Rhinitis (voortdurende loopneus) is op vijf na de meest voorkomende chronische aandoening ter wereld. Toch slaagt de geneeskunde er maar niet in een adequate behandeling te vinden voor rhinitis, sinusitis of neuspoliepen.
Er zijn twee soorten rhinitis: chronische en seizoensgebonden rhinitis (hooikoorts). De laatste is een overgevoeligheid voor pollen die van eind mei tot begin augustus in de lucht zitten. Wie vroeg in de lente hooikoorts krijgt, is meestal overgevoelig voor de pollen van verschillende bomen, struiken, plantjes of grassen.

Chronische rhinitis treedt het hele jaar op en lijkt wel een eeuwigdurende verkoudheid. Vaak gaat hij gepaard met sinusitis, omdat de slijmvliezen van de neusholten en die van de sinussen in elkaar overgaan. Door continue allergische reacties of schimmelinfecties van deze slijmvliezen zetten ze op en vormen ze poliepen, meestal in de neusholten. Die poliepen maken het probleem nog erger doordat ze een mechanische obstructie toevoegen in de neus, die toch al verstopt was.

Wat artsen wél vertellen

De gebruikelijke behandelingen van rhinitis bestaan uit verschillende geneesmiddelen, die het probleem echter alleen maar onderdrukken, zoals antihistamines, die het effect van histamine tegengaan. Histamine is een stof die bij allergische reacties vrijkomt en de oorzaak is van ontstekingsreactie, het niezen en het jeuken bij rhinitis. Hoewel ze soms goed worden verdragen, veroorzaken antihistamines meestal een droge mond, neus en oren, en werken ze versuffend. De nieuwste, ‘niet-sederende’ middelen, zoals Allerfre en Claritine, hebben heel wat bijwerkingen in tegenstelling tot wat de fabrikanten beweren. Door langdurige gebruik van plaatselijk werkende steroïdensprays, zoals Beconase of Rhinocort, ontstaan precies dezelfde gevaren als bij gewone steroïden.

De enige reguliere behandeling van poliepen is een operatie ofwel polypectomie. Hoewel de klachten hierdoor kunnen afnemen, is dat meestal maar voor een paar maanden. De poliepen komen gewoon terug omdat de onderliggende oorzaak niet is aangepakt. Er zijn patiënten die wel tien polypectomieën hebben gehad.
Voor chronische rhinitis zijn er minimaal vier hoofdoorzaken:
– allergieën voor inhaleerbare stoffen zoals huisstof, stofmijt, sporen, haren, huidschilfers of veertjes van huisdieren;
– voedselallergie of –intolerantie;
– schimmel-/gistsporen;
– magnesiumtekort, waardoor een of meer van bovenstaande oorzaken kan verergeren.

U weet dat u een allergie voor luchtwegallergenen heeft, wanneer uw problemen verergeren:
– in een stoffige omgeving of ’s morgens vroeg;
– in augustus of september, met name op vochtige dagen met onweer op komst: in de uren voordat er onweer uitbarst, is het aantal sporen in de lucht veel hoger. Ook het aantal ziekenhuisopnames vanwege een astma-aanval is dan hoger;
– als u bladeren met sporen erop opveegt of een composthoop keert;
– in ruimten die vochtig en bedompt zijn: u reageert dan op sporen binnenshuis.

Een andere aanwijzing is dat u zich beter voelt in een warm en droog klimaat, zoals de Algarve of een Grieks eiland. Stofmijt kan niet tegen hitte en heeft veel vocht nodig. In een woestijnachtige omgeving overleven ze niet. Mocht u in een dergelijk klimaat geen verbetering bemerken, dan kan voedselovergevoeligheid of een schimmel-/gistinfectie de oorzaak zijn.
Voor overgevoeligheid voor inhaleerbare stoffen kunt u ook een priktest laten doen of een radioallergosorbenttest (RAST: een bloedtest waarbij de reactiviteit van immunoglobuline E wordt gemeten).

Voeding speelt een belangrijke rol bij chronische rhinitis. Koemelkallergie komt veel voor en daarvan is bekend dat het overmatige slijmvorming veroorzaakt, maar in principe kan elk voedingsmiddel schuldig zijn. Denk aan een voedselallergie als u:
– nooit overgevoelig bent geweest voor inhaleerbare stoffen en geen positieve reactie vertoont bij testen hierop;
– vaak vreetbuien heeft (gehad) of extreme trek in iets;
– een opgezette buik heeft na het eten, of opgezette enkels en vingers;
– soms opeens een snelkloppend hart heeft of begint te zweten zonder duidelijke reden;
– problemen heeft met uw gewicht, dat daarbij van dag tot dag grote schommelingen vertoont.

Onderschat evenmin alcoholhoudende drank. Schotse whisky bevat bijvoorbeeld tarwe, koren, gist en suiker. Als u voor een van die stoffen overgevoelig bent, zult u merken dat uw rhinitis verergert na het drinken van whisky. Aangezien alcohol heel snel wordt opgenomen, is de respons vaak duidelijker dan bij inname via vast voedsel.
Voedselintolerantie beslaat meestal meerdere voedingsgroepen, dus u verhelpt zelden het probleem wanneer u bijvoorbeeld alleen melk en granen uit het dieet schrapt.

De rol van schimmels

Wordt rhinitus niet veroorzaakt door inhaleerbare allergenen of voedselallergie, dan kan de oorzaak een schimmel zijn: een schimmelinfectie van de neus of van de neus én de sinussen (rinosinusitis).

Bij een onderzoek door dr. Jens Ponikau en collegae werd een nieuwe techniek voor het afnemen en onderzoeken van slijm getest, waarbij bleek dat 202 van de 210 patiënten met chronische rinosinusitis een schimmel in het slijm hadden1. Ook vonden ze eosinofielen (een soort witte bloedcel die bij een allergische reactie vaak gezien wordt) in het neusslijm van bijna al deze patiënten met schimmels. Interessant was dat de meeste van deze patiënten niet gevoelig waren voor immunoglobuline E, wat erop wijst dat hun rhinitis/sinusitis een gevolg is van de immuunreactie van het lichaam op schimmels en geen allergische reactie. Dat kan verklaren waarom veel patiënten geen baat hebben bij antihistamines.

Drie jaar later publiceerde hetzelfde onderzoeksteam de resultaten van de antischimmelbehandeling die ze hun patiënten hadden gegeven2. Ze kregen tweemaal daags amfotericine B intranasaal (20 ml van een oplossing van 100 μg/ml). Bij 75 procent van de patiënten verbeterden de symptomen van de sinusitis en van hen bleek de helft bij endoscopisch onderzoek volledig ziektevrij. Uit andere onderzoeken kwamen soortgelijke resultaten naar voren.

Aangezien de gisten of schimmels waar het om gaat uit de darmen komen, zou de behandeling nog te verbeteren zijn wanneer er wordt geprobeerd het evenwicht in de darmflora te herstellen met middelen tegen Candida.

Magnesiumdeficiëntie

Vergeet de rol van magnesium niet. Bij een tekort van dit mineraal kunnen de mastcellen ontregeld raken. Dat zijn de cellen die bij een allergische reactie histamine uitstoten, waardoor de symptomen van rhinitis ontstaan. Dit is aangetoond bij dierproeven (met ratten) aan de Brigham Young University in Utah3.

Daarbij bleek dat het histaminegehalte van zowel bloed als urine significant hoger waren bij ratten met een ernstig magnesiumtekort dan bij andere ratten gedurende het gehele onderzoek, maar met name na blootstelling aan bepaalde antigenen. Er werd ook een verband gevonden tussen het magnesiumtekort in bloed en urine en de hoeveelheid antigenen die bij de blootstellingen werden gebruikt.

Hoewel een dierproef niet altijd van toepassing is op mensen, leverden klinische trials aan de Universiteit van Turijn vergelijkbare resultaten op4. Daaruit viel op te maken dat een magnesiumtekort ziekten kan verergeren die ontstaan doordat er abnormaal veel histamine vrijkomt als gevolg van een allergische reactie op allergenen in de lucht of in voedsel.

Dr. John Mansfield

Dr. Mansfield is hoofd van de Burghwood Clinic (www.burghwoodclinic.co.uk) en gespecialiseerd in milieu- en voedingsgeneeskunde.

BRONNEN:

1Mayo Clin Proc, 1999; 74/9: 87784
2Immunology, 2002; 110: 862-866
3J Am Coll Nutr, 1990; 9/6: 616-622
4Allergy, 1987; 42: 186-188

Wat dan wel?

voedselallergie nagaan – desensibilisatie – schimmel te lijf gaan Bij seizoensgebonden rhinitis of hooikoorts is het niet goed mogelijk de pollen of andere inhaleerbare allergenen te ontwijken zoals dat bij voedselallergie kan. Een succesvolle behandelmogelijkheid is daarom de intradermale desensibilisatie. Een andere mogelijkheid is enzym-gepotentieerde desensibilisatie (EPD), ontwikkeld door dr. Len McEwen.

Er is veel klinisch onderzoek dat pleit voor de intradermale desensibilisatie voor inhalatieallergieën. De patiënt krijgt dan huidinjecties met verschillende pollen in opeenvolgend steeds hogere of juist lagere doses, totdat er geen reactie waarneembaar is. Vervolgens wordt deze ‘neutraliserende dosis’ in een vaccin gebruikt waarin alle stoffen zitten waarvoor de patiënt allergisch is. De patiënt dient dit vaccin zichzelf toe met een zeer dunne naald die doorgaans geen pijn doet.

De injecties worden om de dag toegediend en de meeste patiënten bemerken binnen zeven tot tien dagen een aanzienlijke of zelfs totale verbetering. De injecties moeten gegeven worden gedurende het hele seizoen waarin de klachten normaliter bestaan.

– Laat een zweettest, rodebloedcelonderzoek of een thermogram maken om een eventueel magnesiumtekort vast te stellen.
– Voor voedselallergie geldt dat de meeste zogenaamde testen hierop niet betrouwbaar zijn. Het meest precies is nog een strikt eliminatiedieet. Daarbij volgt u een week lang een dieet met slechts twintig risicoarme voedingsmiddelen en als de symptomen dan verdwijnen, weet u in ieder geval dat het probleem met voedsel te maken heeft.
– Bij schimmelinfecties is volgens ons de meest redelijke methode de neus en sinussen te irrigeren met de EMCUR-neusspray (www.emcur.co.uk/spray.asp). Deze spray is niet in Nederland verkrijgbaar. Ook zal een mengsel van acht druppels amfotericineoplossing met één zakje zoutoplossing de meeste schimmelsoorten doden.
– Neem een systematische behandeling tegen Candida.