Dr. Mark Stengler deelt zijn favoriete supplementen en recepten bij een vergrote prostaat.

Ongeveer 50% van de mannen van 51 tot 60 jaar oud en 90% van de mannen van 85 en ouder lijdt aan een benigne (goedaardige) prostaathyperplasie (BPH) – een vergroting van de prostaatklier, wat kan leiden tot een reeks urinewegklachten.

Meestal wordt BPH behandeld met medicijnen, maar die brengen risico’s met zich mee, zoals seksuele disfunctie, borstvorming, vermoeidheid, verlies van libido en hoofdpijn. Gelukkig kunnen veel natuurlijke benaderingen, zoals dieet, verande-ringen in leefstijl en kruiden- of voedingssupplementen, goed werken, zowel ter preventie als ter behandeling van symptomen. Heb je de diagnose BPH gekregen, dan zijn dit mijn favoriete aanbevelingen voor voeding en supplementen.

Eetpatroon

Steeds meer onderzoeken tonen een verband aan tussen voeding en BPH.1 De volgende voedingsmiddelen hangen samen met een hoger risico op BPH:2

• Hoge eiwitinname uit dierlijke bronnen (maar niet uit plantaardige bronnen).
• Hoge calorie-inname, wat kan leiden tot abdominale obesitas (te veel buikvet) en toename van de activiteit van het sympathische zenuwstelselactiviteit.
• Inname van hoog-glycemische voedingsmiddelen, zoals brood, pasta en rijst, die samenhangen met verhoogde seruminsuline en de groeifactor IGF-1, die BPH kunnen stimuleren. Er werd overigens geen verband gevonden met de consumptie van hoog-glycemisch fruit.
• Hoge inname van koffie. Dit stimuleert het adrenerge zenuwstelsel en de gladde spieren van de prostaat en dat kan weer leiden tot verergering van BPH-symptomen.

De volgende voedingsmiddelen zijn geassocieerd met een lager risico of verminderde symptomen van BPH:

• Omega 3-vetzuren (te vinden in voedingsmiddelen zoals koudwatervis, groenten, gemalen lijnzaad en lijnzaadolie), die ontstekingsbevorderende stoffen verminderen die verband houden met BPH.
• Lignanen (aangetroffen in hele lijnzaadjes), die de afbraak van oestrogeen bevorderen en mogelijk beschermen tegen BPH.
• Knoflookextract: bij BPH-patiënten leidde regelmatige consumptie hiervan tot verbeteringen in ziekteparameters.
• Fenolen (gevonden in cranberry’s en andere donkergekleurde druiven en bessen), die kunnen helpen bij lagere-urinewegsymptomen.

Het mediterrane dieet

Ik ben een groot voorstander van het mediterrane dieet. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat het beschermt tegen prostaatkanker; de grote hoeveelheden plantaardig voedsel, kruiden en specerijen zorgen ervoor dat de prostaat gezond blijft.

Wel raad ik een aanpassing van de traditionele richtlijnen aan door zowel minder zuivelproducten als graanproducten te eten. De meeste graanproducten, zoals brood en pasta’s, zijn sterk geraffineerd en ongezond. Ik raad aan om ze indien mogelijk weg te laten. Zelfs ‘gezondere’ volle granen moeten met mate worden gegeten.

Het mediterrane dieet bestaat uit veel plantaardig voedsel (fruit, groenten, peulvruchten, noten, brood en ongeraffineerde granen), veel olijfolie, matige visconsumptie, matige alcoholinname en lage consumptie van gevogelte, rood vlees en eieren.3

Dit dieet is ook rijk aan omega 3-vetzuren, zoals gevonden in koudwatervissen. Deze gezonde omega 3-vetzuren verminderen ontstekingsstoffen die verband houden met BPH.2

Dit zijn enkele tips om meer mediterrane voeding in je eetpatroon op te nemen:4

• Eet meer noten en olijven.
• Begin of eindig elke maaltijd met een salade.
• Voeg verschillende soorten groenten toe aan het menu.
• Eet minstens drie porties peulvruchten per week (bijvoorbeeld linzen, kikkererwten, bonen, erwten).
• Neem wijn als je ervoor kiest om alcohol te drinken, maar beperk jezelf tot één glas per dag.

Supplementen

Als arts integrale geneeskunde merk ik dat sommige mannen met BPH het uitzonderlijk goed doen op uitsluitend natuurlijke middelen, terwijl anderen ook conventionele behandelingen nodig hebben. Ongeveer 40 procent van de Amerikaanse mannen die voor niet-chirurgische behandeling van BPH kiezen, gebruikt (kruiden)supplementen alleen, of in combinatie met andere medicijnen.5

Bespreek na het lezen van de hier aanbevolen supplementen met je arts of apotheker wat de juiste handelwijze voor je is. Houd er rekening mee dat de aanbevolen doses hier specifiek gelden voor de preventie en behandeling van BPH, niet voor algemene gezondheidsdoeleinden.

Bèta-sitosterol

Bèta-sitosterol is een van de vele plantensterolen – verbindingen die vergelijkbaar zijn met cholesterol – die in de meeste planten voorkomen, met hogere hoeveelheden in rijstzemelen, tarwekiemen, sojabonen, maïsolie, pinda’s, avocado’s, pompoenpitten, cashewnoten, zaagpalm (saw palmetto) en Pygeum africanum.6 Bèta-sitosterol remt 5-alpha-reductase, een enzym dat betrokken is bij BPH, en het heeft ontstekingsremmende eigenschappen.

Onderzoek toont aan dat bèta-sitosterol-supplementen de BPH-urinewegklachten en de kwaliteit van leven van patiënten kunnen verbeteren.7

Aanbevolen dosering: dagelijks 60 tot 130 mg.

Extract van roggepollen

Roggepollenextract is een kruidenmiddel dat al decennia in Europa wordt gebruikt en verschillende onderzoeken tonen aan dat het effectief is tegen BPH-symptomen.

Recent onderzoek heeft aangetoond dat roggepollenextract ontstekingsstoffen genaamd cytokines reguleert in prostaatcellen en daarnaast verlaagt het de androgeenreceptorspiegels.8 In een onderzoek onder mannen met BPH bleken Cernitin-supplementen verschillende urinewegsymptomen te verbeteren, waaronder aandrang, dysurie (moeilijk urineren), nycturie (‘s nachts wakker worden om te plassen), onvolledige blaaslediging, langdurig plassen, vertraagd plassen en druppelen aan het einde van het plassen.

De algehele klinische effectiviteit was 85 procent en bij 28 van de 79 mannen die langer dan een jaar werden behandeld, nam het gemiddelde prostaatvolume af.9

Aanbevolen dosering: driemaal daags 126 mg, tot 500 mg per dag.

 

Zaagpalm

Zaagpalmextract en -bessen (saw palmetto) zijn populair bij de behandeling van BPH. Ongeveer de helft van de Duitse urologen schrijft liever plantenextracten zoals zaagpalm voor dan geneesmiddelen voor BPH.10

Er liggen waarschijnlijk meerdere mechanismen ten grondslag aan de afname van BPH-symptomen door zaagpalm, waaronder effecten op de omzetting van testosteron in DHT en intracellulaire binding aan receptoren in de prostaat.11

In een overzicht van 27 onderzoeken naar zaagpalm werd gemeld dat het ‘een effectieve en goed verdragen’ optie is voor langdurige medische behandeling van BPH en lagere-urinewegsymptomen. 12 In een ander overzicht van 21 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken naar zaagpalm werden vergelijkbare verbeteringen gezien in de scores van urinewegsymptomen als bij het geneesmiddel finasteride, maar met minder bijwerkingen.13

Net als bij andere kruidentherapieën, werkt zaagpalm het best bij milde tot matige klachten in de vroege stadia van BPH. Ongeveer 90 procent van de mannen ervaart binnen de eerste vier tot zes weken een verbetering van milde tot matige urinewegsymptomen van BPH.6

Aanbevolen dosering: 300-400 mg per dag van een in vet oplosbaar (lipofiel) extract dat is gestandaardiseerd op een vetzuur- en sterolsamenstelling van 80 procent of meer.

Pygeum africanum

Pygeum africanum, ook bekend als Prunus africana, wordt van oudsher in Afrika gebruikt voor urinewegaandoeningen. De actieve componenten van Pygeum africanum lijken ferulazuuresters te zijn, die de cholesterol in de prostaat verlagen en zorgen voor afname van metabolieten die bijdragen aan prostaatgroei.
Pygeum africanum bevat ook sterolen die ontstekingsverbindingen en de ophoping van testosteron in de prostaat verminderen.14

Een overzicht van 18 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken met meer dan 1.500 mannen wees uit dat degenen die Pygeum africanum gebruikten meer dan twee keer zoveel kans hadden op een verbetering van BPH-symptomen.15

Aanbevolen dosering: 100 tot 200 mg per dag van een gestandaardiseerd extract (meestal 14 procent triterpenen).

Brandnetelwortel

Brandnetelwortel (Urtica dioica) lijkt effectief te zijn bij de behandeling van BPH. Hoe het precies werkt, is niet duidelijk, maar het kan te maken hebben met de remming van de binding van het eiwit SHBG aan prostaatreceptoren, verminderde omzetting van testosteron in oestrogenen en ontstekingsremmende effecten op prostaatweefsel.16

In één onderzoek meldde een groter deel (81 procent) van degenen die brandnetel gebruikten verbeteringen van lagere-urinewegklachten dan degenen die een placebo kregen (16 procent). Ook bleef er bij degenen die brandnetel gebruikten minder urine in de blaas achter na het plassen en werd bij hen een bescheiden afname van de prostaatgrootte gezien.17

Aanbevolen dosering: 120 tot 600 mg per dag.

Pijnboomschorsextract

Pycnogenol, een gepatenteerde vorm van Frans maritiem pijnboomschors-extract, bevat verschillende plantaardige stoffen, waaronder procyanidinen, bioflavonoïden en fenolische zuren, die een aantal therapeutische effecten hebben, zoals ontstekingsremming.16

In één onderzoek zagen mannen die Pycnogenol gebruikten en daarnaast een standaardprotocol volgden van lichaamsbeweging, hydratatie en een suikerarm/ zoutarm dieet, significante verbeteringen in BPH-symptomen, in vergelijking met degenen die alleen het standaardprotocol volgden of degenen die de geneesmiddelen finasteride of dutasteride gebruikten.18

Aanbevolen dosering: 150 mg pycnogenol per dag (raadpleeg je arts voordat je dit supplement gebruikt als je bloedverdunners gebruikt).

Zink

Het mineraal zink wordt in hoge concentraties in de prostaat aangetroffen.19 Het speelt een vitale rol als bestanddeel van prostaatvocht en heeft ook invloed op de ontwikkeling en het functioneren van de prostaat.

Een hogere zinkinname (meer dan 23 mg) wordt in verband gebracht met een lager risico op BPH.20 Een studie vond een significante afname van de prostaatzinkspiegels bij mannen met BPH in vergelijking met normaal prostaatweefsel.21

Voedingsmiddelen met een hoog zinkgehalte zijn onder meer schaaldieren, vlees en ander rood vlees, noten en peulvruchten.

Aanbevolen dosering: bij langdurig gebruik, dagelijks niet meer dan 25 mg bij de maaltijd.

Vitamine D

Prostaatweefsel heeft vitamine D-receptoren, die invloed hebben op het metabolisme van prostaatweefsel en het vermogen om ontstekingen onder controle te houden. Er zijn aanwijzingen uit onderzoek dat mannen ouder dan 50 jaar met lagere-urinewegsymptomen een lager vitamine D-gehalte hebben dan mannen zonder klachten.22

Een andere studie vond een verband tussen vitamine D-tekort en urinewegsymptomen geassocieerd met prostaatgroei, zoals gevonden bij BPH, en merkte op dat een lage vitamine D-waarde celgroei en apoptose (celdood) bevordert in gezonde prostaatcellen.23

Voor een goede dosering kun je het best eerst je niveaus laten bepalen.

Essentiële vetzuren

Mannen met BPH hebben significant lagere niveaus van omega 3-vetzuren.24 In één onderzoek onder mannen met BPH en lagere urinewegsymptomen vertoonden degenen die omega 3-vetzuren slikten naast de BPH-medicijnen tamsulosine en finasteride na zes maanden grotere verbeteringen in urinewegsymptomen en meer verbetering van het prostaatvolume dan degenen die alleen de medicijnen gebruiken.25

Aanbevolen dosering: 1000 mg EPA en DHA per dag (maar raadpleeg je arts voordat je supplementen toedient als je bloedverdunnende medicatie gebruikt).

Bronnen

1 Curr Opin Urol, 2014; 24: 10–4
2 Clin Nutr ESPEN, 2019; 33: 5–11
3 Eur Urol, 2014; 65: 887–94
4 “A Practical Guide to the Mediterranean Diet,” Harvard Health Blog, March 21, 2019. www.health.harvard.edu/blog
5 Medicine, 2019; 98: e14023
6 “Benign Prostatic Hyperplasia,” in Textbook of Natural Medicine, eds. Michael T. Murray and Joseph E. Pizzorno, 4th ed. reprint (St. Louis, MO: Churchill Livingston, 2013), 1266
7 Cochrane Database Syst Rev, 2000; (2): CD001043; Lancet, 1995; 345: 1529–32; BJU Int, 1997; 80: 427–32
8 Phytother Res, 2019; 33: 2457–64
9 Clin Ther, 1995; 17: 82–7
10 N Engl J Med, 2006; 354: 557–66
11 “Serenoa repens (Saw Palmetto),” in Textbook of Natural Medicine, eds. Michael T. Murray and Joseph E. Pizzorno, 4th ed. reprint (St. Louis, MO: Churchill Livingston, 2013), 1267
12 BJU Int, 2018; 122: 1049–65
13 Cochrane Database Syst Rev, 2009; (2): CD001423
14 “Pygeum africanum (Bitter Almond),” in Textbook of Natural Medicine, eds. Michael T. Murray and Joseph E. Pizzorno, 4th ed. reprint (St. Louis, MO: Churchill Livingston, 2013), 1002
15 Cochrane Database Syst Rev, 1998; (1): CD001044
16 Phytomedicine, 2007; 14: 568–79
17 J Herb Pharmacother, 2005; 5: 1–11
18 Minerva Med, 2018; 109: 280–4
19 PLoS One, 2016; 11: e0165956
20 Am J Epidemiol, 2008; 167: 925–34
21 Indian J Urol, 2011; 27: 14–8
22 Urol Ann, 2017; 9: 170–3
23 Urology, 2011; 78: 1292–7
24 Clin Biochem, 1999; 32: 405–9
25 Inflammopharmacology, 2017; 25: 451–58

 

Recepten

In principe adviseer ik een aangepast mediterraan dieet vol biologisch plantaardig voedsel (vooral fruit en groenten), vrij van zuivelproducten en arm aan dierlijke producten. Hieronder staan enkele lekkere recepten die je kan gebruiken en die boordevol nuttige voedingsstoffen zitten om je prostaat gezond te houden.

Ontstekingsremmende wortelappelsap

Voor 1 portie
Dit zoete, oranjekleurige sap bevat ingrediënten die prostaat-ontsteking helpen bestrijden.

Ingrediënten:

• 1 in blokjes gesneden zoete appel, zoals Pink Lady (ongepeld)
• 1 in dunne plakjes gesneden wortel
• 60 ml vers sinaasappelsap
• Een plakje geschilde verse gemberwortel
• ¼ theelepel zout
• Snufje gemalen kurkuma

Bereiding

1. Voeg alle ingrediënten plus 60 ml water samen in een blender.
2. Pureer tot een gladde massa in 1 à 2 minuten.

Zwarte-bonensoep met komijn en oregano

Voor 6 kommen soep (voor 3 personen)

Deze romige veganistische soep, vol met antioxidantrijke zwarte bonen, groenten en citrus, is vullend en vetarm. Als je wilt, kun je er een klodder ongezoete plantaardige yoghurt aan toevoegen, zoals cashew-yoghurt.

Ingrediënten:

• 1 eetlepel extra vierge olijfolie
• 1 middelgrote rode ui, gehakt
• 1 middelgrote oranje of gele paprika, gehakt
• 5 gesneden teentjes knoflook
• 1 theelepel komijn
• 1 theelepel oregano
• Ongeveer 800 gram zwarte bonen uit pot (of BPA-vrij blik), gespoeld en uitgelekt
• 750 ml natriumarme groentebouillon
• 120 ml vers sinaasappelsap
• 1 tl zout

Bereiding

1. Verhit de olie in een middelgrote pan op middelhoog vuur.
2. Voeg de ui, paprika, knoflook, komijn en oregano toe en fruit ongeveer 8 minuten tot de ui zacht is (laat de groenten niet bruin worden).
3. Voeg bonen, bouillon, sap en zout toe en breng op hoog vuur aan de kook.
4. Doe zodra het kookt het deksel op de pan en zet het vuur laag. Laat 20 minuten sudderen.
5. Pureer met een staafmixer voorzichtig tot een gladde massa in de pan. Je kunt ook in porties pureren in een blender.

Roerbakschotel met kalkoen, maïs en tomaten

Ongeveer 10 porties (voor 5 personen)

Dit snel te bereiden gerecht zit boordevol antioxidantrijke tomaten en maïs. Magere kalkoen is een gezonde manier om eiwitten binnen te krijgen en het is een onderbenut soort vlees. Serveer dit gerecht met gekookte volkorengranen zoals zilvervliesrijst.

Ingrediënten

• 2 x 1 eetlepel avocado-olie,
• 450 gram mager kalkoen- of kipgehakt
• 2½ tl komijn, verdeeld
• 2½ tl knoflookpoeder, verdeeld
• 1½ tl zout, verdeeld
• 2 in kleine blokjes gesneden rode en oranje paprika’s
• 1 kleine fijngesneden rode ui
• 1 in dunne plakjes gesneden teentje knoflook
• Ongeveer 800 gram hele gepelde pruimtomaten uit BPA-vrij blik
• 425 gram gekookte mais uit pot of BPA-vrij blik

Methode

1. Verhit de helft van de olie in een hapjespan van 25-30 cm doorsnee, op middelhoog vuur.
2. Als de olie heet is, voeg je het vlees toe, met een theelepel van zowel komijn- als knoflook-poeder plus een theelepel zout, en bak het vlees rul door het met een pollepel los te maken tot het ondoorzichtig wordt (ongeveer 8 minuten). Zet de gebakken kalkoen opzij.
3. Voeg de resterende olie en de paprika, ui, knoflook en de resterende ½ theelepel zout, theelepel knoflookpoeder en komijn toe aan de pan. Roerbak tot de peper zacht is, ongeveer 12 minuten. Voeg de tomaten toe en stamp ze een beetje fijn met een aardappelstamper. Roer de maïs erdoor. Zet het vuur hoog en laat al roerend ongeveer 3 minuten koken.