Naast glucosamine en chondroïtine is er een aantal voedingssupplementen waarvan beweerd wordt dat ze goed zijn voor de gezondheid van gewrichten. Nieuw zijn de Cetylveresterde vetzuren (CFA’s), die gepromoot worden als behandeling van artrose. Wat zijn de bewijzen voor al deze claims?.

Cetylveresterde vetzuren (CFA’s) zijn een groep natuurlijk voorkomende vetzuren die op grote schaal aangeprezen worden als een behandeling voor artrose. Gedacht wordt dat deze vetten de gewrichten en spieren helpen smeren, stijver geworden weefsels zachter maken, ontstekingsprocessen remmen en de beweegbaarheid vergroten. De vraag is of ze echt zoveel beter werken dan de mogelijkheden die er nu zijn.

De onderzoeken tot nu toe
Verschillende onderzoeken zijn gedaan met het preparaat van het bedrijf Springfield, genaamd Celadrin (70 procent CFA’s en 30 procent olijfolie) dat verkrijgbaar is in de vorm van een oraal supplement of van een plaatselijk te gebruiken crème. In een onderzoek met de tabletten kregen 64 patiënten met chronische artrose van de knie gedurende 68 dagen zesmaal per dag ofwel Celadrin (350 mg) plus 50 mg sojalecithine en 75 mg visolie ofwel een placebo (plantaardige olie).
Aan het eind van dat onderzoek hadden diegenen die Celadrin kregen een significante verbetering van de bewegingsuitslag (flexibiliteit) van de knie en van de gewrichtsfuncties in het algemeen, vergeleken met diegenen in de placebogroep. ‘CFA zou een alternatief kunnen zijn voor de toepassing van NSAID’s (niet-steroïdale ontstekingsremmers) bij de behandeling van artrose’, zo concludeerden de onderzoekers1.
Ook de lokaal aan te brengen versie van Celadrin is getest in drie afzonderlijke onderzoeken door een onderzoeksteam van de Universiteit van Connecticut. Ook hier werd het product klinisch getest op patiënten met artrose van de knie. In het eerste van die drie onderzoeken kregen 40 oudere patiënten (gemiddelde leeftijd 65 jaar) willekeurig één van de twee behandelingen toegewezen: Celadrin crème of een placebo. Ze werden onderzocht vlak voor het aanbrengen van de crème, een halfuur daarna en dertig dagen na de behandeling. Daarbij werd gekeken hoe lang de patiënt ervoor nodig had om op te staan en te gaan lopen vanuit zithouding op een stoel, een trap op en af te lopen, hoe de balans was en hoe de beweging in de knieën. Celadrin bleek betere resultaten te geven dan het placebo en de effecten bleken snel in te treden. Het vermogen tot traplopen was bijvoorbeeld al een halfuur na de eerste behandeling verbeterd2.
Ook in de andere twee onderzoeken uit deze reeks bleek Celadrin effectief in het verlichten van de pijn bij artrose. Bij één onderzoek bleek dat ook de stabiliteit van houding erdoor verbeterde evenals de gewichtsverdeling over de twee voetzolen tijdens stilstaan3, terwijl bij het andere bleek dat het een significante vermindering van pijn opleverde alsmede functieverbetering van het gewricht bij mensen met osteoartrose van de knie, elleboog of pols4.

Een kritische noot
CFA’s lijken een veelbelovende behandeling voor artrose, maar tot nu toe is het onderzoek nog allesbehalve eenduidig. Ook worden er effecten geclaimd waar nog helemaal geen bewijzen voor zijn (zie het kader). Zo zijn er claims dat deze vetzuren beter werken dan glucosamine en chondroïtine, twee populaire natuurlijke remedies voor artrose, maar er zijn nog geen onderzoeken gedaan waarin deze middelen met elkaar worden vergeleken.
Een ander punt van kritiek is dat de onderzoeken tot nu toe enkel een specifiek merk betroffen (Celadrin) en dus weten we niet of andere preparaten dezelfde resultaten zullen boeken. Verder zijn er geen bijwerkingen gemeld van CFA’s, maar het lijkt er ook sterk op dat daar niet naar gekeken is. Ook de effecten (en bijwerkingen) op de lange termijn zijn nog niet onderzocht.

Andere supplementen bij artrose
– Glucosamine
Uit tal van onderzoeken blijkt dat dit een veilige en effectieve manier is om de symptomen van artrose te verminderen5. Uit de resultaten van een drie jaar durend dubbelblind klinisch onderzoek lijkt op te maken dat deze voedingsstof (1500 mg/dag in één dosis) zelfs de voortgang van de ziekte zou kunnen vertragen6.
– Chondroïtine
Uit een recent literatuuroverzicht bleek dat chondroïtinesulfaat oraal ‘een waardevolle en veilige symptomatische behandeling vormt van artrose’. Interessant is dat in één onderzoek 800 mg/dag bijna hetzelfde effect had als 1200 mg/dag7. Vaak wordt aanbevolen chondroïtine in combinatie met glucosamine te gebruiken.
– S-adenosylmethionine
Uit dubbelblinde klinische onderzoeken blijkt dat S-adenosylmethionine (1200 mg/dag) bij mensen met artrose beter verlichting geeft van pijn, stijfheid en zwelling dan een placebo, en even goed als pijnstillers zoals ibuprofen en naproxen8,9.
– Pycnogenol (pijnboombastextract)
Dit supplement (150 mg/dag) is getest ten opzichte van een placebo op 100 patiënten met lichte tot matige artrose van de knie. Na acht weken meldde de pycnogenolgroep een significante vermindering van pijn, en die winst was drie maanden later nog steeds aanwezig. Ook had men in deze groep minder stijfheid in de gewrichten en kon men meer dagelijkse activiteiten uitvoeren en het gebruik van pijnstillers minderen. Daarentegen moest in de placebogroep 10 procent van de deelnemers zijn pijnstillergebruik juist verhogen10.
– Bromelaïne
Steeds meer onderzoeksresultaten duiden erop dat dit extract, afkomstig van ananas, wel eens een goede behandeling van artrose zou kunnen zijn. Tot nu toe wijzen de onderzoeken uit dat het krachtige ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen heeft, maar er zijn meer onderzoeken nodig om de optimale dosis te kunnen bepalen11.

Conclusie
Cetylveresterde vetzuren in de vorm van voedingssupplementen lijken een goede aanvulling of zelfs een verbetering te kunnen vormen op de bestaande natuurlijke alternatieven bij artrose. Het onderzoek tot nu toe is echter nog te beperkt en lijkt wellicht zelfs te gekleurd om dat vast te stellen. Met de reeds langer bekende middelen zijn deze CFA’s nog nooit vergeleken in een klinisch onderzoek. Ook over de bijwerkingen, met name op de langere termijn, is nog te weinig bekend.
Joanna Evans

1J Rheumatol, 2002; 19: 1708-1712
2J Rheumatol, 2004; 31: 767-774
3J Strength Cond Res, 2005; 19: 115-121
4 J Strength Cond Res, 2005; 19: 475-480
5Arthroscopy, 2009; 25: 86-94
6Lancet, 2001; 357: 251-256
7Osteoarthritis Cartilage, 2008; 16 Suppl 3: S19-21
8Am J Med, 1987; 83: 81-83
9Am J Med, 1987; 83: 66-71
10Phytother Res, 2008; 22: 1087-1092
11Complement Alternat Med, 2004; 1: 251-257

Andere toepassingen van CFA’s
Op sommige websites wordt beweerd dat CFA’s buiten artrose nog heel veel aandoeningen kunnen behandelen, zoals huidproblemen, tandvleesziekte, jicht en lupus. Er bestaat echter maar weinig onderzoek ter ondersteuning van die claims.
In een kleinschalig preliminair (verkennend) onderzoek leek Celadrin crème nuttig bij mensen met psoriasis, een chronische auto-immuunstoornis van de huid. Maar ook al was dit een dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek, toch zijn de resultaten nog niet gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift met intercollegiale toetsing. Wel zijn ze te vinden op de volgende website: http://celadrininfo.com/studies/SafetyHumans.pdf.
In een ander kleinschalig onderzoek kwam naar voren dat Celadrin in combinatie met glucosamine goed zou kunnen zijn voor het hart en de bloedcirculatie doordat de aggregatie (samenklontering, een onderdeel van de stolling) van bloedplaatjes erdoor geremd werd. De onderzoekers testten deze combinatie op 24 gezonde mensen en concludeerden dat de effecten vergelijkbaar waren met die van aspirine1.

1Clin Lab Sci, 2010; 23: 32-36