De meeste behandelingen voor geestesziekten gaan uit van een psychiatrische oorzaak – een probleem uit het verleden, een mishandelende ouder – waarvoor een behandeling van maanden, zo niet jaren, van pillen en/of praten nodig is om de pijn van bewuste of onbewuste herinneringen te blokkeren.Er zijn maar weinig psychiaters die geloven dat een geestesziekte ook een biologische oorzaak kan hebben. Het loont de moeite te verwijzen naar tal van infectieziekten waarvan in de medische wereld wel degelijk bekend is dat ze veel psychiatrische symptomen kunnen geven, variërend van schizofrenie en manisch depressiviteit tot gehoorshallucinaties. Voorbeelden zijn syfilis, Chlamydia, tyfus, difterie, HIV, herpes, acuut reuma, malaria, urineweginfectie en zelfs longontsteking.

Allerlei soorten parasieten, zoals Giardia lamblia of trichinoze, kunnen zich in het centraal zenuwstelsel nestelen en daar een geestesziekte veroorzaken. Zelfs gewone bacteriën als streptokokken, die meestal in de keel of op de huid blijven, kunnen zichzelf naar de hersenen verplaatsen. Psychiatrische symptomen die zich op latere leeftijd openbaren, kunnen hun oorsprong toch hebben in een blootstelling aan een infectie vóór de geboorte. Bij een onderzoek aan het Johns Hopkins met 27 kinderen met de diagnose schizofrenie of een andere psychotische ziekte, van wie de moeder deelgenomen had aan een Collaborative Perinatal Project in Rhode Island, zijn de opgeslagen bloedwaarden van de moeders onderzocht op specifieke antilichamen op infecties die de ontwikkeling van de hersenen kunnen aantasten. Het bleek dat de hoeveelheid antilichamen tegen het herpes simplex virus type 2 veel hoger was bij de moeders van de psychotische patiënten dan bij de controlegroep1.

De nieuwste ontdekking van een infectie die bijdraagt aan geestesziekte is de tekenbeet die Lyme-ziekte veroorzaakt. De Borrelia burgdorferi infecteert al snel het centrale zenuwstelsel, waardoor veranderingen in hersenen en zenuwen ontstaan2,3. Bij een Tsjechisch onderzoek met bijna 1000 psychiatrische patiënten bleek dat zij veel vaker antilichamen tegen de B. burgdorferi hadden dan gemiddeld bij gezonde mensen4.

Interessant is dat de spirocheet Borrelia, het spiraalvormige micro-organisme dat deze ziekte van Lyme veroorzaakt, tot dezelfde groep behoort als de Treponema pallidum, de veroorzaker van syfilis. Syfilis werd wel ‘de grote imitator’ genoemd, omdat het symptomen had van vele veelvoorkomende ziekten. Dat het in een later stadium tot gekte leidde is welbekend. Chronische ziekte van Lyme is in verband gebracht met schizofrenieachtige symptomen5, angststoornissen, depressie, ernstige verwarring, agressief gedrag, geheugenverlies en vermoeidheid, ofwel met elke psychiatrisch stoornis uit de DSM-IV, de diagnose-bijbel van de psychiatrie.

Van de ziekte is ook bekend dat hij mentale stoornissen bij kinderen kan geven, waaronder autisme en cognitieve problemen6,7. Bij een onderzoek aan de Universiteit van Columbia bleken twintig kinderen die de ziekte van Lyme hadden, significant meer psychiatrische en cognitieve problemen te hebben dan de controlegroep6. Zelfs bij patiënten met de ziekte van Alzheimer werd de ziekte van Lyme vaker positief getest dan gemiddeld.

Het feit dat deze nieuwe ‘grote imitator’ vele vormen van geestesziekte kan doen ontstaan, heeft de America Psychiatric Association doen besluiten artsen en andere therapeuten aan te bevelen eerst de ziekte van Lyme uit te sluiten voordat ze een psychologische interventie aanraden. Onze manier van ziek zijn in de 21e eeuw is veel complexer dan het al dan niet hebben van een infectie. Misschien is de verstandigste opvatting bij een chronische ziekte zoals autisme, hem te zien als een gecompliceerde mengeling van factoren die er niet zouden moeten zijn (parasieten, giftige metalen of allergenen) en factoren waaraan een tekort is (voedingstekorten bijvoorbeeld). In het algemeen zijn artsen geneigd ervan uit te gaan dat een chronische aandoening alleen een infectie als oorzaak heeft en blijven ze dus ‘op jacht naar de ziekteverwekker’. Het klopt dat eenieder die zich meldt met een raadselachtige nieuwe geestesziekte, eerst onderzocht moet worden op parasieten, maar met de complexiteit van de ziekten die we tegenwoordig zien, is het van belang om na de jacht op de ziekteverwekker ook verder te kijken.

BRONNEN:

1Arch Gen Psychiatry, 2001; 58: 1032-1037
2Ann NY Acad Sci, 1988; 539: 16-23
3Nucl Med Commun, 2002; 23: 773-777
4Am J Psychiatr, 2002; 159: 297-301
5Biol Psychiatry, 1999; 145: 795
6J Neuropsych Clin Neurosci, 2001; 13: 500-507
7Appl Neuropsychol, 1999 ; 6 : 39-45