Spataderen zijn abnormaal verwijde aderen die dicht aan het huidoppervlak liggen. Elk bloedvat kan opgezet raken of kronkelig worden, maar de aderen in benen of voeten zijn daar vatbaarder voor vanwege de druk die op de onderste delen van het lichaam wordt uitgeoefend als u staat of loopt. Toegenomen druk en hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kunnen het probleem veroorzaken of verergeren.

Voor veel mensen zijn kleine spataderen of ‘spinnenwebachtige’ venen (kleine rode, blauwe of purperkleurige uitgezette adertjes) – een veel voorkomende, onschuldige en medisch onbeduidende variant van spataderen – niet meer dan een cosmetische klacht. Voor anderen kunnen spataderen pijn en ongemak veroorzaken en soms van kwaad tot erger worden. Soms is verhoogde veneuze druk de oorzaak (aderhypertensie), wat met een non-invasief Doppleronderzoek kan worden gemeten.

De conventionele behandeling schreef hydroxyethylrutosiden voor, afgeleid van het flavonoïde rutine, maar ook steunkousen. Deze mogen echter niet gedragen worden als de drukverhouding van de instroom bij de enkel of de voet ten opzichte van de arm minder dan 0,8 is.1 De behandelend arts dient er alert op te zijn dat ook een tekortschietend voedingspatroon de aandoening kan veroorzaken. Ook dient hij te weten dat er alternatieve behandelingen voor de aandoening zijn.

 De natuurgeneeskunde maakt van oudsher gebruik van hydrotherapie. In een placebo-gecontroleerd, gerandomiseerd klinisch experiment werden omvang van de voet en omtrek van enkel en kuit drastisch minder wanneer patiënten 24 dagen achtereen dagelijks tien minuten koudwaterbaden (12-18C) gevolgd door warmwaterbaden (35-38C) namen.2 In een ander experiment gaf een thermaal bad van twintig minuten een aanzienlijke verbetering van de veneuze functie te zien.3 Bosbessen (Vaccinium myrtillus) toegevoegd aan de dagelijkse voeding van zwangere vrouwen kan spataderen voorkomen en bestrijden.4
 De voedingsgeneeskunde schrijft bromelaïne voor, een enzym dat afkomstig is van de stengel van de ananasplant (Ananas comosus), om de behandeling van thrombophlebitis (aderontsteking)5 en spataderen6 te ondersteunen. Bij patiënten met slechte voedingsgewoonten hielpen vitamine C- en E-supplementen7 de broosheid van aders en haarvaten te verbeteren. Drie groepen flavonoïden hebben al heel lang de reputatie dat ze goed helpen bij de behandeling van gezwollen aderen en zwerende huidontstekingen. Het zijn rutine8, hesperidine9 en de anthocyanosiden, die alledrie in bosbessen zitten.10
 De botanische geneeskunde biedt drie succesvolle remedies tegen spataderen. Waternavel (Hydrocotyle asiatica of Centella asiatica) had, vergeleken bij een placebo, een bijzonder gunstig effect op zwellingen en andere symptomen van ‘zware’ onderbenen. Dit werd vastgesteld in een placebo-gecontroleerd, gerandomiseerd experiment waarbij 94 patiënten twee maanden lang dagelijks 120 mg getitreerd waternavelextract kregen.11 Deze resultaten worden bevestigd door een ander dubbelblind experiment waarbij dertig dagen achtereen een dagelijkse dosis van 60 mg getitreerd waternavelextract, in vergelijking met een placebo, een aanzienlijke verbetering te zien gaf van klachten als jeuk, zwelling en nachtelijke krampen.12 Gedurende twaalf weken een extract uit rodewijnbladeren (Vitis vinifera) deed – vergeleken met een placebo – gezwollen onderbenen en dikke kuiten slinken, wat bleek uit een dubbelblind onderzoek onder 260 patiënten met chronische veneuze insufficiëntie.13
Ten slotte is paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) de favoriete orale remedie in de kruidengeneeskunde. Een overzicht van dertien gerandomiseerde, gecontroleerde experimenten waarbij 1083 patiënten waren betrokken, levert overtuigend wetenschappelijk bewijs op voor de effectiviteit van deze behandeling voor alle typen chronische veneuze insufficiëntie, zelfs wanneer deze vergeleken wordt met conventionele behandelingen zoals compressietherapie of hydroxyethylrutosiden.14

Harald Gaier

BRONNEN:

1 BMJ, 2000; 320: 1391-4
2 Eur J Phys Med Rehabil, 1993; 3: 123-4
3 Phys Med Rehabil Kurortmed, 1993; 3: 153-7
4 Minerva Ginecol, 1981; 33: 221-30
5 Angiology, 1969; 20: 22-6
6 Praxis, 1972; 61: 950-1
7 Am J Clin Nutr, 1981; 34: 871-6
8 Am J Ophthalmol, 1948; 31: 671-8
9 Del State Med J, 1959; januari : 19-22
10 Minerva Med, 1977; 68: 3565-81
11 Angiology, 1987; 38: 46-50
12 Clin Ther, 1981; 99: 507-13
13 Arzneim Forsch, 2000; 50: 109-17
14 Arch Dermatol, 1988; 134: 1356-60