Stimulerend middel voor kinderen gaat onderuit

Als Ritalin de ster van alle geneesmiddelen tegen ADHD is, dan komt Dexedrine (dexamfetamine of d-amfetamine) op een mooie tweede plaats. Wanneer Ritalin niet werkt, schrijven artsen meestal dexamfetaminen ofwel Dexedrine voor. Dexedrine was ooit voor iedereen een populair ‘pepmiddel’ voor recreatief gebruik – van studenten die voor een examen zaten te blokken tot overwerkte Hollywoodsterretjes – totdat het op grote schaal werd misbruikt en in diskrediet raakte als een voornamelijk recreatieve drug die op straat beter bekend stond onder de naam ‘speed’, een van de vele ‘mother’s little helpers’.

Vervolgens zorgde ADHD (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) ervoor dat Dexedrine aan een nieuw leven kon beginnen. Voor deze aandoening schrijven huisartsen namelijk bijna automatisch Dexedrine voor als Ritalin (methylfenidaat) niet helpt.

Daardoor is ADHD de belangrijkste aanleiding om het middel voor te schrijven aan kinderen tussen drie en zestien jaar. Deze comfortabele positie staat op het punt te veranderen met de recente eis van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) dat Ritalin en middelen van het type Dexedrine voortaan een waarschuwing op hun verpakking moeten hebben waarin wordt uitgelegd dat het geneesmiddel ‘plotseling overlijden en ernstige schade aan hart en bloedvaten’ kan veroorzaken.

Er zijn berichten dat kinderen met hartproblemen plotseling zijn overleden terwijl zij deze geneesmiddelen gebruikten.

Dexedrine (d-amfetaminesulfaat) is een amfetamine die effect heeft doordat hij de effecten van het hormoon adrenaline (epinefrine) nabootst, het hormoon dat de klassieke lichamelijke reactie van vechten of vluchten oproept.

De medische beroepsgroep houdt vol dat ADHD het gevolg is van een erfelijk bepaalde afwijking in het glucosegehalte en de neurotransmitters in de hersenen. De heersende opvatting is dat geneesmiddelen, zoals de amfetamines, die de lichamelijke processen bij volwassenen versnellen, op kinderen een tegengesteld effect hebben en hen juist kalmeren en op de een of andere manier de biochemische balans herstellen.

De waarschuwing van FDA suggereert echter dat beide geneesmiddelen zowel bij kinderen als bij volwassenen als een stimulerend middel werken en de bloeddruk verhogen, wat tot hartproblemen kan leiden.

De FDA heeft nog niet besloten of de problemen groot genoeg zijn om een zogeheten black box-waarschuwing uit te laten gaan, een waarschuwing van de zwaarste categorie voor problemen die men nog niet goed begrijpt. De nieuwe waarschuwing wijst er ook op dat amfetaminen ‘gemakkelijk worden misbruikt’, dat langdurig gebruik op recept kan leiden tot ‘afhankelijkheid van het middel, wat vermeden moet worden’, en dat deze geneesmiddelen ‘spaarzaam moeten worden voorgeschreven en uitgereikt’.

Het besluit van de FDA, dat genomen werd naar aanleiding van de aanbevelingen van twee onafhankelijke evaluatiecommissies, is een schok voor de Amerikaanse artsen, die deze middelen bij bosjes verstrekten. De FDA schat dat een miljoen volwassenen en 2 miljoen kinderen elke maand een herhalingsrecept indienen voor een geneesmiddel tegen ADHD.

In een landelijk onderzoek onder Amerikaanse kinderen door het Child Study Center van de Universiteit van New York kwam naar voren dat ongeveer een op elke zeven ouders van schoolgaande kinderen vertelde dat zij hun kinderen elke dag dit soort psychoactieve medicijnen gaven.

De nieuwe waarschuwing op het etiket maakt ouders erop attent dat een behandeling met dit soort stimulerende middelen voor het centrale zenuwstelsel in gewone doses geleid heeft tot het plotselinge overlijden van zowel kinderen als volwassenen met structurele hartafwijkingen of andere ‘ernstige’ hartproblemen.

Daartoe behoren ook cardiomyopathie (een verzwakking van de hartspier), afwijkingen in het hartritme en eventuele andere problemen waardoor men gevoelig is voor prikkeling van het centrale zenuwstelsel.

Plotseling overlijden, een beroerte of een hartaanval: het is allemaal waargenomen bij volwassenen die stimulerende middelen voor ADHD in de gangbare dosering gebruikten. Hoewel de FDA en de geneeskundige wereld zelf zonder meer bereid zijn toe te geven dat zij niet begrijpen welke rol deze geneesmiddelen spelen bij het veroorzaken van deze effecten, waarschuwen zij er wel voor dat geen enkele volwassene die last heeft van hartproblemen, van welke aard ook, stimulantia moet gebruiken.

Volgens GlaxoSmithKline(GSK) veroorzaken opwekkende middelen een verhoging van de bloeddruk met 2-4 mmHg en een toename van de hartslag met drie tot zes slagen per minuut. Alle patiënten die stimulerende geneesmiddelen gebruiken, moeten nu in de gaten worden gehouden, aldus de nieuwe waarschuwingen.

Iedereen die hoge bloeddruk of een hartkwaal heeft of onlangs een hartaanval of een verstoring van het hartritme heeft gehad, krijgt nu het advies deze categorie geneesmiddelen te mijden.

Wat de kinderen betreft, de nieuwe waarschuwingen geven aan dat patiënten van elke leeftijd, voordat zij een geneesmiddel van het opwekkende type krijgen, een uitgebreid lichamelijk onderzoek moeten ondergaan om vast te stellen of zij een hartaandoening hebben.

Hetzelfde advies geldt voor iedereen die last heeft van pijn in de borst of andere klachten die kunnen wijzen op hartproblemen, terwijl zij deze geneesmiddelen gebruiken.

Dit is echter niet het enige punt van zorg. In de waarschuwing wordt nu ook gesteld dat nieuwe psychotische of manische klachten (waaronder ook hallucinaties, waanideeën en manie bij kinderen en adolescenten) eveneens veroorzaakt kunnen worden door stimulerende middelen die in de voorgeschreven dosering worden gebruikt. In een meta-analyse van een aantal kortdurende studies werd ontdekt dat deze symptomen bij één op de duizend kinderen voorkwamen.1

Aangezien veel kinderen deze middelen jarenlang moeten gebruiken, zou dat cijfer wel eens veel hoger kunnen liggen. Andere verontrustende bijwerkingen die in de nieuwe waarschuwing worden genoemd, zijn agressief en vijandig gedrag en langdurig achterblijvende groei.

Uit studies waarin kinderen tussen zeven en tien jaar willekeurig werden ingedeeld bij groepen die drie jaar lang Ritalin of een placebo kregen, bleek dat de behandelde kinderen minder hard groeiden (2 cm korter en 2,7 kilo lichter in drie jaar tijd). Hoewel dit effect op korte termijn slechts tijdelijk was, is niet bekend of het bij chronische gebruikers misschien blijvend is.

Een verhoogde aanleg voor een beroerte en verslechterd gezichtsvermogen zijn eveneens bijwerkingen die in de nieuwe waarschuwingen worden genoemd. GSK merkt verder op dat ‘de effecten van amfetaminen bij kinderen op lange termijn nog niet goed zijn vastgesteld’.

BRON:

1 Receptvoorschriften GSK, 2006


 Psychoactieve cocktails

Wanneer kinderen niet onmiddellijk reageren bij een van de oude bekende geneesmiddelen, hebben artsen tegenwoordig de neiging een cocktail van psychoactieve middelen voor te schrijven. Zo’n ‘paardenmiddel’ kan zelfs antidepressiva bevatten, zoals desipramine (een tricyclisch middel), of om onbegrijpelijke redenen een middel tegen hoge bloeddruk, zoals cloniodine (een antiadrenergicum).

Een meisje in Amerika kreeg Ritalin voor haar ADHD en Prozac om beter te kunnen omgaan met haar angsten en overgevoeligheid voor insecten. Toen haar leerkracht erover klaagde dat zij nog steeds lastig was in de klas, kreeg zij van haar dokter ook nog Dexedrine.

Haar moeder merkte vervolgens dat haar dochter zich de haren uit haar wenkbrauwen en oogleden trok. Dat was voor haar het moment om te zeggen dat het genoeg was geweest en met de Dexedrine te stoppen.


Nou ja, kalmerend?
Andere bijwerkingen zijn:
• rusteloosheid
• slapeloosheid
• dyskinesie (onvrijwillige bewegingen, bijvoorbeeld spasmen)
• syndroom van Tourette
• verergering van spiertics en akoestische tics (alle mogelijke geluiden)
• dysforie (versterkte gevoelens van neerslachtigheid en onvrede)
• euforie (gevoelens van welbevinden en vervoering)
• tremor
• diarree of verstopping
• anorexia/gewichtsverlies
• impotentie en veranderde libido

 

 

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

Voeding en supplementen: speciaal voor kinderen

Mijn kind heeft eczeem wat nu?

Een echte allrounder; Magnesium

De hart-hoofd connectie

Voeding als medicijn

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier