Meneer JPH, een 47-jarige voorzitter van de raad van bestuur bij een aannemersmaatschappij, kwam bij me met slapeloosheid. Hij zei dat hij normaal in slaap viel maar elke nacht al om 02:25 uur wakker werd. Hij was dan meteen klaarwakker terwijl hij geen reden had om wakker te worden. Op de vraag wat hij ’s avonds deed, at en dronk na de avondmaaltijd, zei hij dat hij altijd een glaasje port met een sigaar nam. Bij wijze van experiment vroeg ik hem de komende drie weken te stoppen met die port en die sigaar. Al na vijf dagen verdween zijn slaapprobleem. Later pakte hij zijn dagelijkse glaasje port weer op, maar sliep toch de hele nacht door! Hij was daar zeer blij mee, al betreurt hij het verlies van zijn dagelijkse sigaartje.
Mijn benadering van dit soort slapeloosheid is dat ik op zoek ga naar een soort van hypergevoeligheid (meestal voor voedsel of drank) die verder geen symptomen geeft. Meestal zit er zes uur tussen de blootstelling en het effect van klaarwakker zijn. In het geval van JPH was dat ofwel de sigaar ofwel een smaakstof in de tabak. Het ‘klaarwakker’-effect komt door een uitstoot van verschillende schildklier- en neurohormonen op het moment van ontwaken1.
Ook bestaat er een sterk verband tussen slapeloosheid en depressie, maar daarnaast kunnen vele andere factoren de slaap verstoren, zoals spanning, pijn, verandering of onrust in de omgeving, emotionele stress of hypnofobie (angst voor slaap). Te vroeg ontwaken kan het gevolg zijn van spierkrampen, opvliegers in de overgang, slaapapneu, een laag bloedsuikergehalte, plotseling naar de wc moeten, slaapwandelen of nachtmerries2. Sommige van deze problemen zijn goed te verhelpen met acupunctuur, ontspanning met biofeedback, hypnose en psychotherapie3,4,5,6. Alcohol heeft, hoewel in eerste instantie een kalmerend effect, een significante storende uitwerking op de slaap7, evenals soms cafeïne8 (in koffie, thee, chocolade, cacao en cola). Voor een veilige en effectieve remedie uit mijn arsenaal, kunt u de volgende middelen uitproberen in deze volgorde:
• Passiflora Lehning-druppels, een homeopathische formule met Avena sativa, Passiflora incarnata, Atropa belladonna, Secale cornutum en Valeriana officinalis. De druppels zijn zonder recept verkrijgbaar, al moet u er in Nederland voor het internet op of het laten bestellen. Neem viermaal daags 20 druppels opgelost in water, tussen de maaltijden door. Neem de laatste dosis een half uur voor het slapengaan. Bij een onderzoek met dertig vrouwen met slapeloosheid in verband met een angstdepressie, verlengde dit veilige en niet-verslavende middel de slaap significant ten opzichte van verschillende conventionele middelen9.
• Nicotinamide, een vorm van vitamine B3 die slaap opwekkende effecten lijkt te hebben vergelijkbaar met die van de benzodiazepines, althans bij dieren dus niet per se ook bij mensen10. Zorg dat u daarbij ook magnesium en vitamine B6 neemt.
• Regelmatig lichte inspanning, maar niet direct voor het slapengaan. Lichte inspanning kan de kwaliteit van de slaap aanmerkelijk verbeteren. Aanbevolen wordt om de polssnelheid met ongeveer 50 procent te laten toenemen gedurende minimaal twintig minuten per dag, maar volgens sommigen is lichte inspanning (tot een polssnelheid van 60-75 procent van het maximum: 220 minus de leeftijd in jaren) gedurende twintig minuten voldoende11,12.
• Valeriaanwortel wordt heel vaak aangeraden bij slapeloosheid13 vanwege twee substanties met een kalmerende werking: valepotriaten en sesquiterpenen. Bij een dubbelblind placebogecontroleerde trial met een formule met voornamelijk sesquiterpenen, sliep 44 procent van de deelnemers perfect en 89 procent beter dan eerst, en waren er geen bijwerkingen14. Omdat valepotriaten cytotoxisch zijn (giftig op celniveau), kunt u het beste uitkijken naar plantaardige valeriaanformules zonder valepotriaten15,16,17,18. Het effect van eenmalige en herhaalde behandeling (gedurende zeven dagen) met valeraanextract, naar objectieve en subjectieve maatstaven voor slaap, is ook gemeten bij 14 ouderen die slecht sliepen. Diegenen die valeriaan namen, vertoonden een toename in slow-wave-slaap (stadium 2 en 3), een afname in stadium 1-slaap (lichte slaap) en deden er langer over om wakker te worden van uitsluitend geluid. De REM-slaap bleef onveranderd en valeriaan had geen effect op het moment van inslapen19.
• Piscidia piscipula (Jamaicaanse kornoelje). Naast hyperactiviteit bij kinderen kan dit kruid ook slapeloosheid bij volwassenen verhelpen.
Als eenmaal het normale slaappatroon is hersteld, kunt u het best de kruidensupplementen langzaam afbouwen.
BRONNEN:
1Paediatrics, 1985; 76: 880-884
2Psychosomatics, 1982; 23: 129-137
3Forsch Complementärmed, 1999; 1 [suppl]: 29-31
4Psychol Rep, 1998; 82: 407-412
5J Consult Clin Psychol, 1995; 63: 79-98
6J Roy Soc Med, 1979; 72: 734-739
7Electroencephalogr Clin Neurophysiol, 1980; 48: 706-709
8Clin Pharmacol Ther, 1976; 20: 682-689
9Carion V et al, Etude de l’Action de Passiflora Lehning sur Insomnie: Une Analyse Statistique. Metz: Editions Lehning, 1992: 1-16
10Nature, 1979; 278: 563-565
11Sports Med, 1996; 21: 277-291
12JAMA, 1997; 277: 32-37
13Weiss RF, Herbal Medicine [English edition]. Gothenburg: Ab Arcanum, 1988: 282
14Pharmacol Biochem Behav, 1989; 32: 1065-1066
15Forsch Komplementärmed Klass Naturheilkd, 2000; 7: 79-85
16Pharmacopsychiatry, 2000; 33: 47-53
17Fitoterapia, 1999; 70: 221-228
18Sleep, 2000; 1: 91-99
19Pharmacopsychiatry, 1994; 27: 147-151