Met het carnavalsfeest weer achter de rug is het tijd voor bezinning. Wat is nu wel en niet waar over alcohol?
Over alcohol doen veel theorieën en fabels de ronde, vooral omdat we maar half weten wat het precies doet. De wettelijk toegestane maxima voor alcohol in het bloed kennen de meeste mensen wel, evenals het feit dat je van alcohol uitdroogt en dat het een dempende werking op het zenuwstelsel heeft. Ook weten we wel dat alcoholisme een ernstige, destructieve ziekte is. Dit artikel gaat wat dieper in op alle aspecten van alcohol.
– Toxiciteit
Het lichaam beschouwt alcohol als een gifstof en zal het daarom uit het systeem willen verwijderen. Daartoe dient het enzym alcoholdehydrogenase, dat alcohol omzet in de niet-bedwelmende stof aceetaldehyde (ofwel ethanal). Waarschijnlijk veroorzaakt die stof – in combinatie met uitdroging – een kater. Deze stof wordt opgeruimd door het enzym aldehyde-dehydrogenase. De toxiciteit van alcohol hangt af van de balans tussen de hoeveelheid die je op kunt en de snelheid waarmee je enzymen hun werk kunnen doen.
– Jonge vrouwen hebben het meest last
Jonge mannen kunnen tot 80 procent meer activiteit van het enzym alcoholdehydrogenase hebben dan vrouwen; dit hoewel die activiteit bij beide seksen afneemt naarmate men ouder wordt, bij mannen sneller dan bij vrouwen.
– Wat doet een volle maag?
Voedsel neemt alcohol niet op. De zuurgraad in de maag moet bij voedselinhoud tot een bepaalde waarde oplopen, wil de maagklep naar de dunne darm opengaan. Dat duurt een uur of twee, waardoor de enzymen in de maag meer tijd krijgen om de alcohol te ontgiften.
– Erfelijke aanleg
Sommige mensen lopen rood aan in gezicht en hals, doordat hun aldehyde-dehydrogenase net één aminozuur verschilt van het standaardenzym. Onder mensen van Aziatische afkomst heeft ongeveer 40 procent dit afwijkende ‘opruim’-enzym. Zij verwerken alcohol daardoor ook minder snel.
– En hoe zit het met aspirine?
Door aspirine neemt de hoeveelheid alcoholdehydrogenase in het lichaam aanzienlijk af, terwijl het alcoholgehalte stijgt1. Daardoor neemt het alcoholgehalte in het bloed makkelijker toe tot boven de wettelijk toegestane grens, en stijgt ook de kans op een grotere, zwaardere kater.
– Langzaam drinken
Denk niet dat er niets aan de hand is als je maar één drankje per uur nuttigt. Het alcoholgehalte in het bloed heeft plateaufases en het reageert ook nog anders bij dranken met meer dan 20 tot 25 procent alcohol per volume-eenheid (bijvoorbeeld port). Een alcoholcalculator – te vinden op internet2 – kan nuttige informatie geven voordat je uit drinken gaat.
– Alcoholamnesie
Hoewel het nog niet zeker is dat de neuroreceptor N-methyl-D-aspartaanzuur een rol speelt bij de geheugenfunctie, is wel bewezen dat alcohol deze receptor beïnvloedt. Die invloed is maximaal bij een alcoholgehalte van 0,2 procent in het bloed, waarbij totale black-outs optreden3.
– Een slaapmutsje
Veel mensen denken dat ze van alcohol goed slapen. Het kan zeker helpen bij het in slaap vallen, maar tijdens de slaap zelf werkt de alcohol in op stoffen in de hersenen, waardoor een onrustige slaap ontstaat, vooral ten koste van de zo belangrijke perioden van REM-slaap (Rapid Eye Movement). Wie bovendien ook cafeïne heeft gebruikt (om weer wat alerter te worden), doet er ongeveer vijf uur over om de helft van de gebruikte dosis af te breken. De hele nacht werk aan de winkel!
– Een langer leven
Elk kwartaal komt er wel een onderzoek voorbij waaruit valt op te maken dat een glaasje wijn of andere alcoholische drank het leven verlengt, op voorwaarde dat je het niet overdrijft. Welnu, hier zijn de wonderlijke feiten4: na ‘correctie voor enkel leeftijd en sekse, was het mortaliteitsrisico onder geheelonthouders ruim twee keer zo hoog als onder matige drinkers, onder zware drinkers 70 procent en onder lichte drinkers 23 procent hoger dan onder matige drinkers’!
Hoe is dat mogelijk? Hoe kan een psychoactieve gifstof waarvan bekend is dat hij het risico op kanker, dementie en leverziekte doet stijgen, uiteindelijk het leven verlengen? De populairste theorieën zijn gericht op de antioxidante onderdelen van het polyfenol resveratrol dat in wijn zit, en op de onderzoeken waaruit blijkt dat alcohol samengaat met een verhoging van het gehalte ‘goede’ HDL-cholesterol. Maar het verband tussen alcohol en een langer leven zou wel eens indirect kunnen zijn, bijvoorbeeld door een relatie met de langetermijnvoordelen door stressreductie en dus eliminatie van de schadelijke stoffen die het lichaam daarbij produceert; en doordat alcohol het samenzijn vergemakkelijkt en dus dient als een sociaal smeermiddel. In de epidemiologie en de sociologie wordt immers steeds meer onderzoek gedaan naar de langetermijneffecten van eenzaamheid: die blijken gevaarlijk groot te zijn. Wij zijn sociale dieren en als we afgesneden worden van een sociaal netwerk, dan stijgt ons risico dat we ergens aan overlijden. Dat geldt voor vrijwel alle doodsoorzaken wel in enige mate, maar het meest nog voor hartziekten5.
Harald Gaier
Harald Gaier is erkend Brits natuurgeneeskundige, osteopaat, homeopaat en kruidengeneeskundige. (Meer informatie: www.drgaier.com.)
1JAMA, 1990; 264: 2406-2408
2www.jellinek.nl/informatie_en_advies/alcohol_calculator/
3Anesth Analg, 2004; 98: 408-413
4Alcohol Clin Exp Res, 2010; 34: 1961-1971
5J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci, 2008; 63: S375-384