Het effect van voedsel op onze geestelijke gezondheid wordt weer eens bevestigd
Onlangs onderzochten Canadese wetenschappers in Ontario en Quebec 1262 oudere volwassenen. De proefpersonen waren 67 tot 84 jaar oud. Allen hadden een normale cognitieve functie bij de start van het onderzoek en woonden zelfstandig. Tijdens de onderzoeksperiode van drie jaar bleek dat een hoge consumptie van natriumchloride (keukenzout) – in combinatie met weinig lichaamsbeweging – gepaard ging met een significante achteruitgang van het cognitief (mentaal) functioneren.
Het onderzoek werd online gepubliceerd in het tijdschrift Neurobiology of aging1.
Het is mogelijk dat natrium invloed heeft op de hersenen via alternatieve wegen: het zou de ondoordringbaarheid van de bloed-hersenbarrière kunnen aantasten of invloed hebben op de functie van de paraventriculaire nucleus van de hypothalamus, die een belangrijke rol speelt bij stress en stemming.

Het onderzoek maakt in elk geval duidelijk dat natuurgeneeskundigen hun patiënten erop moeten wijzen dat hun natriumconsumptie ruim onder het geadviseerde maximum van 2300 mg per dag moet blijven. En ook dat het van vitaal belang is om naar meerdere leefstijlaspecten tegelijk te kijken (zoals lichaamsbeweging en voedingspatroon in bovenstaand onderzoek) en bij behandeling en gezondheidsadviezen niet te focussen op slechts één aspect.

Waar komt het probleem vandaan?
Het is bekend dat 75 procent van de chronische psychiatrische ziekten stamt uit de adolescentie. Een recent onderzoek analyseerde tot op welke hoogte de meest voorkomende psychische aandoeningen – als depressie en angststoornis – verband houden met de dagelijkse voeding. Onderzocht werden 1046 vrouwen tussen 20 en 93 jaar, die willekeurig waren gekozen uit de algemene populatie2.
Na correctie voor leeftijd, sociaaleconomische status, opleiding en gezondheidsgedrag bleek het zogeheten ‘traditionele’ voedingspatroon – gekenmerkt door groente, fruit, vlees en vis – samen te hangen met een kleinere kans op milde (dysthymie) of ernstige depressie en/of angststoornis. In tegenstelling daartoe liet het zogeheten ‘westerse’ dieet van voornamelijk bewerkt of gebakken voedsel, geraffineerde granen, suikerproducten en bier een verband zien met een grotere kans op deze veelvoorkomende aandoeningen.
Het jongste onderzoek van hetzelfde team van de University of Melbourne biedt aanwijzingen dat depressie bij tieners voorkomen kan worden met een volwaardige voeding. Een gezond eetpatroon werd gedefinieerd als een met groente en fruit als basis, waarvan dagelijks twee tot vier porties of meer moesten worden genuttigd. Bewerkt voedsel als patat, gebakken en gefrituurd voedsel, chocola, zoetigheid en ijs moest volstrekt vermeden worden. Een voedingspatroon met veel snacks en bewerkt voedsel was ongezond3.
Tijdens de onderzoeksperiode van twee jaar constateerden de onderzoekers ook dat de adolescenten die hun voedingspatroon verbeterden doorgaans ook mentaal scherper werden, maar degenen die ongezond bleven eten, zagen die juist achteruitgaan.

Terug naar de basis
Hoe interessant dit ook is, echt nieuw is het natuurlijk niet. De natuurgeneeskunde hamert hier al meer dan een eeuw op.
Wijlen dr. Richard Mackarness was een groot voorvechter van het concept ‘klinische ecologie’, een stroming vanuit de reguliere geneeskunde waarbij men gelooft dat lage gehaltes van chemische stoffen – waaronder die uit bewerkt voedsel – schade kunnen aanrichten en ziekte kunnen veroorzaken bij wie daar bijzonder gevoelig voor is. Hij gebruikte als eerste de term ‘stenentijdperkdieet’ in zijn boek Not all in the mind uit 1976. 4
In dat boek beschrijft hij onder meer het geval Joanna D. – een jonge patiënte die voor een behandeling naar hem werd verwezen in mei 1973. Ze had meerdere malen in het ziekenhuis gelegen na ernstige uitbarstingen van geweld tegen haar kinderen en tegen zichzelf. Nadat ze behandeld was met een dieet kon ze weer een volkomen normaal leven leiden, zonder medicijnen.
Zij blijft een schitterend wapenfeit van de ‘klinische ecologie’ van Mackarness en het ultieme voorbeeld van de gedachte ‘je bent wat je eet’.

Harald Gaier

1Neurobiol Aging, 2011; doi: 10.1016/j.neurobiolaging.2011.07.004
2Am J Psychiatry, 2010; 167: 305-311
3PLoS ONE, 2011; 6: e24805; doi: 10.1371/journal.pone.0024805
4Not all in the mind, London: Pan Books, 1976