Mijn vader van 93 jaar kreeg onlangs van zijn huisarts een oproep zich te laten vaccineren voor longontsteking. ZIJN GEZONDHEIDSTOESTAND IS VOORTREFFELIJK; IK VRAAG ME DAN OOK AF OF DEZE VACCINATIE NODIG IS. KUNT U MIJ DAAR MEER OVER VERTELLEN?
Longontsteking hoort bij de top vijf van doodsoorzaken bij mensen ouder dan 65. Daarom adviseert de WHO (wereldgezondheidsorganisatie) voor deze groep volwassenen vaccinatie tegen Streptococcus pneumoniae, de meest voorkomende verwekker van bacteriële longontsteking. In België en Engeland wordt dit standaard aangeboden aan mensen ouder dan 65 jaar, in Nederland alleen aan groepen met een extra hoog risico.
Zinloos
Uit recent onderzoek blijkt echter dat de vaccinatie waarschijnlijk juist geen winst oplevert voor degenen die daar het meest behoefte aan hebben. In dertien trials met in totaal 45.000 mensen bleek dat er dankzij het vaccin bij gezonde mensen minder longontsteking voorkwam ten gevolge van willekeurig welke verwekker (bacteriën, virussen en zelfs schimmels), maar dat de vaccinatie geen enkel effect had bij mensen met een verzwakt afweersysteem of mensen die in slechte conditie verkeerden1.
Bij een later gedaan retrospectief onderzoek, het grootste tot nu toe, werden deze uitkomsten bevestigd en luidde de slotsom dat vaccinatie van ouderen tegen longontsteking de kans op het ontstaan daarvan helemaal niet vermindert. Desondanks ondersteunen de onderzoekers het advies om alle ouderen te vaccineren. In hun onderzoeksgegevens vonden ze namelijk aanwijzingen dat het vaccineren de kans op bacteriëmie (bacteriën die in het bloed komen) die kan optreden bij longontsteking veroorzaakt door pneumococcen, duidelijk vermindert. Het effect is gering want bij slechts 60 op de 100.000 patiënten treedt bacteriëmie op en de vaccinatie doet de kans hierop met 44 procent afnemen2.
Vergankelijk
Voor het overige kunt u ervan verzekerd zijn dat het vaccin meestal veilig is (bij ongeveer de helft van de gevaccineerden treedt pijn en roodheid op de plaats van de injectie op); ook is het goedkoop. Het geeft geen levenslange immuniteit, ook niet bij het geringe aantal ouderen bij wie het wel enig effect heeft. Na vijf jaar is een onderhoudsdosis nodig. Toch is ook dan geen volledige bescherming gegarandeerd: de hoeveelheid antistoffen kan binnen het jaar weer terugvallen naar de uitgangswaarden of nog lager3.
Gebit
Gezien deze gegevens kan uw vader de vaccinatie beter overslaan en in plaats daarvan een afspraak maken met zijn tandarts! Dit klinkt natuurlijk zeer vreemd maar uit recent onderzoek blijkt dat een goede tandhygiëne de kans op een longontsteking bij ouderen doet afnemen. Dus goed poetsen én het tandvlees laten schoonhouden door tandarts of mondhygiënist4. Zonder goede tandhygiëne blijken bacteriën zich op te hopen in mond- en keelholte die tot infecties in de borstkas kunnen leiden.
1BMC Fam Pract, 2000; 1: 1; epub 2000 Okt 4
2N Engl J Med, 2003; 348: 1747-1755
3J Am Geriatr Soc, 2003; 51: 240-245
4J Amer Geriatr Soc, 2002; 50: 430-433
kader
Andere manieren om het risico te verlagen
• Was vaak uw handen. Uw handen zijn bijna continu in contact met de ziekteverwekkers van longontsteking. Was ze per dag heel vaak goed met zeep.
• Stop met roken wanneer u rookt. Roken beschadigt het natuurlijke verdedigingsmechanisme van de longen tegen luchtweginfecties.
• Versterk uw immuunsysteem. Neem supplementen met zink en vitamine C. Dat zijn sterke wapens tegen longontsteking. Bij gebruik van 1 gram vitamine C per dag neemt het aantal gevallen van longontsteking met bijna de helft af, vooral onder ouderen; zelfs bij ernstig zieken die in het ziekenhuis behandeld moeten worden1.
1Int J Tuberc Lung Dis, 1999; 3: 756-761