V: Ik ben achter in de twintig en heb lelijke spataders ontwikkeld in mijn beide onderbenen. Ik heb geen open been, maar ik krijg wel regelmatig gezwollen benen en enkels rond de tijd van mijn menstruatie. Hebt u ideeën wat ik ertegen kan doen? – H.L.

A: Varices of spataders – uitgezette, meestal kronkelende en bobbelige aders zijn een aandoening die iedereen kan treffen, hoewel ze vaker bij oudere vrouwen voorkomen, vooral in de onderbenen. Lengte en overgewicht blijken niet zo’n grote rol te spelen als altijd werd gedacht. Maar zwangerschap en een staand beroep maken mensen wel vatbaarder voor de aandoening.
Varices kunnen krampachtige pijn veroorzaken en moeite met lopen, maar ook als cosmetisch storend worden ervaren. Conservatieve behandeling bestaat meestal uit het been hoog leggen, elastische kousen dragen om uitwendige druk op de ader uit te oefenen en soms een operatie. Het nadeel van deze behandelingen is dat ze de aandoening weliswaar in bedwang houden, maar niet genezen. Zelfs het verwijderen van een spatader biedt geen soelaas: vaak ontstaan er gewoon weer nieuwe.
Gelukkig zijn er enkele effectieve kruidengeneesmiddelen die de symptomen kunnen verlichten en voorkomen dat de aandoening verergert:

Blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus) bevat flavonoïden genaamd anthocyanosiden: krachtige antioxidanten die de circulatie in de kleine bloedvaatjes verbeteren en het endoteel (de binnenbekleding) van de bloedvaten beschermen.1
Patiënten met varices en een open been (ulceratie), die het extract van blauwe bosbes kregen, hadden minder last van vochtophoping. 2
Bosbessen zijn moeilijk verkrijgbaar, maar u kunt een voedingssupplement met anthocyanosiden gebruiken.
Let op: hoge doseringen anthocyanosiden kunnen de werking van bloedverdunners en antistollingsmiddelen versterken.

Paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) wordt sinds jaar en dag in de volksgeneeskunde tegen spataders gebruikt. De werkzame stof is aescine, die ontstekingsremmende en venotonische eigenschappen heeft. Dat laatste betekent dat het de elasticiteit van de aders verbetert.
In een uitgebreide literatuurstudie uit 1989 bleek dat het extract van paardenkastanje met een gestandaardiseerde hoeveelheid van 50 mg aescine per dosis een tonisch effect op de aderen heeft en de doorlaatbaarheid van de capillairen (haarvaatjes) vermindert. In verschillende onderzoeken hadden de patiënten minder klachten en werd het supplement goed verdragen.4
Let op: eet geen rauwe kastanjes, want die kunnen giftig zijn. Maar supplementen uit de winkel zijn doorgaans veilig.

Citroengele honingklaver (Melilotus officinalis) wordt veelvuldig genoemd in het klassieke boek over kruidengeneeskunde van R.F. Weiss.5 In een onderzoek uit 1999 werden meer dan 4.500 patiënten met chronische veneuze insufficiëntie (als de aders niet genoeg bloed terug naar het hart kunnen pompen) met 4-8 gram van dit kruid behandeld. De klachten, waaronder zware benen, pijn, nachtelijke krampen, zwelling en jeuk, namen bij 70 procent van de deelnemers af.5
Probeer thee van citroengele honingklaver: roer 1-2 theelepels van het gedroogde kruid door een beker gekookt water en laat een paar minuten trekken.

[Kadertekst:] Ginkgo biloba voor gezwollen benen
Alleen een arts kan de diagnose stellen, maar het klinkt alsof u lijdt aan het ‘idiopathisch cyclisch oedeem’. Tijdens de menstruele cyclus houdt een vrouw vocht vast en krijgt gezwollen enkels en benen, vooral na lang zitten of staan. Ook kunnen er tijdens het liggen zwellingen in het gezicht en rond de ogen ontstaan.
Er lekt waarschijnlijk vocht uit de haarvaten naar vet- en huidweefsel, vooral als de zwaartekracht de druk op het vaatstelsel verhoogt. Dat veroorzaakt aanmerkelijke gewichtstoename tussen de ochtend en de avond, en pijn op de plekken waar het vocht zich ophoopt.
Het woord ‘cyclisch’ verwijst naar de menstruele cyclus: de aandoening verergert tijdens de ovulatie of menstruatie. Het kan dan ook onderdeel zijn van het premenstrueel syndroom (PMS).
Ginkgo biloba of Japanse notenboom blijkt te helpen bij cyclisch oedeem.6 Het standaardwerk Botanical Medicines wijdt wel 58 pagina’s aan dit medicinale kruid en de effecten ervan op ons vaatstelsel.7

[Literatuur:]
1 J Appl Phyiol, 2006; 100: 1164-70
2 Minerva Med, 1977; 68: 3565-81
3 VASA, 1983; 12: 377-82
4 Wien Med Wochenschr, 1989; 139: 385-9
5 Weiss, R.F. Weiss’s Herbal Medicine. Beaconsfield, Bucks: Beaconsfield Publishers, 1988: 189-91
6 Altern Med Rev, 1998; 3: 54-7
7 McKenna, D.J. et al. Botanical Medicines: The Desk Reference for Major Herbal Supplements, 2e dr. London: Routledge, 2002: 445-503

[Streamers:]
Zelfs het verwijderen van een spatader biedt geen soelaas: vaak ontstaan er gewoon weer nieuwe
Paardenkastanje wordt sinds jaar en dag in de volksgeneeskunde tegen spataders gebruikt
De klachten, waaronder zware benen, pijn, nachtelijke krampen, zwelling en jeuk, namen af bij 70 procent van de deelnemers