Boekreview van het boek Een gezonde samenleving, Wetenschappelijke perspectieven in tijden van crisis
Door: Marieke van den Brink, Olivier Hekster, Gert Jan van der Wilt

Koop het boek in de MD Boekenshop >>>

In deze bundel geven veertig wetenschappers hun kijk op wat een samenleving gezond maakt. Gezond leven en hiermee proberen te voorkomen dat we ziek worden, is iets dat ons steeds meer bezighoudt. Maar zijn wij ook in staat om met meer mensen op deze aardbol gezond samen te leven? De veertig academici van de Radboud Universiteit in Nijmegen zijn in ieder geval ervan overtuigd dat gezond samenleven allerlei uitdagingen met zich meebrengt en de mate waarin we met die uitdagingen overweg kunnen, is voor hen een maat voor de gezondheid van onze samenleving.

In het eerste hoofdstuk ‘Gezonder leven en werken’ staan vragen centraal als: Hoe krijg je mensen in beweging? Welke invloed heeft opleiding op het gezondheidsgedrag? Hoe ga ik om met baanonzekerheid bij flexibel werk? Het hoofdstuk ‘Andere zorg’ beschrijft onder andere de bevindingen van huisartsen die besloten 5 minuten extra aandacht aan iedere patiënt te besteden. Zij voerden hierdoor andere gesprekken, die niet alleen medisch gericht, maar veel breder waren. ‘Hoe gaat het met u, ervaart u problemen met discriminatie, hebt u problemen met uw werkgever?’ et cetera. Het resultaat was een veel grotere tevredenheid bij patiënten en uiteindelijk ook bij de huisartsen zelf.

Interessant is ook de bijdrage over hoe technologie de betekenis van gezondheid heeft veranderd. Het gaat hier over het feit dat de overdosis aan onlineinformatie over gezondheid en de beschikbaarheid van gezondheidschecks hebben geleid tot ‘gezond-maar-bezorgd mensen’. Met behulp van ICT en gezondheidsapps kan iedereen tegenwoordig voortekenen van een ziekte vaststellen, voordat er sprake is van symptomen. Nadeel hiervan is dat iedereen nu presymptomatisch ziek is. Als het ware een ‘patiënt in wording’.

Ook minder voor de hand liggende onderwerpen zoals het belang van retorica, storytelling of literatuur komen in het boek aan bod. Bé Breij en Yvette Linders leggen uit wat retorica kan bijdragen aan een gezonde samenleving. Zij stellen: ‘Wie retorisch wijs is, kan en durft te luisteren, te verstaan en te begrijpen.’ Dit is volgens hen een goed uitgangspunt om een zinnige dialoog op gang te brengen en deze constructief en productief te maken. Storytelling geeft mensen de ruimte om hun eigen ervaringen te verwoorden en in een zinvol groter geheel te plaatsen, waardoor ze betekenis krijgen.

De bijdragen over de gezonde samenleving vanuit socio-ecologisch perspectief sluiten erg goed aan bij de vraagstukken waarmee we op dit moment als samenleving worstelen. Vluchten kan niet meer! Wij moeten iets doen aan problemen als de opwarming van de aarde, het uitputten van de landbouwgrond, de eindige beschikbaarheid van fossiele energie en de afname van biodiversiteit. Het uit 1955 daterende boek De gezonde samenleving van de Duits-Amerikaanse filosoof en psycholoog Erich Fromm wordt bij dit onderwerp aangehaald. Fromm geeft in dit boek een kritische visie op de gevolgen van de consumptiemaatschappij. Op het eerste gezicht biedt de moderne samenleving een ongekende mate van welvaart, maar daarvoor wordt een hoge prijs betaald. Zo zoeken mensen volgens Fromm vervolgens een veilig heenkomen in een obsessieve gerichtheid op het zelf. Zie daar het ontstaan van ‘selfies’ om de tevredenheid met onszelf te tonen.

Samenvattend concluderen de wetenschappers aan het eind van het boek het volgende: ‘Deze tijd vraagt om een reflectie op de manier waarop wij ons verhouden tot onze leefomgeving, ofwel de natuur en daarmee ook tot elkaar. Om het fundament voor een gezonde samenleving te herstellen, zullen wij op zoek moeten gaan naar een nieuwe solidariteit tussen al wat leeft op deze planeet.’ Een duidelijke stelling aan het slot van dit boek luidt: ‘Om complexe problemen zoals klimaatverandering, de afname van biodiversiteit, de noodgedwongen migratie en de verspreiding van pandemieën het hoofd te bieden, zijn we aangewezen op elkaar! ’

Het verband tussen de verschillende wetenschappelijk bijdragen in het boek is niet altijd even duidelijk. Desondanks biedt het aan iedereen die geïnteresseerd is in een gezonde samenleving boeiende informatie.

Door: Josée Janssena