[Rubriek:] Medisch versus Moeder natuur

Slaappillen of acupunctuur bij slapeloosheid?

Moet u uw slaappillen verruilen voor naalden om eens een nacht goed door te kunnen slapen? Joanna Evans vergelijkt beide remedies.

Het slikken van slaapmiddelen is in het Westen de gangbare behandeling van chronische slapeloosheid. In Nederland hebben artsen afgesproken terughoudend te zijn met het voorschrijven van slaappillen. Toch gebruikt volgens het Trimbosinstituut ongeveer één op de tien Nederlanders slaap- of kalmeringsmiddelen, onder wie twee keer zoveel vrouwen als mannen. Deze cijfers dateren van 2009; vanwege het beperken van de vergoeding binnen de basisverzekering in 2009 is dat aantal nu waarschijnlijk gedaald.1
In China hebben mensen een andere methode om slapeloosheid te bestrijden; een van de meest gebruikte therapieën is daar acupunctuur.
Slaappillen kennen een heleboel ernstige bijwerkingen en er overlijden zelfs mensen aan. Van acupunctuur is bewezen dat het een opvallend veilige alternatieve geneeswijze is.
Maar werkt het ook? Laten we eens naar het onderzoek kijken.

Wat is acupunctuur?
Acupunctuur maakt deel uit van de traditionele Chinese geneeskunde (TCM: Traditional Chinese Medicine). De techniek is gebaseerd op het idee dat alle levensvormen afhankelijk zijn van subtiele energie, die we qi of chi noemen. TCM gaat ervan uit dat we ziek worden als we op een bepaalde plek in ons lichaam, of in een bepaald orgaan, een blokkade of juist een teveel aan energie hebben. Deze obstructies en opeenhopingen van qi worden weer in evenwicht gebracht door heel dunne naaldjes aan te brengen op de acupunctuurpunten: dat zijn specifieke plekken langs de meridianen (energiebanen) van ons lichaam.

Klinische studies
Er zijn talloze studies gedaan naar de effecten van acupunctuur op slapeloosheid, vaak met indrukwekkende uitkomsten. Het is bewezen dat de techniek werkt en meer resultaat geeft dan nep-acupunctuur, waarbij de patiënt denkt dat hij een acupunctuurbehandeling krijgt, maar waarbij de naalden in werkelijkheid incorrect of op de verkeerde plek worden gebruikt. Bovendien bleek acupunctuur beter te werken dan krachtige hypnotica (slaapmiddelen).
Er is een kwalitatief goed onderzoek uitgevoerd dat zes weken duurde en gepubliceerd werd in het internationale tijdschrift voor aanvullende en alternatieve geneeskunde Evidence based complementary and alternative medicine. In deze studie vergeleken de onderzoekers de werking van echte acupunctuur, nep-acupunctuur en estazolam (een benzodiazepine) bij 180 mensen die aan slapeloosheid leden.
De deelnemers die acupunctuur of een slaappil kregen, sliepen beduidend beter dan de mensen uit de controlegroep (die een nepbehandeling kregen). Maar alleen de mensen uit de acupunctuurgroep zeiden dat ze een betere kwaliteit van slaap hadden en overdag meer energie. Ze hadden overdag minder last van slaperigheid en slecht functioneren. De groep die estazolam kreeg, rapporteerde juist overdag slechter te functioneren.
Een extra voordeel van acupunctuur was dat de positieve effecten lang aanhielden. ‘De verbeteringen in de kwaliteit van slaap, de hoeveelheid slaapuren, de effectiviteit van de slaap en het functioneren overdag waren bij de acupunctuurgroep tijdens het vervolgonderzoek nog steeds aanwezig,’ merkten de onderzoekers op, ‘terwijl het effect van nep-acupunctuur en estazolam aan het eind van de behandeling niet significant was.’2
In een ander onderzoek bleek dat één acupunctuursessie per week, en dat vier weken lang, net zo werkzaam was tegen slapeloosheid als één dosis zolpidem per dag, een veel voorgeschreven sedativum (kalmerend middel). ‘We concluderen dat bij beide groepen in de loop van de tijd evenveel verbetering te zien was,’ aldus de onderzoekers.3

De gegevens nader bekeken
Er zijn verschillende meta-analyses gedaan (waarbij de resultaten van eerdere onderzoeken samen worden genomen) om de invloed van acupunctuur op slapeloosheid vast te stellen.
In een van de meest uitgebreide analyses werden 46 gerandomiseerde onderzoeken met een controlegroep (oftewel RCT’s, randomized controlled trials, beschouwd als de meest betrouwbare vorm van wetenschappelijk onderzoek) onder de loep genomen, waarbij meer dan 3800 patiënten met slapeloosheid waren betrokken. Uit deze analyse bleek dat acupunctuur significant beter werkt om de kwaliteit en duur van onze slaap te bevorderen dan geen behandeling, nep-acupunctuur of slaappillen. Bovendien was acupunctuur in combinatie met medicatie beter dan alleen medicatie.4
Andere overzichtsstudies hadden gelijksoortige uitkomsten.5 Eén ervan concludeerde een gemiddelde werkzaamheid van 91 procent voor acupunctuur en 75 procent voor hypnotica.
De onderzoekers zijn echter voorzichtig met hun aanbevelingen vanwege de slechte onderzoeksmethodes van de meeste trials. Dat werd onderschreven door een recente studie van de vooraanstaande Cochrane Collaboration, een wereldwijd non-profitorganisatie van wetenschappers. Die concludeerde dat ‘het huidige bewijs onvoldoende toereikend is om acupunctuur als behandeling van slapeloosheid te ondersteunen of weerleggen.’6

Een plausibele werking
Hoewel er meer grootschalige, zorgvuldig uitgevoerde RCT’s nodig zijn, is er zeker genoeg bewijs dat acupunctuur de slaap kan bevorderen. Bij studies naar acupunctuur bij zowel dieren als mensen is een verhoogde productie van melatonine gemeten, en ook van stikstofoxide, beta-endorfinen en gamma-amineboterzuur. Deze stoffen hebben allemaal invloed op de slaap.6

Veiligheid en bijwerkingen
Een van de belangrijkste redenen dat mensen voor acupunctuur kiezen, is de veiligheid ervan. Volgens het Britse College voor Acupunctuur is het een van de veiligste medische behandelingen die in het Verenigd Koninkrijk voorhanden zijn. En er is onafhankelijk bewijs dat deze bewering staaft.
In 2001 werden in het British Medical Journal twee onderzoeken gepubliceerd: een naar traditionele acupuncturisten en een ander naar artsen die acupunctuur uitoefenen. De conclusie was dat de kans op een ernstige ongewenste bijwerking door acupunctuur kleiner is dan één op de 10.000. Er werden in totaal 66.000 behandelingen getoetst en daarbij werd maar een handjevol milde bijwerkingen gemeld, zoals duizeligheid of een blauwe plek rond de punten waar de naalden waren aangebracht.7
Een Brits onderzoek naar de veiligheid uit 2006 schatte eveneens in dat de risico’s bij acupunctuur ‘verwaarloosbaar’ waren. De conclusie van dit onderzoek was dat de behandeling ‘zeer veilig’ is, op voorwaarde dat ze wordt toegepast door een competente beoefenaar.8
Slaappillen vormen hiermee een schril contrast. Receptgeneesmiddelen zoals zolpidem hebben een bijsluiter met een hele lijst rampzalige bijwerkingen, waaronder geheugenverlies, sufheid, vermoeidheid, duizeligheid, afvlakking van gevoelens, maagdarmklachten, hoofdpijn, rugpijn, afhankelijkheid (verslaving), onrust en verwardheid, en verkoudheid of andere luchtweginfecties.9
Ironisch genoeg blijkt zolpidem ook juist slaapproblemen te kunnen veroorzaken, zoals nachtmerries, slaapwandelen, extra wakker zijn en nachtelijke eetlust. En het meest zorgwekkende van alles: ‘slaaprijden’.10
Uit een onderzoek bleek dat mensen die hypnotica gebruiken zoals zolpidem minstens twee keer zo vaak – en bij sommige medicijnen zelfs vier keer zo vaak – bij een verkeersongeval betrokken waren.11
Dit zou kunnen verklaren waarom hypnotica, zoals onlangs uit onderzoek bleek, de kans op een vroegtijdige dood dramatisch verhogen, zelfs bij mensen die slechts af en toe een pilletje slikken. Volgens de onderzoekers rechtvaardigen de ‘geringe voordelen’ van deze medicijnen – die uit talloze onafhankelijke onderzoeken zijn gebleken – niet op tegen de ‘substantiële gevaren’.12

Conclusie
Gezien de indrukwekkende veiligheid en de vele positieve onderzoeksuitkomsten van acupunctuur als behandeling van slapeloosheid tot dusverre, zouden wij willen zeggen dat deze traditionele Chinese techniek met kop en schouders uitsteekt boven een behandeling met slaappillen. Niettemin zijn we ervan overtuigd dat een holistische benadering, waarbij u ook uw voeding en leefstijl onder de loep neemt, de beste remedie vormt tegen slapeloosheid (zie Medisch Dossier januari 2015).

Literatuur:
1. https://assets.trimbos.nl/docs/24dd30ba-464f-4dcd-a740-20ac058d310b.pdf
1 2. Evid Based Complement Alternat Med, 2013; 2013: 163850
2 3. Asian J Psychiatr, 2012; 5: 231-5
3 4. J Altern Complement Med, 2009; 15: 1171-86
4 5. Complement Ther Med, 2016; 26: 11-20; Sleep Med, 2009; 10: 694-704
5 6. Cochrane Database Syst Rev, 2012; 9: CD005472
6 7. BMJ, 2001; 323: 485–6, 486-7
7 8. Acupunct Med, 2006; 24: 53-7
8 9. Altern Med Rev, 2000; 5: 249-59; ClinToxicol [Phila], 2007; 45: 179-81; ClinNeuropharmacol, 2000; 23: 54-8; Drug Saf, 2009; 32: 735-48; BMJ, 2005; 331: 1169; www.apotheek.nl
9 10. J Clin Sleep Med, 2009; 5: 471-6
11 . Sleep Med, 2008; 9: 818-22
12 . BMJ Open, 2012; 2: e000850