Alleen al in Nederland gooien we jaarlijks zo’n 9 miljoen ton aan huishoudelijk afval weg. Meer dan een halve ton per huishouden, ofwel zo’n 50 volle vuilniszakken. Maar bij het weggooien van afval ‘verdwijnt’ het niet echt. Het gaat alleen ergens anders naartoe om daar een milieuprobleem te worden. Het grootste deel van het afval in Nederland dat niet gescheiden wordt opgehaald, wordt gestort op vuilnisbelten, waar het mag wegrotten.

Bij dat proces ontstaan methaangas en schadelijke vloeistoffen. Regen die door het opgestapelde afval naar beneden sijpelt, wordt ‘percolatiewater’ genoemd, dat rivieren en grondwater kan vervuilen. Zelfs uit vuilnisbelten uit de tijd van de Romeinen komt nog steeds percolaat vrij. Methaangas kan, als het zich ondergronds ophoopt, tot ontploffing komen.

Verminderen en hergebruiken

De afvalberg weerspiegelt tevens de enorme druk die ons consumentisme op de kostbare grondstoffen van onze aarde legt. Naar schatting is er 10 ton grondstoffen nodig om slechts 1 ton ‘product’ te maken. De leefomgevingen van diersoorten worden ervoor vernietigd, en overal waar er grondstoffen worden gedolven, geoogst en bewerkt treedt er vervuiling op.

Dus is de enige manier om al deze verrotting tegen te gaan, de hoeveelheid afval te verminderen, zoveel mogelijk goederen te hergebruiken en ze te recyclen.

Dat laatste betekent dat we dezelfde materialen steeds opnieuw gebruiken. Veel producten kunnen worden gerecycled door ze uit elkaar te halen en er nieuwe van te maken. Door recyclen neemt de hoeveelheid zwerfafval ook af, doordat mensen zich realiseren dat blikken, flessen en papierresten waarde hebben en dat ze die dus niet op straat moeten gooien.

Ongeveer 80 procent van ons afval zou kunnen worden gerecycled. In Nederland wordt al iets meer dan 50 procent gerecycled, maar in Engeland bijvoorbeeld slechts 7 procent.In dat land wordt afval nauwelijks gescheiden opgehaald en ook in Nederland gebeurt dat lang niet in alle woongebieden.

Wanneer we naar die 80 procent recycling zouden streven, zouden we niet alleen veel minder afval hebben, maar het zou ook nog eens extra banen opleveren. Gescheiden inzameling is nog maar een eerste stap. Het afval moet daarna worden herbewerkt en gebruikt. Om de kringloop rond te maken moeten de producten van hergebruikt materiaal ook verkocht worden.

De afvalrace

Nederland is momenteel een van de beste afvalscheiders van Europa, maar op wereldniveau moet er nog veel gebeuren. In Engeland wordt bijvoorbeeld slechts eenderde van het papier gescheiden opgehaald, en dat terwijl daar het totale huishoudelijk afval voor eenderde uit papier bestaat.

Behalve om kranten en tijdschriften gaat het dan vooral om verpakkingen. In Duitsland is die krankzinnige verpakkingsdrang teruggedrongen doordat de fabrikant wettelijk verantwoordelijk is gemaakt voor het hergebruik van zijn eigen afval. Het winkelend publiek laat overtollig verpakkingsmateriaal achter in de supermarkt, zodat het terug kan naar de producent.

Dat zouden we eigenlijk overal moeten doen. Nederland kent wel het verpakkingsconvenant waarin het bedrijfsleven en de overheid hebben afgesproken de hoeveelheid verpakkingen terug te dringen. Globaal houdt het in dat de totale hoeveelheid verpakkingsmateriaal minder hard mag groeien dan het bruto nationaal product, en dat ten minste 70 procent van het materiaal te hergebruiken moet zijn.

Elke ton hergebruikt glas levert een besparing op van 1,2 ton zand, soda en kalksteen. Ook de winning van zand en kalksteen voor nieuwe glasproductie is schadelijk voor het milieu. Dertig jaar geleden nam de westerse consument op grote schaal flessen mee terug naar de winkel (voor inname of om opnieuw gevuld te worden) vanwege het statiegeld.

Maar dat systeem werd in veel landen zo goed als afgeschaft toen de grote producent Schweppes besloot geen statiegeldflessen meer te gebruiken.

Tegenwoordig is de dreiging van vervuiling zo ernstig dat de consument uit zichzelf zijn flessen naar de glasbak brengt, ook al krijgt hij er geen geld voor terug. Schweppes, en vele andere (fris)drankproducenten zouden daar hun conclusies uit moeten trekken. Van alle hergebruikmogelijkheden is de glasbak voor hergebruik van glas het populairst. Dat is bemoedigend, maar er kan nog veel meer.

Blikken en blikjes, waarin voeding en drank vaak verpakt is, zouden allemaal gerecycled kunnen worden. Voor dit hergebruik is maar 5 procent van de energie nodig die verbruikt wordt bij het winnen van nieuwe aluminium.

Aangezien vier van de vijf blikjes uit puur aluminium bestaan, zouden ze heel goed gerecycled kunnen worden, maar dat gebeurt maar op zeer kleine schaal. In Nederland wordt 78 procent van het blik uit het afval gescheiden na inzameling, omdat dit hier goedkoper is dan gescheiden inzamelen.

In Denemarken is het verboden om drankjes in blikjes te verkopen. Daar worden dus zoveel mogelijk hervulbare flessen gebruikt. Automobilisten wordt geadviseerd jaarlijks hun motorolie te verversen. Het is verboden de gebruikte olie zomaar weg te spoelen of zomaar te verbranden. Recyclen is dus het veiligst.

Bij die bewerking worden lood en andere vervuilende stoffen verwijderd. Vraag uw garage of ze uw oude olie innemen of bewaar hem bij het chemisch afval. Behalve ergernis, stank en vieze schoenen kan hondenpoep ook een bedreiging van de gezondheid opleveren.

Zo kan de darmworm Toxocara canis op mensen worden overgedragen via bodemvervuiling door hondenpoep. Als de ogen daarmee geïnfecteerd raken, kan dat tot blindheid leiden. Vooral kinderen jonger dan tien jaar lopen dat risico. Probeer uw hond zoveel mogelijk in uw eigen tuin te laten poepen, schep de poep in kleine zakjes en gooi die in de vuilnisbak. Laat de hond nooit uit zonder een schepje en zakje.

In 1992 werd er nog geen procent van alle plastic uit afval hergebruikt. Een van de argumenten luidt dat de scheiding en herbewerking van verschillende soorten plastic niet kostenefficiënt is. Maar welk prijskaartje hangt er dan aan de vervuiling van de aarde met miljarden plastic flessen per dag? Schrijf de gemeente eens om te informeren naar investeringsplannen voor recycling van plastic.

Organisch afval zoals fruitschillen, oude etenswaren, gras, bladeren en zelfs dierenpoep kunt u composteren als de gemeente GFT niet gescheiden ophaalt. De compost is een prima mest voor de tuinplanten. Ook kunt u het groente- en fruitafval aan uw huisdieren voeren.

De vijf hoofdpunten van recyclen
• Weiger overbodige verpakkingen. Neem zelf een tasje mee als u gaat winkelen.
• Breng flessen zoveel mogelijk naar de glasbak en koop waar mogelijk statiegeldflessen.
• Hergebruik zoveel u kunt. Geef uw oude kleren aan een goed doel of een kringloopwinkel.
• Repareer dingen in plaats van ze te vervangen.
• Scheid papier, blikken en flessen.
Op de website van Milieu Centraal (www.milieucentraal.nl) vindt u meer informatie over het scheiden van afval en hergebruik van producten.
Caroline Clayton
Uit: Dirty Planet: The Friends of the Earth Guide to Pollution and What You Can Do About It (The Women’s Press, 2000)

 Afvalregels

• Laat afval nooit zomaar vallen en neem het goede voornemen minimaal drie dingen op te rapen als u ergens zwerfafval ziet. Gaat u bijvoorbeeld graag naar het strand of uit picknicken, doe dat dan op een schone manier. Neem uw afval mee naar huis en laat alleen uw voetafdrukken achter.
• Scheid afval, minimaal een kwart van al uw huishoudelijk afval. Organiseer een papier-, textiel- of ijzerophaaldienst op school en neem contact op met de (deel)gemeente over het hoe en waar van de inzameling.
• Houd een lobby voor betere afvalscheiding in uw woonwijk. Verzamel tien handtekeningen van mensen uit uw buurt die zeggen dat ze hun (chemisch) afval zouden scheiden als het gescheiden zou worden opgehaald of als er een inzamelpunt op loopafstand was. Vraag bovendien nog tien vrienden om er ook tien te verzamelen. Zijn er wel inzamelpunten, maar zijn die altijd vol of overvol, schrijf dan naar de (deel)gemeente met het verzoek er meer te plaatsen. Als het papier, GFT en glas niet gescheiden wordt opgehaald door uw gemeente, vraag dan schriftelijk of dat wel kan gebeuren.
• Laat uw hele gezin zoveel mogelijk afval scheiden. Maak een groot bord op de vuilnisbak dat hen eraan herinnert dat ze niets moeten weggooien dat hergebruikt kan worden.
• Verzamel GFT apart. Ook wie geen tuin of balkon heeft, en niet te kleinzielig is, kan een kleine GFT-bak met wormen in de keuken houden. Daarvoor heeft u een plastic vuilnisbak nodig en speciale compostwormen (bij commerciële wormenkwekers, in hengelsportwinkels of in de composthoop van iemand anders). Voer de wormen met uw etensafval en zij maken daar dan mest voor uw planten van.
• Gooi uw geld in de strijd. Let op het logo voor hergebruikte producten. Behalve papier zijn er tegenwoordig veel producten van gerecycled materiaal in de winkelstraten te vinden, zelfs kleding.