Een vervelende vaak voorkomende aandoening waarvoor men een arts raadpleegt is anale jeuk.1 Oorzaken die het meest voorkomen, zijn voedselallergieën, overgroei van gisten zoals Candida-soorten, ontstekingen of seksueel overdraagbare aandoeningen zoals herpes, syfilis of wratten. Daarnaast kunnen fissuurtjes (kloofjes), aambeien en aarsmaden kriebels veroorzaken.

Allergische reactie

Bij een allergische reactie produceert het lichaam histamine, waardoor onder andere jeuk rond de anus kan optreden. Bepaalde voeding zoals makreel, tonijn, ingeblikt vlees en vis en oude kaas werken soms histamineverhogend.

In de darm wordt de verhoging van het histaminegehalte door de consumptie van rode wijn en chocolade veroorzaakt. Nog niks aan de hand als er voldoende van het enzym diamine-oxidase wordt aangemaakt dat voor de afbraak van histamine zorgt. Maar bij een tekort aan dit enzym treden ook klachten zoals slapeloosheid of hartkloppingen op.

Om duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van de allergische reactie, wordt ontlasting getest op histamine en een andere stof die vooral in het beginstadium van een allergie in een verhoogde concentratie aanwezig is. Het is belangrijk om aandacht te hebben voor mogelijke voedselallergieën waardoor de slijmvliezen van de darm geïrriteerd raken. Het weefsel van de anus kan geprikkeld raken als gevolg van voeding waarvoor een allergie bestaat. Een allergeenvrij dieet geeft direct een vermindering van de klachten.

Andere oorzaken

Onderzoek geeft aan dat van kinderen met perianale jeuk, bijna de helft een koemelkallergie blijkt te hebben.2 Koemelkallergie is een veelvoorkomende oorzaak van terugkerende perianale dermatitis. Andere oorzaken zijn lactose-intolerantie en een overgroei aan gisten of bacteriën.

Huidaandoeningen en aambeien

Mensen met eczeem, psoriasis, atopische dermatitis of huidafwijkingen rond de anus hebben vaker last van jeukklachten. Bij lichen sclerosus (een huidaandoening op of rondom geslachtsdelen) komt bij vrouwen vaginale droogte voor en daarbij vaak ook irritatie van de anus.
Aambeien ontstaan door zwelling van het slijmvlies van de anus. In de bloedvaten van aambeien is sprake van een toename van mastcellen, die jeuk veroorzaken.3

Zeep of chemische stoffen

Vaak ontstaan of verergeren anale jeukklachten door het gebruik van zeep. Mensen met allergieën krijgen soms al problemen bij het gebruik van vochtig of geparfumeerd toiletpapier en een bidet.4

Transpiratie bij overgewicht

Vooral bij mensen met overgewicht treedt er regelmatig anale jeuk op. Dit kan samenhangen met hoge insuline- of bloedsuikerwaarden. Vaak is er bij overgewicht sprake van overmatig transpireren, met een verhoogde vochtigheid rond de genitaliën tot gevolg. Bij onvoldoende afdrogen of incorrect afvegen na toiletgebruik ontstaat jeuk.

Candida in het rectum

Een overgroei aan Candida-soorten is ook regelmatig de boosdoener bij anale jeuk. Deze disbalans kan het gevolg zijn van een antibioticumkuur, waardoor er een daling van het aantal gezonde darmbacteriën optreedt. Bij de helft van de vrouwen die regelmatig last hebben van vaginale Candida trof men deze gisten ook rond de anus aan.5 Bij overgewicht en diabetes is ontlastingsonderzoek zinvol met onder meer de bepaling van het aantal gistcellen in de ontlasting. Door middel van een uitstrijkje van de anus, een swabtest, kan de aanwezigheid van Candida-soorten worden vastgesteld. Bij 80 procent van de patiënten die zijn opgenomen op de intensive care is er sprake van een toename van Candida-infecties.6

Wormpjes en aarsmaden

Bij een besmetting met kleine witte wormpjes, aarsmaden (Enterobius vermicularis), is jeuk rond de anus de belangrijkste klacht. Omdat de wormpjes ’s nachts hun eitjes leggen, treedt de jeuk vooral in bed op. De eitjes komen bij het krabben op de handen en onder de nagels terecht, waardoor besmettingsgevaar ontstaat. De eitjes komen via de mond het lichaam binnen, daarom is het belangrijk om bij een besmetting de nagels kort te houden en de handen goed te wassen. Ook na het aanraken van lakens of ondergoed van mensen die besmet zijn, is het belangrijk de handen te wassen. Door middel van een plakbandtest kan in het laboratorium worden beoordeeld of er eitjes van de aarsmade aanwezig zijn. Het is belangrijk dat er onderzoek plaatsvindt om op de juiste manier te kunnen behandelen. Wanneer de wormeieren van de aarsmade zijn aangetroffen, wordt er een behandeling met een wormdodend middel ingezet. Regelmatig blijkt dat aarsmaden niet de boosdoeners zijn en dat de jeuk een andere oorzaak heeft. Het is daarom zinvol om door middel van een test de diagnose te stellen.

Veel dierlijk vet

Tot slot kan een toename van galzuren in de darm samengaan met jeuk. Een hoog gehalte van gal in de ontlasting ontstaat bijvoorbeeld bij het eten van veel dierlijke vetten. Het galzuurgehalte van de ontlasting is te bepalen.

Praktische tips

Vermijd geparfumeerd en/of vochtig toiletpapier.
Hygiëne is belangrijk, maar gebruik geen zeep of zalf en vermijd het gebruik van ontsmettingsmiddel met chloorhexidine en een bidet.
Bij allergie of histamine-overgevoeligheid: vermijd de allergene of histaminerijke producten. Het is raadzaam u door een arts of therapeut te laten adviseren over de mogelijkheden van bloed- of ontlastingsonderzoek bij verdenking van klachten door gisten, een overgevoeligheid of een allergie. Hoge histaminewaarden in de darm kunnen eenvoudig worden aangetoond door middel van ontlastingsonderzoek.