In je bloed zitten stoffen met sterk helende eigenschappen. Celeste McGovern doet verslag van het onderzoek naar ‘met bloedplaatjes verrijkt plasma’ bij gewrichtsontsteking.
Een jaar of tien geleden verschenen de eerste krantenartikelen over topatleten die injecties met hun eigen bloed kregen. Daardoor zouden blessures beter genezen.
Zo kreeg in 2009 topgolfer Tiger Woods na een knie-operatie injecties met zijn eigen bloedplaatjes. Hij kon datzelfde jaar nog meedoen aan vier belangrijke golftoernooien. Twee American football-spelers van de Pittsburgh Steelers kregen injecties met hun bloedplasma voordat zij de Super Bowl wonnen, een van de belangrijkste wedstrijden van het jaar. Een werper van de sterkste Amerikaanse honkbalcompetitie kreeg een injectie met zijn bloedplaatjes in zijn elleboog. En een stuk of tien beroepsvoetballers kregen plasma-injecties, net als de olympische sprinter Donovan Bailey.
We zijn inmiddels tien jaar verder. Injecties met plaatjesrijk plasma – of PRP-therapie – zijn niet langer voorbehouden aan topatleten. De behandeling is tegenwoordig bijna geaccepteerd. Alleen al in de VS zijn er meer dan 500 klinieken die de therapie aanbieden. Bijna geaccepteerd, maar niet helemaal. Nog niet, omdat de meeste zorgverzekeraars de behandeling niet vergoeden. Ze vinden dat de effectiviteit van PRP’s onvoldoende is aangetoond. Ook in Nederland zit PRP niet in de basisverzekering, soms wel in een aanvullende verzekering. Wat zegt de wetenschap? Werkt het?
Daarvoor moet je de internationale literatuur raadplegen. Als je in de Amerikaanse bibliotheek van medische websites (pubmed.gov) zoekt op ‘platelet-rich plasma’ (plaatjesrijk plasma), vind je zo’n 10.000 publicaties. Zo zijn er in 2019 studies gepubliceerd over het experimentele gebruik van PRP’s voor de behandeling van schotwonden,1, diabetische zweren,2 aangezichtsverlamming,3 haaruitval,4 onvruchtbaarheid,5 en zelfs in de tandheelkunde.6
De meeste studies laten zien dat mensen door PRP sneller genezen na een operatie aan het bewegingsapparaat en helpt bij de behandeling van beschadigde weke delen: gescheurde banden, pezen en meniscus (kraakbeenschijf in de knie), peesontsteking, letsel aan de pezen van de schouderspieren, tenniselleboog, vastzittende schouder en artritis (gewrichtsontsteking), vooral artritis in de knieën.
Paul Lee is professor aan de Britse universiteit van Lincoln. Hij is orthopedisch chirurg en gespecialiseerd in sportgeneeskunde. ‘Er is in feite veel bewijs dat PRP werkt, zegt hij. ‘Eigenlijk is er zoveel informatie, dat die nauwelijks is bij te houden’. Lee zegt dat PRP de orthopedie verandert. Er is alleen zoveel onderzoek gedaan, dat er zowel bewijs is dat voor als tegen de therapie pleit. ‘Maar voor bepaalde aandoeningen is het een krachtig hulpmiddel.’ Er wordt momenteel veel onderzoek naar bloedplaatjes gedaan, maar dat staat nog in de kinderschoenen. ‘Bloedplaatjes die na lichaamsbeweging worden afgenomen, zijn anders dan die na een dag vasten,’ zegt Lee. Dagelijks verschijnen er nieuwe studies over de oorzaken van die verschillen en over de manier waarop stoffen in de bloedplaatjes het genezingsproces beïnvloeden.
Eenvoudige procedure
Een PRP-injectie is een relatief eenvoudige ingreep, die meestal nog geen halfuur duurt. Er wordt een beetje bloed afgenomen (meestal 15 tot 60 ml), dat daarna in een centrifuge wordt afgedraaid.
Het vervolg kan verschillen, maar meestal krijg je binnen 10 minuten een laagje bloed met 2 tot 5 keer zoveel bloedplaatjes als in normaal bloed. Dit plaatjesrijke bloed wordt weer geïnjecteerd in het gebied waar de patiënt een probleem heeft. De theorie is dat de bloedplaatjes daarna ter plekke allerlei activerende eiwitten afgeven (zie kader).
Vooral gewrichten en hun weefsels, die meestal weinig doorbloed zijn, zouden baat hebben bij het injecteren van de helende stoffen. De een noemt de injecties pijnloos, de ander vindt ze erg pijnlijk. ‘Er is geen verschil met andere injecties,’ zegt Lee. Hij is meestal minder pijnlijk dan een standaard corticosteroïd-injectie, die best scherp is, zegt hij. Maar als je een naald in een ontstoken gebied steekt, is dat vaak gevoelig. Patiënten krijgen het advies om geen NSAID’s (zoals ibuprofen of diclofenac) te gebruiken. Die pijnstillers kunnen namelijk de ontstekingsreactie remmen die de bloedplaatjes veroorzaken, en die reactie brengt het genezingsproces juist op gang. Ze kunnen wel andere pijnstillers gebruiken, zoals paracetamol. Verder kunnen ze de plek van de injectie met ijs koelen en ze krijgen het advies om het gewricht een weekje te ontzien.
Mensen verwarren PRP soms met stamceltherapie. ‘Maar in PRP zitten andere cellen,’ zegt Lee. Omdat PRP gemaakt is uit eigen bloed (autoloog), wordt het als veilig beschouwd. Er is geen goedkeuring nodig van de Amerikaanse FDA of de Europese geneesmiddelenautoriteit. De Nederlandse Gezondheidsraad heeft begin 2019 advies uitgebracht aan de minister over betere regelgeving voor PRP.7 De raad schrijft dat er ‘vooralsnog weinig tot geen bewijs bestaat voor de effectiviteit. Wel zijn er aanwijzingen voor een positief effect bij behandeling van een tenniselleboog, van chronische wonden en binnen de kaakchirurgie.’ Verder ziet de raad geen grote complicaties bij de behandeling. De raad pleit voor onderzoek naar eventuele bijwerkingen, betere wetgeving en onderbouwde richtlijnen voor deze behandeling, ook op Europees niveau.
‘Eigenlijk gaat het om veredelde bloeduitstortingen,’ zegt Lee. Maar een bloeduitstorting moet je niet onderschatten. De stoffen in je eigen bloedplaatjes zijn sterk, maar kunnen niet door een farmaceutisch bedrijf in een potje worden gestopt. Het onderzoek naar PRP is de afgelopen tien jaar enorm gegroeid. Vooral het gebruik bij artritis is veelbelovend. 30 miljoen Amerikanen en 8,75 miljoen Britten hebben artrose (gewrichtsslijtage), de meest voorkomende vorm van artritis. In Nederland zijn er bijna 1,5 miljoen mensen met artrose. Artrose komt het vaakst voor in de knieën.8 Artritis is een van de belangrijkste oorzaken van pijn en invaliditeit, en kost de gezondheidszorg ontzettend veel geld. In Nederland bestaat de behandeling allereerst uit medicijnen, meestal alleen pijnbestrijding met NSAID’s en corticosteroïden-injecties.
Gevaren van NSAID’s
NSAID’s verlichten de pijn bij artritis op de korte termijn, maar doen niets aan de onderliggende schade. De Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit (FDA) waarschuwt dat NSAID’s een verhoogde kans op een hartaanval of beroerte geven, al in de eerste week van gebruik. Die kans wordt steeds groter als u ze langer en vaker gebruikt.
Bij deze pijnstillers komen soms nog ernstiger bijwerkingen voor, zoals maagbloeding, maagzweren en nierschade. Sterker nog, een recent onderzoek wijst erop dat het gebruik van pijnstillers artritis op de lange termijn zelfs kan verergeren. Onderzoekers van de Amerikaanse Johns Hopkins-universiteit vergeleken mensen die pijnstillers gebruikten (twee derde gebruikte een NSAID) voor artritis in hun knie met anderen die geen medicijnen gebruikten. Ze volgden de patiënten drie jaar en namen regelmatig röntgenfoto’s van hun knieën.
Bij de patiënten die pijnstillers gebruikten, bleek vaker uit de röntgenfoto’s dat de artritis erger was geworden dan bij de mensen die geen pijnstillers gebruikten. De eerste groep kreeg ook vaker een nieuwe knie.9
Andere behandelingen zonder medicijnen zijn afvallen, sporten, fysiotherapie en supplementen zoals omega 3-visolie en glucosamine. Patiënten die op geen van deze behandelingen reageren, komen op de wachtlijst voor een operatie – vaak een dure vervanging van een heel gewricht. Het herstel van zo’n operatie kan wel een jaar duren, maar de operatie kan ook blijvende pijn en functieverlies veroorzaken.10
PRP of hyaluronzuur
Injecties met hyaluronzuur (HA) is ook een veelgebruikte behandeling voor artrose. HA zit in het vocht dat de gewrichten smeert. Het speelt een belangrijke rol bij het herstel van kraakbeen doordat het de gewrichten beschermt en geneest.11
Patiënten met artrose hebben minder HA in de holte van hun kniegewricht. Daardoor is de knie minder goed bestand tegen mechanische belasting en schade. In veel klinische onderzoeken is vastgesteld dat HA-injecties pijn verlichten en de functie van de knie verbeteren bij artrose.12 HA wordt vaak de ‘standaardzorg’ genoemd, waarmee PRP wordt vergeleken. Maar anders dan PRP is HA niet autoloog: hyaluronzuur wordt in een fabriek gemaakt en niet uit het bloed van de patiënt gehaald.
Dat verschil in oorsprong kan verklaren waarom PRP beter tegen de pijn helpt en de functie beter herstelt.13 Er is een overzichtsartikel van vijftien studies die de behandeling met PRP en HA vergelijken. De conclusie is dat beide groepen binnen een tot drie maanden duidelijk baat hebben bij de behandeling. Maar zes tot twaalf maanden na de injectie heeft de PRP-groep minder pijn en de functie van de knie is beter dan in de HA-groep.14
Een overzichtsartikel uit 2014 beschrijft dat de verbeteringen bij patiënten die PRP-injecties kregen beter en langduriger waren dan bij degenen die een HA-behandeling kregen. De behandeling werkte het beste bij beginnende of lichte tot matige vormen van artrose in de knie. Bij gevorderde artritis waren de effecten beperkt.15
Aangenaam verrast
Robert Lean (59) had in zijn jeugd zijn knieën geruïneerd bij het sporten: een hockeyblessure links, een voetbalblessure rechts. Hij had aan beide kanten zijn voorste kruisbanden gescheurd en was beide keren geopereerd om de schade te herstellen. Daarna kreeg hij ernstige symptomen van artritis: zwelling, een knarsend gevoel als hij zijn knieën bewoog en een kloppende, aanhoudende pijn waardoor hij slecht sliep.
‘Lang geleden was me al verteld dat een nieuwe knie voor mij de enige optie was, maar dat wilde ik niet,’ zegt Lean. ‘Ik had niet veel goeds gehoord over de resultaten van een nieuwe knie.’
Hij had wel gehoord dat mensen baat hadden bij PRP-injecties. Hij ging op onderzoek uit. Het leek hem de kosten – ongeveer 400 euro per knie – en de moeite van het proberen waard. De orthopeed die hem behandelde, Robert Gordon, zei dat het waarschijnlijk niet zou werken, zeker niet voor zijn slechte linkerknie. Voor zijn iets minder slechte rechterknie schatte hij de kans op verbetering 50 procent.
‘Ik was echt aangenaam verrast,’ zegt Lean. ‘Ik voelde onmiddellijk wat verlichting. Vooral in de rechterknie.’ Hij kreeg geen verdoving, de behandeling was binnen een uur klaar en ‘goed te doen’, herinnert hij zich. Hij kreeg geen zwelling of bloeduitstorting.
Diezelfde avond was hij al actiever. Het gewricht leek ‘minder te knarsen’, het was veel soepeler en hij sliep de hele nacht door zonder pijn. Omdat hij minder pijn had, kon hij verder lopen en had hij meer plezier in het golfen. De effecten hielden in zijn rechterknie drie tot vier maanden aan, maar slechts een tot twee maanden in zijn linkerknie. ‘Toch bracht het verlichting,’ zegt hij. ‘Ik denk erover om het nog een keer te doen voor mijn rechterknie. Als ik nog maar kort artritis zou hebben, deed ik het zeker. Ik weet dat het enig effect heeft.’
‘PRP werkt echt heel goed voor beginnende artritis van graad 1 of 2,’ zegt Gordon. Hij voegt eraan toe dat 80 procent van de patiënten die PRP krijgen daar een jaar lang baat bij heeft. Bij gevorderde artritis – graad 3 of 4 – zoals bij Lean, ‘helpt het soms.’ Julio Prudant, een leraar van 54 jaar uit Toronto, kreeg ook artritis. Zijn artsen dachten dat zijn klachten te maken hadden met zijn immuunsysteem en zijn huidziekte psoriasis.
Een jaar geleden waren zijn beide knieën gezwollen en pijnlijk, en hij denkt dat het strompelen in die tijd ook heeft bijgedragen aan zijn lage rugpijn. Hij gebruikte een opioïde pijnstiller (oxycodon met paracetamol) tegen de pijn. Hij kreeg een PRP-injectie in zijn ‘goede’ knie. De ingreep was pijnlijk, zei hij, maar de pijn werd minder.
Een paar maanden later had hij de moed verzameld om ook zijn andere, ‘problematischer’ rechterknie te laten behandelen. Die rechterknie is nu zelfs beter dan de linker, en hij denkt erover om zijn linkerknie nog een keer te laten injecteren. ‘Ik denk dat dit eenmaal per jaar nodig is,’ zegt Prudant, die weer drie keer per week 60 km fietst. ‘Het heeft zeker geholpen. Het heeft de pijn weggenomen.’
Op YouTube staan patiënten met soortgelijke ervaringen na PRP-injectie. Arbida Khurshid vertelt dat traplopen vroeger een beproeving was. Door haar artritis schuifelde ze meer dan ze liep, en ze sleepte met haar rechterbeen. ‘Ik moest vaak huilen,’ zegt ze. Na injecties met PRP laat ze enthousiast zien hoe ze vooruit en achteruit kan lopen, haar knie kan buigen en kan hurken. ‘Ik ben zo gelukkig,’ verzucht ze.
Een man van 59 beschrijft dat het 90 tot 95 procent beter gaat. ‘Ik denk er nauwelijks aan. Het is echt verbazingwekkend.’ Een lichamelijk actieve vrouw van 64 zegt: ‘Elk jaar nadat ik mijn PRP-injectie heb gekregen, lijkt mijn knie een beetje sterker en stabieler te worden.’ Ze laat een foto zien waarop ze aan het waterskiën is. Met het been waarin ze de PRP-injectie heeft gehad, houdt ze het skitouw vast.
‘In plaats van één dag skiën in de sneeuw en de volgende dag de benen omhoog en koelen met ijs, kan ik nu twee of drie dagen achter elkaar skiën. In plaats van één of twee uur wandelen, kan ik in tien uur naar de top van een flinke berg wandelen.’ Na behandeling met PRP-injecties beklom ze de Kilimanjaro en klom ze naar het basiskamp van de Mount Everest. ‘Ik weet zeker dat dit met mijn oude knie niet gelukt zou zijn.’
Heup of enkel?
Naast onderzoek bij patiënten met artritis in de knie, komen er steeds meer gedegen klinische studies naar PRP en HA voor artritis in de heup en enkel. Sommige artsen hebben zich daar zelfs in gespecialiseerd.
Orthopeed Robert Gordon, die gespecialiseerd is in knieën, adviseert om een arts te zoeken met veel ervaring in gewrichtsinjecties. ‘Nauwkeurigheid is belangrijk,’ zegt hij. Hij denkt dat enkels en heupen moeilijker zijn. Tijdens het uitvoeren van die ingreep zou een radioloog echobeelden moeten maken, om te controleren of de naald op de juiste plaats zit.
Er is een analyse gemaakt van studies naar PRP-injecties in de heup. Patiënten hadden in de eerste twee maanden na die behandeling minder pijn, maar daarna werkte het niet meer.16 Er is ook onderzoek gedaan naar PRP bij patiënten met artritis in de enkel. Artritis zit in ongeveer 13 procent van de gevallen in de enkel. Ook hier zijn de resultaten tot nu toe positief: PRP kan de pijn bij deze patiënten aanzienlijk verminderen.17
Gevaren?
Talloze onderzoeken melden dat zowel HA- als PRP-injecties slechts minimale bijwerkingen hebben. De grootste zorg is dat de injectie een infectie veroorzaakt, maar pijn op de injectieplek blijkt het meest voor te komen.
Wij konden slechts twee gevallen van ernstige bijwerkingen van PRP vinden. In het eerste geval kreeg een jongen van 14 een allergische reactie na een PRP-injectie in een botcyste (een holte in een bot). Hij kreeg jeukende huiduitslag, een zere keel en gezwollen oogleden. Het bleek een allergische reactie, niet op zijn eigen bloed maar op het calciumchloride dat bij de bereiding van de PRP-oplossing was gebruikt: iets wat niet vaak gebeurt.18
Soms wordt er een antistollingsmiddel of andere stof aan de bloedplaatjes toegevoegd. Dat kan een allergische reactie geven, dus dat kun je beter niet doen.
Het tweede geval van een ernstige bijwerking betrof een voetballer van 40 jaar die een serie van vier PRP-injecties kreeg onder echobegeleiding. Een paar maanden later scheurde zijn kniepees.19 Het is moeilijk te achterhalen of dat kwam door de PRP-injecties of dat het een gewone sportblessure was.
Tegenwerking
‘Ik geloof zeker dat behandeling met biologische injecties voor artrose in de knie veilig en effectief is,’ zegt orthopedisch chirurg Patrick Smith van de afdeling Orthopedie van de Universiteit van Missouri in een onlangs verschenen artikel over PRP-behandeling.20
‘De grootste uitdaging waar we nu voor staan, is zorgen dat de zorgverzekeraars en de overheid deze belangrijke behandeling goedkeuren. ‘Het baart me zorgen dat veel behandelaars door het gebrek aan regelgeving veel geld vragen voor de injecties, terwijl de patiënten die uit eigen zak moeten betalen.’
In Amerika variëren de prijzen voor de behandeling $300 tot $1.700 per injectie. Dat laatste bedrag staat totaal niet in verhouding tot de werkelijke kosten. In Nederland kost een behandeling ongeveer 100 tot 300 euro per injectie.
Orthopeed Corey Cook, mede-auteur van het artikel, denkt dat er overeenstemming moet komen over wat de beste PRP-behandeling is. Bijvoorbeeld over de manier van centrifugeren en uit hoeveel injecties een behandeling moet bestaan. Dat kan de tegenwerking tegen PRP-therapie wegnemen. Hij denkt dat die tegenwerking misschien van de farmaceutische industrie komt. Want die maken de standaardproducten, zoals steroïden, en gaan daarop verliezen als deze innovatieve behandeling ingeburgerd raakt.
‘Artritis is een soort oorlog die woedt, een constante verandering en afbraak van bot. De uitdaging is om alles te doen om dat te stoppen,’ zegt Cook. ‘We weten in ieder geval dat patiënten na PRP-behandeling veel minder last hebben van hun symptomen, vooral bij beginnende artritis. Al onze patiënten merken verschil.’
Als dat zo is, is PRP binnenkort een eerste stap in de strijd tegen artritis.
BRONNEN:
1: J Wound Ostomy Continence Nurs, 2018; 45: 359-63
2: Wound Repair Regen, 2019; 27: 170-82
3: Plast Reconstr Surg Glob Open, 2017; 5: e1376
4: Clin Drug Investig., 21 juni 2019
5: Gynecol Endocrinol, 10 april 2019: 1-4
6: Laser Ther, 2017; 26: 223-7
7: Gezondheidsraad. Plaatjesrijk plasma. 2019; publicatienr. 2019/01
8: www.volksgezondheidenzorg.info (Artrose > Cijfers& Context)
9: Osteoarthritis Cartilage, 2016; 24: 597-604
10: Clin Orthop Relat Res, 2010; 468: 57-63
11: Gerontology, 2013; 59: 71-6
12: Arthritis Rheum, 2007; 56: 3610-9
13: Curr Rev Musculoskelet Med, 2018; 11: 583-92
14: Pain Med, 2019; 20: 1418-29
15: Arch Phys Med Rehabil, 2014; 95: 562-75
16: Int J Surg. 2018; 53: 279-87
17: Foot Ankle Int, 2017; 38: 596-604; Foot Ankle Int, 2018; 39: 1141-50
18: Medicine (Baltimore), 2019; 98: e14702
19: Clin J Sport Med, 3 december 2018
20: Curr Rev Musculoskelet Med, 2018; 11: 583-92
De kracht van bloedplaatjes
Bloedplaatjes zijn kleine stukjes cel in het bloed. Ze worden gemaakt in het beenmerg. Ze hebben geen kern zoals normale cellen, maar wel een membraan en ze zitten vol eiwitten en mitochondriën (de energiecentrales van elke levende cel).
Artsen weten al tientallen jaren dat bloedplaatjes een belangrijke rol spelen in het genezingsproces. Als je je verwondt, haasten de bloedplaatjes zich naar die plek en zetten een serie gebeurtenissen in gang met stolling, zwelling en bloeduitstorting: het begin van herstel. Een bloedplaatje leeft ongeveer tien dagen in je lichaam.
Bloedplaatjes bevatten meer dan 800 eiwitten en andere moleculen die nodig zijn voor het herstel van weefsels. Bijvoorbeeld groeifactoren en signaalstoffen voor het immuunsysteem, die een ontsteking sturen door als een magneet stamcellen aan te trekken en het herstel van kraakbeen en andere weefsels te bevorderen.
Die eigenschappen van bloedplaatjes hebben geleid tot PRP-injecties om beschadigd kraakbeen van een gewricht te repareren, en om de pijn en ontstekingsreactie bij artritis en gewrichtsletsel tegen te gaan.
Hulp op korte termijn, schade op de lange termijn
Bij injecties met corticosteroïden had tot een kwart van de mensen een verergering na de injectie. Door bijwerkingen kun je de injecties maar een paar keer herhalen. Uit sommige onderzoeken blijkt dat de injecties op de korte termijn de pijn verlichten. Maar uit een recent onderzoek blijkt dat ze op de lange termijn de achteruitgang van gewrichten kunnen verergeren.
In een dubbelblind onderzoek werden 140 mannen en vrouwen met pijnlijke artritis in de knieën willekeurig ingedeeld in een groep die elke drie maanden een injectie met corticosteroïden kreeg of een groep die een placebo met zoutoplossing kreeg. De behandeling duurde twee jaar. Er waren aan het eind van het onderzoek geen meetbare verschillen tussen de twee groepen wat betreft gewrichtspijn, stijfheid in het gewricht en kunnen opstaan vanuit zittende positie. Maar in de groep met steroïden was de hoeveelheid kraakbeen wel duidelijk sterker afgenomen, wat ook te zien was op MRI-scans.1
BRON:
1: JAMA, 2017; 317: 1967-75
Beter dan placebo
Bij onderzoek naar injectietherapie wordt vaak als tegenwerping gebruikt dat een deel van de mensen een sterk placebo-effect ervaart. Het maakt niet uit wat je injecteert, hun hersenen maken hen wijs dat ze beter worden, en hun lichaam reageert daarop.
Critici beweren dat PRP niet meer dan een placebo is. In een overzichtsartikel naar injectietherapieën werden zes onderzoeken bekeken met in totaal 577 patiënten. 264 (45,8 procent) van hen kregen PRP en 313 (54,2 procent) hyaluronzuur (HA) of een gewone zoutoplossing. De patiënten die PRP kregen, hadden significant grotere verbeteringen.1
‘Dat is dus duidelijk niet alleen een placebo-effect,’ zegt orthopeed Robert Gordon van de PRP-artritiskliniek in Toronto.
In een ander dubbelblind gerandomiseerd klinisch onderzoek gaf PRP significante verbeteringen in de pijn en de functie, vergeleken met een zoutoplossing. Dit positieve effect hield tot 12 maanden aan.2
BRONNEN:
1: Arthroscopy, 2013; 29: 2037-48
2: Curr Rev Musculoskeletal Med, 2018; 11: 583-92
Een dubbele bezwering
Voorlopige laboratoriumresultaten wijzen erop dat de beste behandeling om kraakbeen te herstellen uit een combinatie van PRP en HA bestaat. Onderzoekers van de Medische universiteit van Taipei in China haalden kraakbeencellen uit het gewricht van vijf mensen met artrose. Ze onderzochten in het laboratorium het effect van een combinatie van PRP en HA. De onderzoekers lieten zien dat de combinatie bepaalde ontstekingsstoffen in het lichaam die te maken hebben met artrose ‘efficiënt kan onderdrukken’ en de afbraak van kraakbeen kan stoppen.
Hoewel het onderzoek kleinschalig was en niet de effecten in iemands lichaam heeft onderzocht, waren de auteurs optimistisch en concludeerden: ‘De combinatie van HA en PRP kan, door de samenwerking tussen de twee stoffen, het herstel van kraakbeen bevorderen en ontsteking bij artrose tegengaan.’ 1
BRON:
1: Biomaterials, 2014; 35: 9599-607