Tandvleesziekte

Geen op zichzelf staande aandoening

Tandvleesziekte ofwel parodontitis kan het risico op hartaandoeningen of een beroerte verhogen, zo blijkt uit recent onderzoek.

Tandvleesziekte blijkt meer dan alleen onaantrekkelijk en storend te zijn. Het is een grote risicofactor voor een beroerte, zo luidt de alarmerende conclusie van een nieuw onderzoek.
Aan het National University College of Dentistry in Seoul, Zuid-Korea, hebben onderzoekers ontdekt dat mensen met een gevorderde vorm van tandvleesziekte – ook bekend als parodontitis – een verhoogd risico hebben op een ischemische beroerte (de vorm waarbij de oorzaak een bloedpropje is) ten opzichte van mensen met diabetes. Het risico is ongeveer even hoog als dat van hoge bloeddruk. Zowel diabetes als hoge bloeddruk zijn bekende risicofactoren voor een ischemische beroerte.
Dit onderzoek is gepresenteerd op de 89e General Session and Exhibition in San Diego van de International Association for Dental Research (IADR). Het omvatte 143 patiënten die waren opgenomen na een niet-fatale ischemische beroerte en een controlegroep van 214 personen zonder beroerte. Uit het onderzoek bleek dat mensen met parodontitis – met als kenmerken ontsteking en infectie van niet alleen tandvlees maar ook ligamenten en botten die het gebit ondersteunen – vier maal zo vaak een beroerte hadden gehad als mensen zonder. Daarmee was het risico twee keer zo hoog als dat bij diabetes.
Dr. Nigel Carter is bestuursvoorzitter van de British Dental Health Foundation. Volgens hem is dit onderzoek ‘nuttig omdat het een bijdrage levert aan de kwantificering van het belang van een goede mondhygiëne ten opzichte van andere risicofactoren. De resultaten zijn verrassend. Het feit dat het risico door hoge bloeddruk vergelijkbaar is met dat door tandvleesziekte, is op zichzelf een belangrijke bevinding. De andere conclusie − dat tandvleesziekte het risico op een niet-fatale beroerte bijna verdubbelt ten opzichte van diabetes − is totaal onverwacht’1.

Reeds bekend
Het is niet zo dat het verband tussen tandvleesziekte en een beroerte niet eerder is aangetoond. In 2004 is aan de universiteit van Heidelberg al een onderzoek gedaan met 600 mannen en vrouwen van wie de helft onlangs een ischemische beroerte had gehad. De onderzoekers zagen dat bij mannen en jongere proefpersonen ernstige parodontitis het risico op een beroerte meer dan vier keer zo hoog maakt. Gingivitis (tandvleesontsteking) − een mildere vorm van tandvleesziekte − gaf ook een verhoging van het risico op een ischemische beroerte, maar gaatjes in de tanden (cariës) niet2.
In nog een ander onderzoek, uitgevoerd aan Harvard, werden ruim 41.000 mannen gedurende twaalf jaar gevolgd. Het bleek dat zij die een tandvleesziekte hadden en een aantal gebitselementen misten (een veelvoorkomend gevolg van tandvleesziekte indien onbehandeld) significant meer kans hadden om een beroerte te krijgen3. Soortgelijke resultaten zijn ook uit een klein aantal andere onderzoeken gekomen.
Ook is een verband aangetoond tussen parodontitis en arteriosclerose – verharding en vernauwing van de arteriën waardoor een beroerte of hartaanval kan ontstaan. In een klein Italiaans onderzoek bleken mensen met plaques (arteriosclerose) in de halsslagader significant minder gezond tandvlees te hebben dan mensen zonder dit probleem; zelfs na verrekening van het risico door bekendere factoren4. Verder bleek uit een overzichtsonderzoek in de medische literatuur dat er een verband is tussen tandvleesziekte en arteriosclerose, myocardinfarct (hartaanval) en hartziekten5.
Het is duidelijk dat er een verband bestaat tussen gezond tandvlees en een gezond hart.

De tand-hart-link
Het valt natuurlijk te verdedigen dat de gezondheid van ons tandvlees enkel een symptomatische weerspiegeling is van onze algemene gezondheid. Maar er zijn verschillende aannemelijke theorieën voor de manier waarop tandvleesziekte daadwerkelijk hartziekte en beroerte kan veroorzaken. Een daarvan luidt dat mondbacteriën via de bloedbaan het hart kunnen aantasten door zich aan vetafzettingen in de kransslagaderen te hechten en zo de vorming van bloedpropjes te bevorderen6. Die bloedpropjes kunnen de normale bloedtoevoer blokkeren, waardoor de aanvoer van noodzakelijke voedingstoffen en zuurstof beperkt wordt. Dat kan leiden tot een hartaanval of beroerte.
Een andere hypothese is gebaseerd op ontstekingsprocessen. Ontsteking is een ingebouwde reactie van het lichaam op infectie. Wetenschappers vermoeden dat tandvleesziekte niet alleen een ontstekingsproces in de mond veroorzaakt, maar op den duur ook in het hele lichaam (systemisch). Dat is een bekend proces dat een rol speelt bij vele ziekten die niet als ontstekingsziekte zijn ingedeeld, zoals hart- en vaatziekten. Deze theorie zou ook kunnen verklaren waarom tandvleesziekte ook met andere systemische aandoeningen een verband vertoont, zoals diabetes7, reumatoïde artritis8, de ziekte van Alzheimer9 en chronische nierziekte10.
Extra aanwijzingen in de richting van die hypothese komen uit een recent onderzoek, waarin is aangetoond dat behandeling van tandvleesziekte ook een gunstig effect kan hebben op de rest van het lichaam. In Italië werd de halsslagader onderzocht van 35 mensen met lichte tot matige tandvleesziekte − die verder gezond waren − voor en na de behandeling van hun ziekte. Een jaar na de behandeling zagen de onderzoekers meestal een significante vermindering van het aantal mondbacteriën en van markers van ontstekingsprocessen, maar ook van de verdikking van vaatwanden die bij arteriosclerose te zien is11.

Voeding
Een andere verklaring kan zijn dat tandvleesziekte en hartziekte beide een gevolg zijn van dezelfde oorzaak: slechte voedingsgewoonten en bepaalde tekorten in de voeding. Dat kan ook het verband tussen tandvleesziekte en andere systemische aandoeningen verklaren.
Co-enzym Q10 (CoQ10) is bijvoorbeeld een vitamineachtige stof die in praktisch elke cel van het menselijk lichaam voorkomt. Een tekort hieraan is in verband gebracht met zowel parodontitis als hartziekten. Uit onderzoek valt op te maken dat tot 96 procent van de mensen met tandvleesziekte wellicht een te laag gehalte CoQ10 heeft12.
Tevens zijn er aanwijzingen dat suppletie met CoQ10 een gunstig effect heeft op de orale gezondheid. In een recent onderzoek, gepresenteerd op de 63e bijeenkomst van de Vitamin Society of Japan in Hiroshima, kregen 45 mensen met lichte tot matige tandvleesziekte twee maanden lang ubiquinol (150 mg/dag), een actieve vorm van CoQ10, of een placebo. Aan het eind van het onderzoek bleek dat de ubiquinolgroep een statistisch significante verbetering vertoonde voor wat betreft plaquevorming op de tanden en bloedend tandvlees.
In een ander dubbelblind klinisch onderzoek kregen achttien patiënten met parodontitis drie weken lang ofwel een placebo ofwel 50 mg/dag CoQ10. Alle acht patiënten die CoQ10 kregen, verbeterden ten opzichte van de tien die een placebo kregen12.
Ook vitamine-C-tekort blijkt samen te hangen met zowel tandvleesziekte als hartziekte. In een onderzoek met Finse en Russische mannen bleek dat de proefpersonen met parodontitis vaker een laag gehalte vitamine C in de bloedbaan hadden. De onderzoekers wezen erop dat ‘vitamine-C-deficiëntie tevens een onafhankelijke risicofactor is voor myocardinfarct’ en merkten op dat er meer onderzoek nodig is naar het verband tussen vitamine-C-tekort, tandvleesziekte en hartziekten13.
Een ander onderzoek doet vermoeden dat vitamine C een goede behandeling zou kunnen zijn van tandvleesziekte. Mensen met parodontitis die normaliter maar 20-35 mg vitamine C per dag consumeerden, kregen een aanvulling van 70 mg per dag. Hun tandvlees werd in zes weken tijd aanzienlijk gezonder14.
Omega-3-vetzuren spelen mogelijk ook een rol bij gezond tandvlees. In een recent onderzoek aan Harvard bleek dat een hogere inname van docosahexaeenzuur (DHA) via het voedsel, en in mindere mate van eicosapentaeenzuur (EPA), samengaat met een lagere prevalentie van parodontitis. Het onderzoek omvatte meer dan 9000 volwassenen verspreid over de VS15.
Omega-3-vetzuren zijn welbekend om hun ontstekingsremmende eigenschappen en hun gunstige invloed op de gezondheid van het hart. Zou het zo kunnen zijn dat een tekort aan omega-3-vetzuren in de voeding deels of geheel de link verklaart tussen gezond tandvlees en een gezond hart?

De slotsom
Er is meer onderzoek nodig om alle puzzelstukjes in elkaar te laten vallen. Maar wat al duidelijk is, is dat de status van je mond en je algehele gezondheid niet los van elkaar te beschouwen zijn, en dat een meer holistische zienswijze op gezondheid de sleutel vormt.
Hoewel we nog steeds niet weten of tandvleesziekte daadwerkelijk de oorzaak kan zijn van hartziekten en andere systemische ontstekingsgerelateerde ziekten, blijkt uit de nieuwste onderzoeken wel dat het een van de grootste risicofactoren is voor een beroerte. Voldoende reden dus om een goede mondhygiëne als een eerste prioriteit te gaan zien.

Joanna Evans
(Zie voor meer informatie over het verband tussen een gezonde mond en de algehele gezondheid het hoofdartikel van Medisch Dossier oktober 2008.)

1www.medicalnewstoday.com/releases/221159.php
2Stroke, 2004; 35: 496-501
3Stroke, 2003; 34: 47-52
4Atherosclerose, 2010; 213: 263-267
5Ann Periodontol, 2003; 8: 38-53
6J Am Dent Assoc, 2002; 133 Suppl: 14S-22S
7Ann Periodontol, 2001; 6: 125-137
8Arthritis Res Ther, 2010; 12: 218
9Alzheimers Dement, 2008; 4: 242-250
10Curr Opin Nephrol Hypertens, 2010; 19: 519-526
11FASEB J, 2009; 23: 1196-1204
12Altern Med Rev, 1996; 1: 11-17
13Clin Diagn Lab Immunol, 2003; 10: 897-902
14Int J Vitamin Nutr Res, 1982; 52: 333-341
15J Am Diet Assoc, 2010; 110: 1669-1675

Symptomen van tandvleesziekte
Parodontitis of tandvleesziekte ontstaat doordat bacteriën in tandplak (het dunne kleverige laagje dat zich continu op je tanden vormt) het tandvlees doen ontsteken. De mildste vorm van tandvleesziekte is gingivitis, waarbij meestal weinig tot geen klachten ontstaan. Zonder behandeling kan deze echter uitgroeien tot parodontitis, waarbij zowel de weke delen als botweefsel worden aangetast.

Tekenen van gingivitis
• Zwelling en roodheid van het tandvlees
• Bloedend tandvlees na het flossen of tandenpoetsen

Tekenen van parodontitis
• Slechte adem
• Nare smaak in de mond
• Terugtrekkend tandvlees
• Gevoelige tanden
• Losser zittende tanden
• Uitvallen van tanden
• Abcessen (pijnlijke ophopingen van pus op het tandvlees of onder de tanden)

Kruidenkracht
Allemaal weten we wel dat dagelijks poetsen en flossen, en regelmatig op controle bij de tandarts, essentieel zijn voor de gezondheid van het gebit en tandvlees. Maar wist je ook dat je een aantal geneeskrachtige kruiden in je dagelijkse mondverzorging kan opnemen om tandvleesziekte te helpen voorkomen of zelfs verbeteren?

Groene thee (Camellia sinensis)
De catechinen in groene thee blijken goed voor het tandvlees en slecht voor mondbacteriën te zijn1. In een dierexperimentele opzet met ratten met tandvleesziekte bleek een tandpasta met groenetheecatechinen de ontsteking van het tandvlees significant te doen afnemen2. Deze resultaten hoeven echter niet op mensen van toepassing te zijn.

Salvadora persica (tandenborstelboom)
Al eeuwen gebruikt men in Noord-Afrika stokjes – miswaks ofwel ‘siwaak-stokjes’ – van de wortel van deze boom als natuurlijke wijze om tanden en tandvlees te poetsen. Uit een recent onderzoek bleek dat benzyl-iso-thiocyanaat, een belangrijke component van deze wortels, zeer effectief werkt tegen de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor tandvleesziekte3.
Uit een ander onderzoek bleek dat het gebruik van miswaks minstens zo effectief tegen tandplak en gingivitis is als normaal tandenpoetsen4. Als je niet zo’n zin hebt om op een stokje te kauwen (verkrijgbaar via www.auravita.com), dan zou je een tandpasta met S. persica kunnen proberen, zoals Sarakan (www.sarakan.co.uk). Binnen Nederland zijn beide vooral verkrijgbaar via Turkse en Marokkaanse websites of winkels (bijvoorbeeld www.islamproducten.nl/drogist_siwaak.html).

Propolis
Dit is een kleverige substantie afkomstig van plantenhars en gemaakt door bijen. Deze heeft bekende antibiotische werking en toont veelbelovende eigenschappen tegen een aantal gebitsproblemen, van plaque en gaatjes tot tandvleesziekte en aften. In een verkennend onderzoek met Braziliaanse groene propolis (BGP) bleek een mondwater met 5 procent BGP na negentig dagen een significante vermindering van plaque en tandvleesontsteking te geven5. Propolis zit in de aloë-vera-tandpasta Forever Bright-toothgel. Mond- en keelsprays met propolis zijn in de betere drogist of natuurwinkel te verkrijgen.

1J Indian Soc Periodontol, 2011; 15: 18-22
2Arch Oral Biol, 2011; 56: 48-53
3PLoS ONE, 2011; 6: e23045
4Swed Dent J Suppl, 2004; 167: 2-75
5Evid Based Complement Alternat Med, 2011; doi: 10.1155/2011/750249

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

De invloed van klanken op je lichaam

Van ziekte en zorg naar gezond gedrag

Het celgeheugen

Hersenen onder hoogspanning

Mediteren tegen dementie

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier