande: die van de voedselcombinaties. We eten geen losse voedingsmiddelen, maar een hele maaltijd. Wie eet er een bord rijst? Bijna niemand… Rijst gaat vrijwel altijd vergezeld van groente en eiwit. Bij combinaties gelden er weer totaal andere wetten. De komende jaren zullen we gaan ontdekken wat voor geheimen de combinatieleer ons brengt.
Deze column verscheen eerder in de nieuwsbrief van Juglen Zwaan. Om zijn nieuwsbrief zelf te ontvangen, kunt u zich aanmelden op www.ahealthylife.nl/nieuwsbrief
Literatuur
1. Int J Cardiol. 2013 Aug 10;167(3):925-9
2. Voedingsmagazine 2015 (4);8-10
3. USFDA Survey Data on Acrylamide in Food: Individual Food Products
4. Institutionen för livsmedelsvetenskap 2012 (351) Dietary fibre composition and sensory analysis of heat treated wheat and rye bran
5. Int J Mol Med. 2017 Sep; 40(3): 607–613
6. Br J Sports Med. 2017 Aug;51(15):1111-1112
7. aHealthyLife.nl (2016) 5 studies – kan het fabeltje over verzadigd vet in de prullenbak?
8. BMJ. 2015 Aug 11;351:h3978
9. Ann Intern Med. 2014 Mar 18;160(6):398-406
10. Am J Clin Nutr. 2010 Mar;91(3):535-46
11. PLoS One. 2016 Jun 29;11(6):e0158118
12. BMJ. 2016; 353: i1246
13. Nutr J. 2017 May 19;16(1):30
14. Foodwatch (2017) Winnaar Gouden Windei 2017
15. Foodwatch (2016) Winnaar Gouden Windei 2016
16. Voedingscentrum (2019) Smeer- en bereidingsvetten
17. Keuringsdienst van waarde (2018) Zonnebloemolie
18. J Clin Exp Tox 2017 Nov;1(1):27-30
19. NRC (6 maart 2014) Voedingscentrum waarschuwt: geloof niet in ‘superfoods’
20. Voedingscentrum (2019) Wie zijn wij?
21. Trouw (5 mei 213) ‘Wageningen’ geeft onafhankelijkheid weg aan industrie
22. DowntoEarth (9 december 2014) Wageningen: trots op belangenverstrengeling
23. Zembla (11 maart 2011) Universiteit Wageningen niet onafhankelijk in beoordeling bijensterfte
24. Cobouw (27 juni 2017) Dura Vermeer bouwt Unilever-pand Wageningen campus
25. Circulation. 2016 Apr 26;133(17):1645-54
26. Am J Clin Nutr. 2016 Oct;104(4):973-981
27. BMJ. 2018 Jun 13;361:k2139