Een holistische benadering kan helpen tegen dementie, zegt Sarah Myhill.
Ik herinner me nog goed de opwinding van een neuroloog, toen we in de jaren zeventig als studenten geneeskunde zijn poliklinische consulten bijwoonden. ‘Jullie gaan iets heel bijzonders meemaken, wat je maar eens in je leven ziet,’ zei hij.
Hij liet Vera (78) en haar man Alf binnen. Hij stelde Vera een aantal vragen, waarop ze antwoord gaf. Daarna herhaalde hij zijn vragen, en ze beantwoordde die alsof ze ze voor het eerst hoorde. Haar kortetermijngeheugen werkte niet.
Toen de neuroloog haar daarmee confronteerde, zei ze: ‘Tja, het is laat geworden gisteravond. Ik had een feestje en ik denk dat ik nog wat katterig ben.’ Het was duidelijk dat Vera een verhaal verzonnen had om haar geheugenverlies te verklaren. Ondanks dit vreemde gedrag leek Vera een goede fysieke conditie te hebben. De neuroloog had geen andere suggestie dan ondersteunende therapie, die Vera natuurlijk afwees.
Nadat het echtpaar was vertrokken, werd ons studenten gevraagd wat de diagnose zou kunnen zijn. We hadden geen idee, omdat we daar helemaal geen ervaring mee hadden. Niet in ons privéleven noch in de medische praktijk van die tijd. De neuroloog leunde met een superieure blik achterover en zei: ‘Ik denk dat dit een geval van dementie betreft, waarschijnlijk de ziekte van Alzheimer. Onthoud dat woord. Als je het bij je eindexamens gebruikt, maak je indruk op je examinatoren.’
Alois Alzheimer (1864-1915) was een Duitse psychiater en neuropatholoog. Toen hij in 1901 in een psychiatrisch instituut in Frankfurt werkte, raakte hij geobsedeerd door een 51-jarige patiënte, Auguste Deter, die zich vreemd gedroeg en bij wie het kortetermijngeheugen niet goed werkte. Bij vragen herhaalde ze vaak de woorden: ‘Ich habe mich verloren’ (Ik ben mezelf kwijt). Na haar overlijden onderzocht Alzheimer haar hersenen en trof daar amyloïde plaques en neurofibrillaire tangles aan. Zo werd Auguste de eerste mens met de diagnose ‘ziekte van Alzheimer’.
Tegenwoordig kent iedereen alzheimer. En de verklaring hiervoor moet in de omgeving worden gezocht. De Wereldgezondheidsorganisatie denkt zelfs dat de ziekte voor 5 procent genetisch is en voor 95 procent door omgevingsfactoren wordt veroorzaakt.
Artsen vragen zich al tientallen jaren af: waarom? Als we het waarom van een ziekte kennen, kunnen we uitzoeken hoe we die kunnen voorkomen en behandelen. Een van de artsen die de waaromvraag stelt, is neuroloog Dale Bredesen van het Alzheimer-onderzoekscentrum van de Universiteit van Californië. Bredesen zag in dat alzheimer veel verschillende oorzaken had en deed een onderzoek bij tien patiënten (van 55-75 jaar). Elk van hen kreeg een eigen, op maat gesneden behandeling.
Diabetes type 2 is een belangrijke risicofactor voor alzheimer. Daarom maakte een ketogeen dieet deel uit van Bredesens behandelplan: een vetrijk, koolhydraatarm dieet met voldoende eiwitten, aanbevolen bij diabetes type 2. Daarnaast moesten zijn patiënten hun maaltijden binnen een periode van twaalf uur gebruiken, tot uiterlijk drie uur voor bedtijd. Dit laatste was, samen met melatonine en andere supplementen, bedoeld om de kwaliteit van de slaap te verbeteren. Want een slechte nachtrust is een andere belangrijke risicofactor voor dementie. Als we slapen ‘reinigen’ de hersenen zichzelf en ruimen dan het herseneiwit bèta-amyloïde op.
Omdat westerse diëten vaak te weinig micronutriënten bevatten, kregen Bredesens patiënten ook een ‘basispakket’ van supplementen met vitaminen, mineralen en essentiële vetzuren. Het doel was om hun antioxidantenstatus en mitochondriale functie te verbeteren.
Alle patiënten kregen 4 tot 6 dagen per week 30 tot 60 minuten lichaamsbeweging. Ze namen deel aan stressreducerende oefeningen als yoga, meditatie en muziektherapie, en werden gestimuleerd aan ‘hersengymnastiek’ te doen. Ook werden ze behandeld als ze een verhoogd homocysteïnegehalte, een traag werkende schildklier, slechte bijnierfunctie of te veel zware metalen in hun lichaam hadden.
De resultaten waren opmerkelijk. Slechts één patiënt met zeer progressieve dementie, die er aan het begin van de trial het slechtst aan toe was, ging steeds verder achteruit. Zes patiënten bij wie de cognitieve achteruitgang een grote impact op hun werk had, konden hun werk weer zonder problemen aan. En drie zagen een aanmerkelijke verbetering van hun geheugen en cognitieve functies. Als een medicijntrial dergelijke resultaten had opgeleverd, zou dat de voorpagina’s hebben gehaald.
Ik zie zelf zelden patiënten met dementie, maar ik zie wel mensen met het chronischevermoeidheidssyndroom of myalgische encefalomyelitis (ME) die met cognitieve problemen te kampen hebben, zoals problemen met het kortetermijngeheugen en niet kunnen multitasken. Mijn behandeling komt in hoofdlijnen overeen met de holistische benadering van Breseden.
Een van mijn patiënten besloot zijn herstel te meten aan de hand van de tijd die hij nodig had om het cryptogram uit de krant op te lossen: na een tijdje kon hij dat weer in 30 minuten, net als vroeger.
De belangrijkste les is: kom in actie voordat u de diagnose alzheimer hebt. Zorg voor uw lichaam en uw hersenen, en neem maatregelen voordat het te laat is en de eerste tekenen van cognitieve achteruitgang zich aandienen.