Hoe komen we van 1 eicel en 1 zaadcel tot 100 miljard hersencellen? Deze vraag beantwoordt neurowetenschapper dr. Marcia Goddard in haar boek Brein in aanbouw. Zij neemt de lezer mee op reis door het ontstaansproces van onze bovenkamer. Al twee weken na de bevruchting begint de opbouw van onze verstandelijke vermogens. Dan wordt de neurale plaat gevormd waaruit onze voor-, midden- en achterhersenen en het ruggenmerg ontstaan.

Goddard beschrijft aan de hand van het Still Face Experiment dat het al heel vroeg goed of fout kan gaan bij de breinvorming van het jonge kind. Bij deze proef zitten ouder en het zeer jonge kind tegenover elkaar. Er wordt wat gespeeld waarbij sprake is van intensief oogcontact tussen ouder en kind. Dan draait de ouder zich van het kind af en neemt bij het wegdraaien een neutrale blik aan.

Hij of zij toont geen emoties en reageert niet meer op de baby. Het kind kijkt vertwijfeld naar de ouder en probeert vergeefs contact te krijgen. Handjes uitstrekken, lachen, wijzen… niets. De frustratie neemt toe, met stress en verdriet als gevolg.

De baby raakt overstuur en krijgt een even hopeloze als hulpeloze blik in de ogen. Na afloop van het onderzoek wordt het contact tussen ouder en kind hersteld. Volgens Goddard is met het Still Face Experiment aangetoond dat voor baby’s het gevoel van hechting met hun ouder(s) heel belangrijk is.

Het ontbreken hiervan wordt in verband gebracht met verschillende vormen van psychopathologie bij mensen op latere leeftijd. Dat is kortgezegd het gevolg van een onvoorspelbare, inconsistente verzorging op jonge leeftijd.

Dan trekt Goddard deze wetenschap door naar haar eigen gedrag: namelijk de baby voeden, terwijl ze druk bezig is met haar telefoon. Tot haar schrik bemerkt ze dat haar zoon op alle mogelijke manieren contact zoekt, wanneer zij onafgebroken naar het scherm staart: still face!

Hierna behandelt Goddard de peutertijd, als de kleintjes op hun buik liggen te ‘zwemmen’ op weg naar hun volgende stap: kruipen. In deze fase worden ongelofelijk veel hersenverbindingen aangemaakt, waarvan alleen de meest efficiënte overeind zullen blijven.

De rest wordt afgebroken, zodra het kruipen onder de knie is. Hieruit valt te verklaren dat baby’s veel meer hersenverbindingen hebben dan bijvoorbeeld kleuters. Interessant te lezen, is dat de Sociaal Economische Status (SES) van kinderen behoorlijk van invloed is op hun schoolprestaties. Kinderen uit gezinnen met een lagere SES lopen vaak tot wel drie schooljaren achter op leeftijdsgenootjes uit welvarender gezinnen. Een moeilijk in te lopen achterstand.

Goddard legt uit dat gezinnen met een lage sociaaleconomische status minder tijd en geld aan hun kinderen kunnen besteden en minder boekjes en spelletjes in huis hebben. Daarmee hebben deze kinderen significant minder ontwikkelingsmogelijkheden.

Door de verschillen met leeftijdsgenootjes op school, geloven zij bovendien minder in hun eigen potentie. Opgroeien in armoede is onder meer zichtbaar in de hersengebieden die betrokken zijn bij executieve en geheugenfuncties.

Beide zijn enorm belangrijk bij het aanleren van schoolse vaardigheden. De effecten van een ontwikkelingsachterstand in deze hersengebieden ontstaan ook bij het opgroeien in een continu drukke en stressvolle omgeving.

We nemen een sprong in de tijd (en het boek) om bij het puberbrein te belanden: een raadselachtig fenomeen. In de adolescentie is de sociale ontwikkeling volop in beweging. De invloed van ouders wordt minder, die van vrienden groter en belangrijker. Waar komt het vaak irrationele en onvoorspelbare gedrag van pubers vandaan?

Goddard wijst onder andere op een disbalans tussen cognitieve controle en beloningssystemen (waardering van vrienden bijvoorbeeld). Op de beloningssystemen wordt heel sterk gereageerd, terwijl de hersengebieden die betrokken zijn bij controle nog volop in ontwikkeling zijn. Maar geen zorgen: de meeste jongeren groeien uit tot verstandige volwassenen!

Goddard schreef Brein in aanbouw niet alleen vanuit haar professie, maar ook uit ervaring. Ze is moeder van twee kinderen en dat schemert voortdurend door dit boek heen. Leuk voor aanstaande en jonge ouders, maar voor andere lezersgroepen misschien wat minder aansprekend.

Koop Brein in aanbouw nu in de boekenshop van Medisch Dossier.