Artsen overtreden elke dag de wet wanneer zij niet uw informed consent (geïnformeerde toestemming) vragen voor een behandeling.

Afgezien van de dood en de belastingen bestaat er geen andere zekerheid in het leven dan dat u een lichaam hebt waarover u zelf de baas bent. Dat wordt beschermd door de wet, waaronder wetgeving inzake mensenrechten. Als iemand u aanvalt, wordt de aanvaller vervolgd en bestraft – en eigenlijk is elke handeling aangaande uw lichaam die niet met uw volledige toestemming plaatsvindt een misdrijf.
De enigen die dit absolute recht lijken te negeren zijn artsen. Zij praten wel mee met de wettelijke eis om toestemming, met name voordat u wordt geopereerd of een andere behandeling ondergaat. Maar uiteindelijk vragen ze niets anders dan een handtekening onder aan een lang document dat een patiënt bijna nooit leest.

Eigenlijk moet de dokter twee hindernissen beslechten alvorens een behandeling kan beginnen: niet alleen moet hij toestemming verkrijgen, maar die toestemming moet op basis van volledige informatie zijn. Met andere woorden, de patiënt moet begrijpen waarom de procedure nodig is, het slagingspercentage kennen, het risico – hoe klein wellicht ook – en wat de eventuele alternatieven zijn.
In werkelijkheid komt echte informed consent zelden voor. De dokter zegt dat hij geen tijd heeft om bij elke patiënt op het kleinste detail in te gaan en sommige patiënten hebben het gevoel dat ze de dokter – die het toch al zo druk heeft – hier niet mee moeten lastigvallen. Sommige artsen hangen nog de paternalistische overtuiging aan dat de dokter het het beste weet en dat praten over risico’s de patiënt onnodig ongerust zal maken. Behalve als zo’n risico realiteit wordt, natuurlijk, maar dan is het te laat.
Artsen slaan soms niet alleen de informatieverschaffing over, maar nemen ook niet eens de moeite om toestemming te vragen. De meest routinematige behandeling van iedere dokter is het uitschrijven van een recept – maar hij wijst bijna nooit op de risico’s van het medicijn of het succespercentage.

Radiologen houden niet eens de schijn op alsof ze toestemming vragen. Omdat röntgenonderzoek onderdeel is van een onderzoeksproces en meestal aangevraagd wordt door een andere arts, gelooft de radioloog misschien dat toestemming niet vereist is. Toch stelt zo’n screening de patiënt bloot aan een hoeveelheid straling, en in het geval van een CT-scan (computertomografie) kan die gelijk zijn aan een niveau dat in Hiroshima werd gemeten na de atoombomaanval.
Als artsen aan de wettelijke eis zouden voldoen om echte informed consent te verkrijgen zouden de meeste operaties niet doorgaan en sommige patiënten zouden op zoek gaan naar veiliger alternatieven als ze de werkelijke risico’s van receptgeneesmiddelen kenden.
Artsen weten dit natuurlijk, maar het is de vraag of dit ooit tot een andere handelwijze zal leiden.

Bryan Hubbard

Rectificatie:

Helaas staat een rekenfout in het hoofdartikel van vorige maand, Borstkanker en de mammagrafiegekte. Hierin berekent de auteur het cumulatieve effect van de vele borstkankerscreenings die veel vrouwen in hun leven ondergaan. Er is zeker een cumulatief effect, maar de berekening die uitkomt op 10 procent is niet correct. Over de precieze uitkomst van dit cumulatieve effect is te weinig bekend om er een uitspraak over te doen.

In het bijbehorende kader Thermografie in Nederland zijn drie Nederlandse instellingen vermeld die thermografisch onderzoek aanbieden. Na het ter perse gaan van het artikel is DITI Nederland echter gestopt met deze dienst.