Schud het van je af!

Trilplaten zijn een bekend verschijnsel in de sportschool, maar als je ze inzet als therapie helpt dat tegen allerlei ziektes, en ze helpen je spierkracht en evenwicht te herstellen. Cate Montana doet verslag.

De meeste mensen die vandaag de dag een sportschool binnenlopen of naar de fysiotherapeut gaan, hebben geen idee dat de moderne, prachtig gestroomlijnde apparatuur die ze gebruiken al meer dan 150 jaar geleden is bedacht. Jonas Gustav Zander, een Zweedse arts en orthopeed, zocht nieuwe manieren om zijn patiënten die door ziekte waren verzwakt, te revalideren.

Hij ontwierp apparaten voor mechanische behandeling die qua doel (maar niet qua ontwerp) veel op de oefen- en behandelapparaten lijken die tegenwoordig worden gebruikt. Zijn apparaten waren niet verplaatsbaar en hadden allerhande gewichten, tegengewichten, tandwielen, katrollen en hefbomen, ontworpen om mechanische weerstand te creëren die mensen moest helpen weer meer spiermassa, kracht en uithoudingsvermogen te krijgen.

Zander ontwierp zelfs een trillende machine met een soort harnas dat je aan verschillende lichaamsdelen kon bevestigen. Het was een hulpmiddel om de beweeglijkheid en flexibiliteit te vergroten.
Hij noemde zijn aanpak mechanotherapie, en hij richtte het Zander Therapeutisch Instituut in Stockholm op, waar de therapie een vaste plek kreeg. Aanvankelijk was er weerstand (maar dan figuurlijk) bij andere artsen. Maar al snel bleek zijn werk zo effectief dat hij werd verkozen tot lid van de Royal Swedish Academy of Sciences. In 1906 waren zijn apparaten te vinden in kuuroorden en gezondheidsinstellingen over de hele wereld en mechanotherapie werd officieel gedefinieerd als ‘het gebruik van mechanische middelen om ziekten te genezen’.

Twee wereldoorlogen zorgden dat de belangstelling voor deze behandeling stagneerde, en mechanotherapie raakte in onbruik. Maar in de jaren 70 van de vorige eeuw veranderde dat, toen de Amerikaanse uitvinder en fitnessgoeroe Arthur Jones zijn Nautilus-machines bedacht voor spiertraining met een hoge intensiteit. En al in de jaren 60 kwam er weer belangstelling voor Zanders op trillingen gebaseerde apparaat, toen wetenschappers en artsen van het Russische ruimtevaartprogramma iets zochten om hun kosmonauten fit te houden in de ruimte.

 

Hoe werkt het?

Afhankelijk van de symptomen of de klacht die je wilt behandelen, zegt de therapeut dat je op de trilplaat moet gaan staan, zitten of zelfs liggen in een bepaalde houding. Je moet bijvoorbeeld rechtop gaan staan (je kunt je vasthouden aan de handvatten) of gehurkt, dus enigszins of diep door de knieën.

Sommige toestellen bewegen op en neer, wat een ‘lineaire’ beweging heet, terwijl andere toestellen trillen en tegelijk draaien: een ‘oscillerende’ beweging. Lineaire apparaten bootsen een springbeweging van het lichaam na (op miniatuurniveau), waardoor de spieren aan beide zijden van het lichaam worden gestimuleerd om tegelijk samen te trekken. Apparaten met een oscillerende beweging oefenen minder verticale kracht op het lichaam uit en stimuleren de spieren om om de beurt samen te trekken (zoals bij normaal lopen).

De behandelaar stelt de trillings-frequentie in (het aantal trillingen per seconde), die afhankelijk is van het gewenste therapeutische effect. Hij stelt ook de amplitude van de trillingen in (de breedte of diepte van de trillingen) en natuurlijk hoe lang de sessie duurt.

De frequentie heeft vooral invloed op het comfort, terwijl de amplitude gaat over de kracht van de vibraties, dus over de intensiteit van de behandeling. Soms wordt tijdens dezelfde sessie gevarieerd met de frequentie en de amplitude.

‘Uiteindelijk proberen we de receptoren in elk deel van het lichaam te stimuleren’, zegt chiropractor James Bogash. ‘Aan oscillatie kan het lichaam zich iets makkelijker aanpassen dan de loodrechte lineaire op-en-neerbeweging. Er is nog onvoldoende onderzoek gedaan naar de verschillen. Ik denk omdat we de vraag nog onvoldoende hebben gesteld.’

Het zijn de snelle samentrekkings-ontspanningsbewegingen van de spieren, die de effecten van de trillingen proberen te dempen, die voor een work-out zorgen.

Bogash zegt dat de behandelingen variëren, afhankelijk van de conditie en de leeftijd van de patiënt. ‘Het programma voor senioren gebruikt lagere frequenties en een lagere amplitude. Bij fitte sporters is het juist het tegenovergestelde… hoewel de meeste mensen graag een programma willen dat heen en weer pendelt tussen verschillende instellingen.’

 

Van ruimtevaart tot artrose

Wetenschappers wisten dat het voor de gezondheid van kosmonauten in de ruimte van cruciaal belang was om de bloedsomloop te stimuleren en de botdichtheid gezond te houden, en ook om hun terugkeer naar de aarde met haar zwaartekracht een zachte landing te laten zijn in plaats van traumatiserende gebeurtenis. Uit proeven met ratten bleek dat slechts tien minuten mechanische stimulatie door trilling plus gewichtstraining resulteerde in botvorming die ongeveer gelijk staat aan botvorming bij normale activiteiten.

En dus kregen trilplaten een plek in de training van kosmonauten. Hoewel ze nog niet worden gebruikt in de NASA-training, blijkt uit een vergelijking van de decennialange ruimtevaartprogramma’s van de VS en Rusland dat de trilplaten hun vruchten afwerpen. Russische kosmonauten hebben alles bij elkaar beduidend meer tijd in de ruimte doorgebracht dan Amerikaanse astronauten.

De afgelopen vijftien jaar heeft vibratietherapie als fysiotherapeutische behandeling wereldwijd geleidelijk terrein gewonnen in de gezondheidszorg.

‘Vibratietherapie kun je inzetten bij allerlei diagnoses en beweegstoornissen’, zegt Myla Quiben, vicevoorzitter van de School of Health Professions van de Universiteit van de North Texas Health Science Center. Ze is specialist neurologische en geriatrische fysiotherapie, en zegt dat je het kunt gebruiken bij allerlei uiteenlopende problemen, van een aandoening aan het bewegingsapparaat tot problemen met de mobiliteit.

‘Daaronder zijn mensen met cerebrale parese [hersenbeschadiging] en neurologische aandoeningen zoals parkinson of beroerte, […] en voor de behandeling van spasticiteit door tal van neurologische oorzaken’.

Zoals met elke relatief nieuwe therapie wijst Quiben erop dat de resultaten van onderzoek en anekdotisch bewijs over het nut weliswaar overwegend positief zijn, maar dat er ook studies zijn met een onduidelijke uitkomst, vooral omdat er zoveel verschillende behandelingsmethoden zijn.

‘Hoe vaak krijgen mensen een behandeling? Wat is de trillingsfrequentie? Hoe zit het met de behandeling zelf? Is die eenmalig of duurt die zes weken, of langer dan een jaar? Is het een behandeling van 30 minuten, 45 minuten, een uur? Zijn het patiënten in de acute fase of de subacute of de chronische fase, dus meer dan zes maanden na een beroerte? Er zijn veel factoren die een rol spelen bij de vraag: “Werkt het?”’

 

Vibratietherapie: wat levert het op?

Uit onderzoek blijkt dat vibratietherapie allerlei goede invloeden heeft op je gezondheid:

  • hogere botdichtheid, dus minder kans op breuken als je ouder wordt;
  • beter evenwicht, dus daalt je risico op vallen;
  • betere doorbloeding in je hele lichaam;
  • minder pijn bij artrose, vooral in je knieën;
  • meer spiermassa;
  • minder chronische rugpijn;
  • minder gewrichtspijn;
  • sterkere knieën en voorste kruisbanden;
  • hogere stofwisseling;
  • betere lymfedrainage;
  • minder stress;
  • minder slapeloosheid;
  • minder spierpijn na zware inspanning;
  • helpt bij het afvallen.

We weten al heel lang dat langdurige trillingsbelasting door het besturen van tractoren, vrachtwagens en zwaar materieel of het bedienen van apparaten die hard trillen, bijvoorbeeld een drilboor, een oorzaak is van lumbaal letsel (in de lage rug) en letsel aan de wervelkolom, en dus van de rugpijn die daarvan het gevolg is.

Het gaat dan om beroepen en situaties die lang duren en een hoge impact hebben. De apparaten voor vibratietherapie zijn heel anders en veilig in gebruik.

Zorg dat je de sessies kort houdt. Bogash adviseert cliënten om het apparaat niet langer dan 10 minuten per keer te gebruiken.

Als je een botbreuk hebt, een verstuiking, gescheurde gewrichtsband of ander letsel aan je bewegingsapparaat, overleg dan eerst met een therapeut, voordat je zo’n apparaat gaat gebruiken. Bogash adviseert om voor thuis een apparaat te kopen dat G-krachten (zwaartekracht of gravitatiekracht) van maximaal 3g produceert.

Waarschuwing: Gebruik geen apparaat voor lichaamstrilling als je zwanger bent!

 

Sterkere botten

Een van de toepassingen waaraan veel mensen meteen denken bij vibratietherapie is de behandeling van vrouwen na de menopauze die gevoelig zijn voor osteoporose. Bot is een weefsel dat voortdurend verandert. Het wordt in een cyclus van twee afzonderlijke processen afgebroken en opnieuw opgebouwd: botafbraak en -aanmaak. Dat gaat door, net zolang totdat iets die cyclus onderbreekt, zoals langdurige bedrust, veroudering of een ruimtevlucht. Dan wint de afbraak het van de aanmaak en dat gaat ten koste van de botdichtheid.

Gewicht- en krachttraining, waarbij je met een lage frequentie veel kracht uitoefent, helpen. Maar je krijgt nog betere resultaten met ‘micro’-training van de spieren. Daarbij gaat het juist om een hoge frequentie en weinig kracht, waaraan je botten ook worden blootgesteld tijdens normale dagelijkse activiteiten zoals lopen, staan en zelfs zitten. Het zijn krachten die je gebruikt om je beweging, evenwicht en houding te coördineren: precies wat vibratietherapie doet.

‘Het is net als wanneer je ’s morgens opstaat en je lichaam stijf en pijnlijk aanvoelt. Maar naarmate je meer gaat bewegen, ga je je beter voelen’, legt James Bogash uit, een chiropractor uit Arizona. ‘Door simpele bewegingen wordt het lichaam gestimuleerd en worden dus ook de hersenen gestimuleerd.

‘Wat er eigenlijk gebeurt bij vibratietherapie is dat je lichaam de trillingen niet fijn vindt en alle spieren doen hun best om de effecten te verzachten. Het apparaat beweegt met een snelheid tot 20 cps [cycli per seconde] en al je spieren proberen net zo snel te reageren om die trillingen te verzachten, zodat je een beweging in je spieren krijgt die je anders waarschijnlijk niet zou halen.’

In een overzichtsstudie over de effecten van vibratietherapie bij postmenopauzale vrouwen lieten zeven van de twaalf onderzoeken een verbetering zien in de botmineraaldichtheid.1 De frequentie van het apparaat dat in de programma’s werd gebruikt, varieerde van 12 tot 90 Hz en de duur van de behandeling varieerde van 2 tot 22 maanden.

Uit een andere studie bleek dat vibratietherapie chronische rugpijn vermindert en de botmineraaldichtheid verhoogt in de femurhals (het deel van je dijbeen dat vaak als eerste breekt: de ‘gebroken heup’) en in het lumbale gebied bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose.2

Bogash probeert te beredeneren waarom vibratietherapie effectief kan zijn voor de botvorming. ‘Een tijdje terug hoorde ik dat de stamcelvoorloper voor bot en vet dezelfde is’, vertelt hij. Een stamcel is een cel die in staat is te veranderen in een ander celtype die het lichaam nodig heeft, bijvoorbeeld een lever- of hersencel.

 

Een therapie uit het ruimtetijdperk

Meer dan 20 jaar geleden was Jeff Leismer, CEO van VibeTech, nog student biomedische techniek aan de Technische Universiteit van Michigan. Hij volgde een les over ‘ruimtevaartfysiologie en botopbouw’ en raakte gefascineerd door het probleem van astronauten in de ruimte bij wie de botdichtheid afneemt. Astronauten verkeren in een toestand met microzwaartekracht en zelfs als ze twee uur per dag krachttraining doen, gaat hun botdichtheid veel harder achteruit dan bij mensen met osteoporose: tot 1,6 procent per maand.

Toen de NASA in 1989 een programma startte om onderzoek te financieren naar mogelijke toepassingen van ruimtevaarttechnologie in de publieke sector, maakte Leismer daarvan gebruik. Hij deed zijn afstudeeronderzoek naar botontkalking door gebrek aan beweging en de toepassing van trillingen op het menselijk lichaam. Hij bouwde een prototype van een vibratiesysteem dat drukbelasting kan leveren die vergelijkbaar is met de manier waarop gewichtdragende oefeningen het menselijk lichaam beïnvloeden.

‘Als je iets voor astronauten kunt ontwerpen en ze sterk kunt houden in de ruimte, is dat prachtig’, zegt Leismer. ‘Maar ik beschouw dat als een geweldige proeftuin voor het ontwikkelen van dingen hier op aarde.’1

 

Veelzijdige toepassingen

‘Hoogfrequente trillingen, zoals wanneer je jogt of op een trilplaat staat, kunnen voor je lichaam het signaal zijn dat de stamcellen bot moeten maken in plaats van vet. Misschien is lichaamsbeweging gewoon de trilling die de stamcellen herkennen als het juiste moment om zich te differentiëren in bot en wordt het op die manier enorm belangrijk voor gezonde botten.’

Eén studie toont inderdaad aan dat vibratietherapie het stamcelgehalte in het bloed verhoogt.3 De therapie stimuleert de hormoonproductie en neuromusculaire prestaties op eenzelfde manier als weerstandstraining en zogeheten explosieve krachttraining, doordat het invloed heeft op de proprioceptie: het zintuig waarmee spieren, pezen en huid informatie over hun positie doorgeven aan de hersenen.4

Vibratietherapie kan het evenwicht en het lopen na een beroerte verbeteren,5 en uit allerlei studies blijkt dat het de fysieke kracht en motoriek verbetert bij kinderen en jongvolwassenen met cerebrale parese.6

In een andere studie zorgde één intensieve vibratiesessie dat de spasticiteit en coördinatieproblemen bij patiënten met cerebrale parese afnam. De onderzoekers concludeerden dat regelmatige vibratiebehandelingen kunnen leiden tot ‘significante verbeteringen in het dagelijks leven’.7 Vibratietherapie blijkt ook het evenwicht en spierkracht te verbeteren bij kinderen met het syndroom van Down.8

Vibratietraining vermindert pijn en verbetert het lopen bij mensen met knie-artrose.9 Het komt ook de bloedvaten ten goede – met name vaatwandstijfheid en bloeddruk – en verbetert de spierkracht van jonge vrouwen met overgewicht en obesitas.10

Diabetici hebben minder last van neuropathische pijn, doordat de bloedtoevoer naar de huid toeneemt.11 En hoewel het optimale aantal vibratie-behandelingen bij rugpijn nog onduidelijk is, en ook de frequentie en duur ervan, blijkt dat vibratietherapie aspecifieke lagerugpijn kan verminderen en kan zorgen dat deze patiënten beter functioneren.12

Natuurlijk werden alle hier gerapporteerde onder-zoeken afzonderlijk uitgevoerd, zonder andere be-handelingen. Ondanks het overduidelijke succes van vibratietherapie wil Quiben benadrukken dat het geen wondermiddel is en dat de therapie onderdeel moet zijn van een breder behandelplan, dat verschillende manieren gebruikt om klachten te behandelen.

‘Je moet het niet als enige behandeling gaan doen’, zegt ze. ‘Vibratietherapie helpt mensen al heel vroeg in het revalidatieproces om mee te denken over, en inzicht te krijgen in alle verschillende alternatieve behandelmogelijkheden.’

Herstel van een blessure

James Bogash heeft zijn vibratie-apparaat al bijna twintig jaar. In die periode is het een effectieve therapie gebleken om patiënten te helpen revalideren na een beroerte. En ook voor patiënten met neurologische ziekten zoals parkinson en multiple sclerose. Maar hij zegt dat het merendeel van zijn patiënten het gebruikt voor herstel na een sportblessure of om de algehele sportprestaties te verbeteren.

‘In de jaren dat ik het apparaat nu heb, heeft het steeds zijn nut bewezen bij de revalidatie van patiënten die een knieprothese hadden gehad, of zoiets als een gescheurde kruisband’, vertelt hij. ‘Je kunt er ook een gescheurde kruisband mee voorkomen, omdat het een manier is om de kruisband te trainen zonder hem echt te strekken. Hoe meer input we hebben voor het lichaam en dus ook voor de hersenen, hoe beter het is.’

Uit veel studies blijkt het nut van vibratietraining bij sportblessures. Lineaire vibratietraining (trillingen die op en neer gaan in plaats van van links naar rechts) geeft de botten, spieren en pezen zogenaamde ‘anabole prikkels’: signalen om de stofwisseling te verhogen.13 Vibratietraining verbetert ook de proprioceptie en de balans bij sporters met een kruisbandplastiek,14 en het verbetert de souplesse van turners.15

Uit onderzoek blijkt dat vibratietherapie kan zorgen voor een ‘significante toename in kracht’, vergelijkbaar met een regulier programma voor cardiovasculaire en weerstandstraining. Het verhoogt ook specifiek de kracht van de knie-extensor (de spier waarmee je je knie strekt)16 en kan de neuromusculaire prestaties aanzienlijk verbeteren.17

Het is moeilijk voor te stellen dat een therapie met zo’n lange staat van dienst en waarvan de basis in het midden van de 19e eeuw ligt, nog steeds als ‘nieuw’ wordt beschouwd. Maar zo is het wel. En er zijn nog steeds fysiotherapeuten die sceptisch zijn; dat komt misschien door de associatie met de schadelijke gevolgen van trillingen op het werk, zoals lagerugpijn. Maar de meeste behandelaars zijn inmiddels overstag.

‘Veel beroertepatiënten of mensen met andere neurologische problemen kunnen gewoon niet goed bewegen’, zegt Bogash. ‘Ze hebben een beetje hulp nodig. En dat is wat deze therapie kan bieden.

Ik krijg veel parkinsonpatiënten in mijn praktijk die een maandabonnement nemen en na een maand niet meer komen. Blijkt dat ze hun eigen apparaat hebben gekocht. In een volmaakte wereld zou je deze therapie dagelijks gebruiken. En dat is wat deze mensen doen.’

Trillen tot je weer beter bent

Bagash vertelt het verhaal van een jonge basketballer met een uitstekende conditie, die bij hem kwam nadat hij aan zijn voorste kruisband was geopereerd. De voorste kruisband is een van de vier grote kniebanden die je kniegewricht stabiliseren.

Als een kruisband niet gezond is, kan je kniegewricht instabiel worden bij zware belasting. Zijn operatie was zes maanden geleden en hij durfde nog steeds niet te spelen. Hij was bang dat zijn knie het bij een plotselinge draai zou begeven.

‘De receptoren rond de kruisband werkten niet zoals het hoort: ze waren niet echt wakker’, zegt Bogash. ‘We deden een korte behandeling met vibratietherapie. Hij was echt in topvorm, dus hij kon behoorlijk tekeergaan op het apparaat, en dat werkte.’

Na zes sessies verspreid over een paar weken had de jongeman het gevoel dat hij weer klaar was voor de strijd. ‘De therapie maakte de knie wakker. Het was niets ingewikkelds, gewoon het stimuleren van de communicatie tussen zijn knie en zijn hersenen.’

Een andere patiënt van Bogash was in de zeventig. Hij had tientallen jaren daarvoor een beroerte gehad, en was afhankelijk van een gemotoriseerde rolstoel toen hij aan de therapie begon.

‘Hij kon niet staan’, vertelt Bogash, ‘dus ik zei dat hij zijn rolstoel tot aan het apparaat moest rijden en zijn voeten op de plaat moest zetten. Ik dacht dat een lichte stimulatie in elk geval beter was dan niets.

‘Toen ik drie of vier minuten later terugkwam om te kijken hoe het met hem ging, was hij erin geslaagd zijn stoel voldoende te kantelen om hem te ondersteunen bij het opstaan. En daar stond hij dan, op de trilplaat, met een grote glimlach op zijn gezicht. Zijn lichaam had echt profijt van de sensaties.’

 

Bronnen
1 J Musculoskelet Neuronal Interact, 2016; 16(3): 193–203
2 Chin Med J (Engl), 2008; 121(13): 1155–8
3 Mil Med, 2020; 185(Suppl 1): 404–12
4 Eur J Appl Physiol, 2000; 81(6): 449–54
5 World J Clin Cases, 2021; 9(22): 6268–77
6 J Exerc Rehabil, 2020; 16(3): 249–57
7 Neuropsychiatr Dis Treat, 2018; 14: 1607–25
8 Am J Phys Med Rehabil, 2015; 94(8): 633–43
9 Arch Phys Med Rehabil, 2015; 96(8): 1525–32
10 Hypertens Res, 2017; 40(5): 487–92
11 J Diabetes Sci Technol, 2014; 8(4): 889–94
12 BMC Complement Med Ther, 2020; 20: 158
13 Muscles Ligaments Tendons J, 2016; 6(1): 147–156
14 Br J Sports Med, 2008; 42(5): 373–8
15 Curr Sports Med Rep, 2008; 7(3): 152–7
16 Int J Sports Med, 2004; 25(1): 1–5
17 Work, 2018; 59(4): 571–83

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Cate Montana

kleine wonderen met Enzymtherapie

Acupunctuur bij gezichtsveroudering

Je lymfestelsel overvol

Anders omgaan met een beroerte

Herstel van het lichaam na een kankerbehandeling

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Cate Montana avatar

Over de auteur

Cate Montana is een auteur die bekend staat om haar werk op het gebied van psychologie, spiritualiteit en zelfhulp. Ze heeft een achtergrond in de journalistiek, wat haar een scherpe analytische blik geeft op de onderwerpen die ze behandelt. Montana's werk richt zich vaak op het verkennen van het menselijk bewustzijn, de aard van de werkelijkheid en hoe deze concepten van invloed zijn op persoonlijke groei en ontwikkeling.
Lees meer artikelen van Cate Montana