Slechts enkele schimmelinfecties kunnen systemische ziekten als candidiasis veroorzaken. Er zijn echter enkele typen oppervlakkige schimmels die alleen in de bovenste huidlaag voorkomen.
De meest voorkomende oppervlakkige huidinfecties worden tinea genoemd, ofwel ringworm. Deze kunnen huid, nagels en haren treffen. Bij ringworm op de schedel licht het haar onder een kwik(damp)lamp meestal fluorescerend op met een merkwaardig groenachtige kleur.
De gebruikelijke behandelingen tegen schimmels in de conventionele geneeskunde zijn miconazol (Daktarin) en terbinafine (Lamisil), maar deze hebben allebei soms uitgesproken bijwerkingen. Er is in de wetenschappelijke literatuur niet veel te vinden over alternatieve behandelingen, maar er zijn wel veel goede huismiddeltjes verkrijgbaar.
Zo zijn voor tinea pedis (zwemmerseczeem, voetschimmel) warme voetenbaden met kaliumpermanganaat (1 op 8000-oplossing, twee tot driemaal daags) vaak effectief. Is de natte uitslag eenmaal verdwenen en is de huid droog geworden, breng dan een zalfje van de Melaleuca alternifolia (theeboom) op tot twee weken nadat de klachten verdwenen zijn. Was accessoires als badkamermatten, handdoeken en sokken op hoge temperatuur om herinfectie te voorkomen. Strooi elke dag royaal een voetpoeder tegen schimmels in het schoeisel of breng, als alternatief, met watten een kaliumpermanganaat-oplossing aan de binnenkant van de schoenen aan (pas op: dit kan witte tennisschoenen doen verkleuren). Bij onwelriekende (knoflookachtige) zweetafscheiding van voeten met deze aandoening wordt het homeopathische Tellurium 6D aanbevolen1. Voor het chronische droge type voetschimmel kunt u Whitfields zalf opbrengen (de originele samenstelling uit het Britse farmacotherapeutisch kompas van 1934 is 5 procent benzoëzuur en 3 procent salicylzuur in witte zachte paraffine (vaseline 27,6 procent en kokosolie 64,4 procent).
De behandeling van tinea manum (ringworm van de handpalm) is hetzelfde. Daarnaast kunt u eveneens dagelijks een kruidenzalf met een 50 procent-aftreksel van Solanum nigrescens op het aangetaste gebied aanbrengen2.
Voor tinea unguium (onychomycose of kalknagel) gebruikt u gedurende drie weken een povidon-joodoplossing (ontsmettende Betadine scrub) als schuim of dagelijks voetenbad; wacht drie maanden tot de aangetaste nagels uitgegroeid zijn. Deze aanpak is succesvol gebleken bij een aantal resistente gevallen in mijn praktijk. Bedenk wel dat een eenmaal vastgestelde schimmelinfectie van de teennagel zelden volledig geneest.
Tinea circinata (ringworm op het lichaam) komt in vier varianten voor: 1) het ringvormige type, dat rode ringvormige uitslag produceert met kleine perifere blaasjes en een duidelijk, enigszins schilferig centrum; 2) het vlekkerige type, dat minder snel ontsteekt, maar soms grote vlekken tot gevolg heeft; 3) het folliculaire type, dat zich meestal als puisterige folliculitis (haarzakontsteking) manifesteert in de nek, op de schouders en armen en pijnlijk kan zijn (let op: mensen die witte muizen als huisdier houden en deze over de armen laten lopen, raken vaak met dit type besmet); en 4) het granulomateuze type, dat gekenmerkt wordt door uitslag dat eruitziet als etterende (steen)puisten of bulten (wordt ook wel ‘cattle-ringworm’ genoemd en is overdraagbaar van dier op mens).
Tinea cruris (lies-schimmel) is een besmetting van overwegend de lies en het perineum bij mannen en wordt meestal verspreid door besmette badhanddoeken. Breng dagelijks Whitfields zalf op.
Tinea versicolor of pityriasis versicolor is een geleidelijke, symptoomloze aandoening, gekenmerkt door lichtbruin of koffiekleurig uitslag op de rug, borst en andere lichaamsdelen. Het is snel te verhelpen door dagelijks een oplossing van 2,5 seleen(di)sulfide (u kunt Selsun shampoo gebruiken), gedurende ongeveer tien dagen, na een douche of bad op te brengen en die de hele nacht te laten intrekken.
Bij tinea capitis (ringworm van de schedel) brengt u dagelijks Whitfields zalf op de aangetaste delen aan. Dit gaat gemakkelijker als het haar heel kort is. Als de uitslag puistig is, kan een zetmeelkompres helpen, gemaakt van een fijn poeder dat bestaat uit polysacharide maïskorrels (Zea mays), rijst (Oryza sativa), tarwe (Triticum aestivum) en aardappel (Solanum tuberosum). Meng het poeder met gekookt water tot een zachte crème (verhouding 1:10 zetmeel en water), en breng dat als het nog warm is op de besmette delen van de schedel aan.

Harald Gaier

1 Br Hom J, 1968; 58: 216-20 2 J Ethnopharmacol, 1988; 22: 307-13