Mijn partner knarst met zijn tanden in zijn slaap. Behalve dat hij mij ermee wakker houdt, maak ik me zorgen over de gevolgen voor zijn gebit. HOE ONTSTAAT TANDENKNARSEN EN IS ER EEN BEHANDELING VOOR?
G.C., Devon

Uw bezorgdheid is terecht. Al wordt tandenknarsen, of bruxisme, vaak gezien als een onschuldige, zij het hinderlijke gewoonte, in werkelijkheid kan het ernstige gevolgen hebben voor de knarser. Het meest voor de hand ligt natuurlijk dat het glazuur, als de tanden met opeengeklemde kaken van links naar rechts over elkaar schuren, beschadigd raakt en wel in alarmerend tempo. Ook kunnen de tanden er zelfs van breken, losraken of uitvallen. Een deskundige verwoordt het aldus: ‘Tegen de tijd dat een tandenknarser veertig of vijftig jaar oud is […] zijn de tanden zo versleten dat er uitgebreide gebitsrestauraties nodig zijn’1.
Tandenknarsen kan er tevens toe leiden dat het giftige kwik uit amalgaamvullingen vrij komt. Er zijn aanwijzingen dat tandenknarsers een hogere concentratie kwik in het bloed hebben, hoogstwaarschijnlijk uit hun vullingen2. Andere problemen kunnen zijn gevoeligheid en pijn in de kaak, afwijkingen van het kaakgewricht, vermoeidheid van de gezichtsspieren, hoofdpijn, nekpijn en oorpijn. In ernstige gevallen kan bruxisme leiden tot gehoorverlies en zelfs uiterlijke veranderingen van het gezicht3.
 

Oorzaken
Niemand weet precies wat de oorzaken zijn van bruxisme, maar waarschijnlijk is er een verband met angst, bezorgdheid of spanningen, onderdrukte woede of frustratie, evenals met een agressieve, competitieve of hyperactieve persoonlijkheidsstructuur. Nog een mogelijke oorzaak is een abnormale uitlijning van de boventanden ten opzichte van de ondertanden, genaamd malocclusie4. Bruxisme kan eveneens een teken zijn van een voedingstekort (zie kader) of een bijwerking van bepaalde geneesmiddelen, waaronder selectieve serotonineheropnameremmers  (SSRI’s)5.
Voordat hij met een behandeling start, kan uw partner het best eerst naar de huisarts of tandarts gaan om te onderzoeken wat de oorzaak is van zijn nachtelijke tandenknarsen.
 

Reguliere behandeling
Helaas is er geen algemeen geaccepteerde therapie voor bruxisme. De meest gebruikte ‘therapie’ tot nu toe is de orale splint of spalk, een uitneembaar plaatje dat meestal op maat gemaakt wordt en op de boventanden geklemd kan worden. Sommige van die splints worden gemaakt om de kaak te ontspannen, terwijl andere de boven- en onderkiezen van elkaar houden waardoor het knarsen afneemt. Maar uit een recente review bleek dat ‘er niet voldoende bewijs is dat de occlusale splint effectief werkt tegen slaapbruxisme’6. Bovendien kan het heel ongemakkelijk zijn met een splint te slapen en zijn er splints die een negatief effect hebben op de occlusie7. Vrij verkrijgbare mondplaatjes zijn er ook, maar die passen meestal niet goed en kunnen tijdens het knarsen losraken.
 

Alternatieven
Veelbelovender zijn de behandelingen die de alternatieve geneeswijzen bieden. Als stress een mogelijke oorzaak is van het tandenknarsen bij uw partner, kunnen ontspanningstechnieken als yoga, meditatie en massage helpen4. Bij kleine kinderen namen de tekenen van bruxisme significant af na een halfjaar behandeling met psychologische technieken om stress te hanteren, waaronder geïnstrueerde spierontspanning8. Tandenknarsers die bewustzijnstraining voor hun spierspanning kregen, bleken meer verbetering te bemerken dan de controlegroep9.
Ook acupunctuur en transcutane elektrische neurostimulatie (TENS) kunnen helpen door de spierspanning te verminderen die bij bruxisme optreedt10,11.
Biofeedback is effectief gebleken, vaak met behulp van een elektromyografisch geactiveerd alarm dat afgaat zodra bepaalde spieren zich aanspannen. Er zijn compacte gebruiksvriendelijke apparaatjes beschikbaar voor thuisgebruik zoals BruxStop (www.bruxstop.nl) en MyoTrac (www.thoughttechnology.com). De laatste kost ongeveer 550 euro, de eerste ruim het dubbele, maar wordt deels terugbetaald als u niet tevreden bent en/of als u deelneemt in een beoordelingspanel (zie de website). Biofeedback kan nog tot een halfjaar na de behandeling zorgen voor minder nachtelijk tandenknarsen12. Een parodontist meldde in een publicatie een slaagpercentage van 90 procent bij gebruik van een kaaksplint in combinatie met biofeedback13.

1J Am Den Assoc, 1999; 130: 1229-1230
2Eur J Oral Sci, 1997 ; 105 : 251-257
3J Oral Sci, 2001; 43: 73-83
4The Duke Encyclopedia of New Medicine. New York: Rodale Books, 2006
5Ned Tijdschr Tandheelkd, 2007; 114: 388-390
6Cochrane Database Syst Rev, 2007; 4: CD005514
7Br Dent J, 1999; 186: 217-222
8J Oral Rehabil, 2001; 28: 354-360
9J Oral Rehabil, 1999; 26: 280-287
10Minerva Med, 2003; 94 [4 suppl 1]: 9-15
11Fortschr Kieferorthop, 1995; 56: 245-253
12Appl Psychophysiol Biofeedback, 2004; 29: 141-147
13J Am Dent Assoc, 2001; 132: 1275-1277
kader
De link met magnesium
Er zijn wetenschappers die geloven dat nachtelijk tandenknarsen komt door een tekort aan magnesium of door een onbalans tussen calcium en magnesium. Daardoor zou er permanente aanspanning ontstaat van de spieren in gezicht en nek. Volgens dr. C. Ploceniak, die ruim twintig jaar klinische ervaring heeft, wordt bruxisme bijna altijd genezen door langdurige aanvulling van magnesium1. Ook calcium en vitamine B5 (pantotheenzuur) kunnen goed zijn bij bruxisme, maar daarnaar is nader onderzoek nodig.
Op basis van de conclusies tot nu toe beveelt dr. Moti Nissani van de Wayne State University in Detroit (Michigan) het volgende aan: magnesium (ongeveer 100 mg), calcium (150 mg) en pantotheenzuur (50 mg) in combinatie met vitamine A (1000 IE), C (300 mg), E (60 mg) en jodium (0,1 mg of 100 mcg). Patiënten moeten die supplementen blijven gebruiken als het bruxisme ophoudt. Na acht weken moet er verbetering optreden, anders kunnen ze beter ophouden met deze benadering2.

1Rev Stomatol Chir Maxillofac, 1990; 91: Suppl 1: 127
2J Oral Sci, 2001; 43: 73-83